۷۰ سالگی گونتر نتزر؛ بازی‌ساز استثنایی فوتبال آلمان

با شکل‌گیری سیستم تاکتیکی ۳ـ۳ـ۴ در دهه‌ی ۶۰ میلادی در فوتبال آلمان، مردانی در قلب زمین پدیدار شدند که به‌تدریج به رهبر تیم و بازی‌سازی خلاق در میدان فراروییدند. یکی از این پدیده‌های استثنایی فوتبال، گونتر نتزر بود که روز ۱۴ سپتامبر ۲۰۱۴ هفتادمین سالگرد تولدش را جشن می‌گیرد.

اگر امروز هم کسی در آلمان درباره‌ی بازیکن شماره‌ی ۱۰ به عنوان نماد فوتبال خلاق و زیبا صحبت کند، بی‌اختیار نخستین نامی که به ذهن خطور می‌کند گونتر نتزر است. سخنان آلمانی‌ها در این رابطه حتا طنینی حسرت‌آمیز دارد، گرچه شاید بسیاری معتقد باشند که بازیکن شماره‌ی ۱۰ به گونه‌ای که نتزر آن را نمایش می‌داد، در فوتبال پرشتاب و نفسگیر امروز دیگر جایی ندارد. تصویر: نتزر (راست) در پیراهن مونشن‌گلادباخ.

نتزر یک شورشی تمام عیار بود و در هیچ قالب از پیش ساخته شده‌ای نمی‌گنجید. همزمان مغز و قلب تیم خود بود، چه زمانی که در خط میانی تیم مونشن‌گلادباخ توپ می‌زد، چه بعدها که به رئال مادرید پیوست و چه در رقابت‌های جام ملت‌های اروپا در سال ۱۹۷۲ که با درخشش خود آلمان را به قهرمانی رهنمون شد. نتزر در اندازه‌هایی بود که برای اسطوره شدن او، تنها یک جام ملت‌های اروپا کافی بود. تصویر: نتزر (چپ) و بکن‌باوئر.

ملی‌پوشان آلمان در چارچوب رقابت‌های جام ملت‌های اروپا ۱۹۷۲ به مصاف انگلیس رفتند، آن‌هم در ورزشگاه ویمبلی لندن. آلمان که در فینال جام جهانی ۱۹۶۶ در همین ورزشگاه از انگلیس شکست خورده بود، پس از شش سال به ویمبلی بازمی‌گشت تا آن شکست جنجالی را جبران کند. گونتر نتزر (پیراهن تیره) با پیراهن شماره‌ی ۱۰ چون نگینی در قلب تیم ملی آلمان می‌درخشید.

نترز در طول ۹۰ دقیقه چهره‌ی برتر خط میانی آلمان بود و به بازیکنان خط میانی انگلستان فرصت کوچک‌ترین خودنمایی نداد. آلمان آن بازی تلافی‌جویانه را با نتیجه‌ی سه بر یک به سود خود به پایان رساند. گل دوم آلمان را خود نتزر از روی نقطه‌ی پنالتی به ثمر رساند. پس از بازی، حتا تماشاگران انگلیسی به پا خاستند و برای آلمانی‌ها و بویژه نتزر کف زدند.

یکی از گزارشگران روزنامه‌ی معروف آلمانی «فرانکفورتر آلگماینه» روز بعد از این بازی در تفسیر خود از جمله نوشت: «گونتر نتزر که از اعماق فضا آمد، با خود تبی همراه داشت که حتا به تماشاگران انگلیسی در ورزشگاه نیز سرایت کرد». این زایش اسطوره‌ی نتزر بود. حتا امروز نیز ورزشی‌نویسان آلمانی که آن بازی را ندیده‌اند، آن جمله‌ی تاریخی را نقل می‌کنند. تصویر: نتزر در پیراهن مونشن‌گلاباخ.

نتزر (راست) با دوندگی و دید عالی، دائما توپ را از اعماق خط دفاعی تیم خودی تحویل می‌گرفت و با پاس‌‌‌های دقیق پخش می‌کرد. او چونان پیستونی بطور مستمر از محوطه‌ی جریمه‌ی خودی تا دروازه‌ی تیم حریف در نوسان بود، پیستونی که صرفا از حرکتی مکانیکی تبعیت نمی‌کرد، بلکه این حرکات را با نبوغ و خلاقیت و ظرافت درهم آمیخته بود.

گونتر نتزر در کنار فعالیت حرفه‌ای خود مغزی مقتصد نیز داشت. او در دوران فعالیتش در باشگاه مونشن‌گلادباخ صاحب یک دیسکو بود و از آز گذشته عاشق اتومبیل‌های کورسی.

اگر در جستجوی بزرگان پرآوازه‌ی تیم ملی آلمان باشیم، پیش از هر کس به نام‌هایی چون سپ مایر، فرانتس بکن‌باوئر و گرد مولر برمی‌خوریم. محبوبیت این بازیکنان انکارناپذیر است. با این همه، بسیاری از کارشناسان فوتبال معتقدند که دو بازیکن شماره‌ی ۱۰ تیم ملی آلمان از اواخر دهه‌ی ۶۰ تا اواسط دهه‌ی ۷۰ میلادی، بیش از دیگران بر فوتبال این کشور تاثیر گذاشته‌اند، یکی ولفگانگ اوورات (وسط) و دیگری گونتر نتزر (راست).

میان نتزر و اوورات برای تصاحب پیراهن جادویی شماره ‌۱۰ رقابتی سخت جریان داشت. هلموت شون مربی تیم ملی آلمان همواره ناچار بود یکی از آن‌‌ دو را قربانی سیستم تاکتیکی کند و این قربانی بیشتر نتزر بود. نتزر در مسابقات جام جهانی فقط ۲۰ دقیقه برای تیم ملی آلمان بازی کرد و آن هم بازی حیثیتی میان آلمان غربی و آلمان شرقی در سال ۱۹۷۴ بود که در میان شگفتی همگان با نتیجه‌ی یک بر صفر به سود آلمان شرقی پایان یافت.

نتزر اگرچه می‌کوشید در خدمت تیم باشد، اما خودسر و فردگرا و لجباز بود. او یک بار در دیدار فینال جام حذفی آلمان از روی نیمکت ذخیره‌ها برخاسته و بدون اجازه‌ی مربی از یکی از بازیکنان تیم خودی خواسته بود که جای خود را در میدان به او بدهد. در برابر چشمان حیرت‌زده‌ی مربی و همه‌ی بازیکنان و تماشاگران، نتزر در همان بازی تنها چند دقیقه پس از ورود به میدان، گل پیروزی مونشن‌گلادباخ را به ثمر رساند.

توانایی‌های فردی نتزر عالی و قدرت دوندگی او مثال‌زدنی بود. خستگی‌ناپذیری او در آدمی این تصور را برمی‌انگیخت که گویی با چهار ریه نفس می‌کشد. پاس‌های طلایی او توپ را از یک سوی زمین به سوی دیگر می‌‌کشاند. گاهی از مسافت ۵۰ یا ۶۰ متری آن چنان پاس دقیقی می‌داد که به گفته یکی از روزنامه‌نگاران، گویی توپ با چتر نجات روی پای بازیکن خودی فرود آمده است. تصویر: نتزر (نشسته دوم از چپ) در پیراهن رئال مادرید.

حرکات نتزر محاسبه‌پذیر نبود. در یک آن سرعت و آهنگ بازی را تغییر می‌داد و کند یا تند می‌کرد. قدرت جنگندگی نتزر در درگیری‌های تن به تن حیرت‌آور بود. یکی از ویژگی‌های نتزر گام‌های بلندی بود که به هنگام حرکت با توپ برمی‌داشت. این گام‌های بلند، شاخص نتزر بود و او را از دیگر بازیکنان داخل زمین متمایز می‌کرد. تصویر: نتزر (راست) و پاول برایتنر، دو ستاره‌ی آلمانی رئال مادرید در دهه هفتاد میلادی.

گونتر نتزر مدتی به عنوان مدیر ورزشی باشگاه هامبورگ فعالیت داشت و سال‌های نیز به عنوان تحلیلگر و کارشناس فوتبال با شبکه اول تلویزیون آلمان همکاری کرد. تحلیل‌های دقیق و نگاه انتقادی او همواره مورد استقبال فوتبالدوستان قرار داشته است.

گونتر نتزر و همسرش، الویرا.