گفتگو با نماینده سازمان ملل درباره پناهندگان افغان در ایران
۱۳۹۲ اردیبهشت ۲۳, دوشنبه
برنارد دویل (Bernard Doyle) از سال ۱۳۹۰ به عنوان نماینده کمیساریای عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان در ایران فعالیت دارد. وی از سال ۱۳۸۳ تا ۱۳۸۶ نیز رئیس دفتر کمیساریای عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان در شهر هرات در افغانستان بود.
برنارد دویل در مصاحبه با دویچه وله می‌گوید که وضعیت اقتصادی ایران در ظرف ۱۲ ماه گذشته بسیار سخت شده و طبیعی است که این مسئله بر زندگی پناهندگان نیز تاثیر گذاشته است. به گفته وی، بیش از ۹۰۷ هزار پناهنده افغان ظرف سال‌های اخیر به کشورشان بازگشته‌اند.
دویچه وله: پناهندگان افغان در وضعیت کنونی که تحریم‌هایی علیه ایران مقرر است چگونه زندگی می‌کنند و وضعیت فعلی اقتصادی ایران چه تاثیری بر زندگی این پناهندگان گذاشته است؟
برنارد دویل: وضعیت اقتصادی کشور در ظرف ۱۲ ماه گذشته بسیار سخت شده است. در هر وضعیتی پناهندگان حتی دهه‌ها هم در یک کشوری زندگی کرده باشند بازهم آسیب‌پذیرتر از بقیه در جامعه هستند و وضعیت اقتصادی در زندگی آنها تاثیر خواهد گذاشت.
آمار پناهندگان در ایران بیشتر از نقاط دیگر دنیاست، در نتیجه ما سعی می‌کنیم که با دولت این کشور همکاری کنیم تا یک سری از این مشکلات را حل کنیم. برای همین ما روی بهداشت و تحصیل تمرکز می‌کنیم. به خاطر اینکه اینها دو تا چیزی هستند که برای پناهندگان خیلی گران هستند و آنها بخش اعظمی از درآمد خود را صرف آن می‌کنند. در نتیجه در زمینه بهداشت کمیساریا سوبسیدی را می‌دهد تا پناهندگان از بیمه درمان پزشکی بهره ببرند. کمیساریا همچنین به کودکان پناهنده آسیب‌پذیری که قادر به پرداخت هزینه ثبت نام مدارس نیستند، به نحوهای مختلف کمک می‌کند.
وزارت آموزش و پرورش هم سعی در شناسایی کودکان آسیب‌پذیر پناهنده‌ای دارد که توانایی پرداخت هزینه‌های ثبت‌نام در مدارس را ندارند و سعی می‌کند که آنها را معاف بکند. ما به خانواده‌های پناهنده‌ای که شرایط برای آنها سخت است کمک می‌کنیم ، اما وقتی به جمعیت پناهندگانی که در این کشورهستند نگاه می‌کنیم، می‌بینیم کمکی که کمیساریا می‌کند آنچنان زیاد نیست و ما روی کمکی حساب می‌کنیم که دولت و مردم ایران به پناهندگان می‌کنند.
شما از کمک‌های کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان در ایران و دولت ایران به پناهندگان افغان صحبت کردید. اما ما در عین حال شاهد مقرراتی در ایران بودیم که حضور مهاجران افغان را در برخی از استان‌ها و شهرهای ایران ممنوع می‌کرد. نظر شما درباره وضع چنین مقرراتی در جمهوری اسلامی ایران چیست؟
ده‌ها نقاط این کشور نقاط ممنوعه محسوب می‌شوند و اینها کلا مناطق مرزی هستند و قسمت اعظم این کشور به نوعی مناطق ممنوعه است. این تصمیم دولت جمهوری اسلامی ایران است و تصمیمی نیست که کمیساریا گرفته باشد و سیاست ما این است که تشویق بکنیم که مناطق ممنوعه محدود باشند. بعضی از مناطق این کشور به دلیل امنیتی نه تنها برای پناهندگان بلکه برای تمام اتباع بیگانه مناطق ممنوعه هستند. برای همین نقش ما این است که با دولت مذاکره کنیم تا وقتی مناطق ممنوعه اعلام میشود به صورت بشردوستانه و همچنین با در نظرگرفتن افراد آسیب‌پذیر صورت گیرد.
آیا کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان در ایران تابحال دراین باره رسما با دولت ایران صحبت کرده و به وضع چنین مقرراتی واکنش نشان داده است؟
هربار که اتفاق می‌افتد ما با دولت دراین زمینه مذاکره می‌کنیم و در مرحله اول دولت این را به ما اعلام می‌کند. بعد ما با دولت صحبت می‌کنیم که این گونه مقررات به نحوی اجرا شود که کم‌ترین تاثیر منفی را برای پناهندگان داشته باشد. این نوع مذاکرات چیزهایی را که در نظر می‌گیرد زمان اجرای آن است و مدت و مهلتی که به پناهندگان داده میشود که بتوانند به مناطق مجاز دیگر بروند.
ما در گزارشهای پیشین خود در دویچه وله به این موضوع پرداخته‌ایم که مقام‌های برخی از شهرهای ایران مثل نیریز در استان فارس "مصوبه‌های ممنوعیت حضور مهاجران افغان" را به دلیل غیر انسانی بودن آن تا بحال اجرا نکرده‌اند. آیا ممکن است این مسئله تحت تاثیر گفتگوی سازمان شما با مسئولان بوده باشد؟ ارزیابی شما از این قضیه چیست؟
وقتی پناهندگان مجبور به جا به جا شدن نباشند، ما این را همیشه مثبت می‌دانیم. وقتی ما صحبت از مقررات مناطق ممنوعه می‌کنیم این نیست که درباره‌ی هر منطقه‌ای یک‌سری مقررات وجود داشته باشد. در جایی که تصمیم گرفته میشود که چنین مقرراتی لغو بشود یا اجرا نشود ما بسیار خوشحال می‌شویم.
کلا مقررات مربوط به محدودیت تردد مهاجران افغان یا ممنوعیت حضور آنها در برخی از استان‌ها و شهرهای ایران که حدود یکسال پیش در کشور وضع شد، تا چه حد با قوانین بین‌الملل و استانداردهای جهانی انطباق دارند. آیا سازمان کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان در ایران تا بحال در این مورد موضع صریحی گرفته است؟
اولا من اطلاعی درباره قانونی که یکسال پیش وضع شده باشد ندارم. یک قانونی هست که سال‌هاست وجود دارد و به دولت اجازه داده است که برخی از مناطق را ممنوعه اعلام کند و این اتفاق هر چند وقت یک بار می‌افتد، ولی من آگاهی از قانونی که یک سال پیش وضع شده باشد ندارم. آیا شما اطلاعی از چنین قوانینی دارید؟
تاکنون در استان‌های هرمزگان و مازنداران و همچنین برخی از شهرهای ایران از سوی فرمانداری‌ها و شوراهای شهر چنین قوانینی وضع شده که طبق آن حضور مهاجران افغان در این شهرها ممنوع است. مقام‌های ایرانی گفتند، محدود كردن حضور افغان‌ها در استان‌ها تصمیمی است كه بر اساس پارامترهایی نظیر بحث معیشت، اشتغال،تورم و بیكاری و غیره از سوی مدیران استان‌ها اتخاذ میشود. شوراهای شهر برخی از شهرهای ایران تصمیم گرفته بودند به دلیل مشکلات اقتصادی حضور مهاجران افغان را در این شهرها ممنوع کنند.
این یک قانون تصویب شده کشوری نیست و بیشتر یک سری مقررات محلی است. این کشور کنوانسیون ۱۹۵۱ پناهندگان را پذیرفته و این بسیار مهم است و ایران در این چارچوب با مشکل پناهندگان برخورد می‌کند. وقتی که کشور ایران کنوانسیون پناهندگان ۱۹۵۱ را امضاء کرد یک سری شرط و شروط برای مواردی مثل جابجایی پناهندگان در کشور قائل شد.
وقتی که این کنوانسیون را امضاء کردند ماده‌ای را که مربوط به جابجایی و حرکت پناهندگان بودند برداشتند. در نتیجه پناهندگان اجازه اینکه به هرجایی که بخواهند بروند را نداشتند. بر آن اساس است که دولت می‌گوید حق این را دارد که یک سری جاها را ممنوعه اعلام کند.
وقتی کشورها کنوانسیون را امضاء می‌کنند کمیساریا سعی می‌کند که این کشورها همه مواد کنوانسیون را بپذیرند و نه این که برخی از آنها را حذف کنند. ما سعی می‌کنیم که این کشور شرطی که روی آن ماده گذاشته را بردارد. هم زمان کشورهایی مثل ایران حق وضع مقررات در زمینه حضور افراد بیگانه را دارند. پس جواب شما درباره‌ی تطابق قوانین کشور با قوانین بین‌الملل مثبت است. ولی ما سعی می‌کنیم که دولت تا حد ممکن به پناهندگان این حق را بدهد که آزادانه حرکت بکنند.
پناهندگان افغان بیشتر در کشورهای همسایه ایران و پاکستان حضور داشته‌اند. سیر و روند بازگشت پناهندگان افغان در ایران به کشورشان در سال‌های اخیر چگونه بوده است؟
بازگشت داوطلبانه بهترین راه حل برای پناهندگان است، برای اینکه می‌توانند به کشورشان برگردند و مقامات در ایران بارها تکرار کرده‌اند که سیاست آنها بازگشت داوطلبانه پناهندگان افغان به کشورشان است و نباید آنان را مجبور به بازگشت کرد. این یک تعهد بسیار مهم در راستای کنوانسیون بین‌المللی است که ایران آن را امضاء کرده است.
از سال ۲۰۰۲ تابحال حدود ۹۰۷ هزار پناهنده افغان از ایران به کشورشان بازگشته‌اند. این رقم بسیار بزرگی است و به این رقم باید تعداد آن پناهندگانی که از پاکستان به افغانستان بازگشته‌اند را نیز اضافه کرد. برای کشوری مثل افغانستان که وضعیتی بسیار سخت و دشوار دارد این باعث افتخار باید باشد که توانسته است چنین تعداد زیاد از پناهندگان را جذب کند.
با این همه، هیچ کس نمی‌تواند رد بکند که شرایط در افغانستان بسیار سخت بوده و همچنان سخت است. خدمات اولیه مثل آب آشامیدنی و امکان تحصیل در همه جای افغانستان هنوز موجود نیست، ولی آنها در ایران می‌توانند از این خدمات استفاده کنند، بنابراین این یک تصمیم بزرگ است که از این خدمات دل بکنند و به کشوری برگردند که در آن این خدمات نیست یا به صورت محدود موجود است.
وظیفه ما به عنوان بخشی از جامعه بین‌الملل کمک به افغانستان است که بتواند خدماتی مثل معیشت، بهداشت و تحصیل را ارائه دهد تا پناهندگان را جذب کند. ولی این در شرایط کنونی افغانستان بسیار دشوار است، بنابراین من درخواستم از آنهایی که این گزارش شما را در دویچه وله می‌خوانند یا گوش می‌کنند این است که به مناطقی کمک شود که پناهندگان به آنجا برمی‌گردند. به این ترتیب پناهندگان بیشتری خواهند توانست به کشور خودشان بازگردند.