1. پرش به گزارش
  2. پرش به منوی اصلی
  3. پرش به دیگر صفحات دویچه وله

گفت‌وگو با بهمن نیرومند درباره زیگرید لطفی مترجم آلمانی "کلیدر"

اسکندر آبادی۱۳۹۳ شهریور ۱۱, سه‌شنبه

"زیگرید لطفی"، مترجم آثار فارسی به زبان آلمانی نهم شهریور در تهران درگذشت. "بهمن نیرومند" کارشناس ادبیات آلمانی معتقد است هیچ فرد دیگری به خوبی او نمی‌تواسته "کلیدر" را به زبان آلمانی ترجمه کند.

https://p.dw.com/p/1D5PM
عکس: DW

[No title]

"بهمن نیرومند" که کارشناس زبان آلمانی است در گفت‌وگو با دویچه‌وله از ترجمه روان و بی نظیر "زیگرید لطفی" کارشناس زبان فارسی می‌گوید.

آقای دکتر نیرومند! آثار محمود دولت‌آبادی را هم شما ترجمه کرده‌اید و هم زنده‌یاد خانم زیگرید لطفی. تفاوت کار شما به عنوان کسی که زبان اصلی او فارسی است با کار خانم لطفی که فارسی، زبان اصلی ایشان نبود، چیست؟

سبک ترجمه خانم لطفی با سبک کار من متفاوت بود اما باید اذعان کنم که ترجمه خانم لطفی به​ خصوص ترجمه "کلیدر" و "جای خالی سلوچ" از شاهکارهای ترجمه فارسی به آلمانی​ است. من پس از این‌که این ترجمه‌ها را خواندم، بسیار لذت بردم. این بهترین ترجمه​ آلمانی بود که می تواند وجود داشته باشد.

این ترجمه چه ویژگی​هایی دارد؟

ویژگی​اش این است که ایشان دقت بسیار زیادی در انتخاب کلمات و مفاهیم کرده است. علاوه برآن سبک و آهنگ جملات را به آلمانی منعکس کرده و موفق شده که این حال و هوایی که در "کلیدر" است، کاملا در زبان آلمانی منعکس کند. "کلیدر" یکی از زیباترین آثاری​ است که به زبان فارسی نوشته شده، یعنی همان قدر که فارسی "کلیدر" زیبا است، آلمانی​اش هم همان زیبایی را حفظ کرده و این واقعا شاهکار است. من فکر می‌کنم که کسی جز خانم لطفی نمی​توانست چنین شاهکاری خلق کند.

آقای نیرومند، شما متخصص زبان آلمانی هستید و خانم لطفی کارشناس زبان فارسی. آیا ایشان بیشتر در ترجمه یک متن فارسی ویژگی​های زبان آلمانی را در نظر داشته و شما فارسی را، یا این‌که نه هرکدام از شما راه خودتان را رفته​اید؟

طبیعتا همین طور بود. یعنی هر کسی دنبال راه​ خاص خودش رفت. ولی این را نباید فراموش کنیم که در ترجمه "کلیدر" و سایر آثاری که خانم لطفی ترجمه کرده، همسر ایشان دکتر محمدحسن لطفی هم نقش مهمی داشت. یعنی ایشان به ادبیات فارسی خیلی وارد بود، همین طور به زبان فارسی و من فکر نمی​کنم که بدون کمک همسرشان، ایشان موفق می​شد این ترجمه را به این دقت و زیبایی تحریر کند.

بهمن نیرومند، نویسنده و مترجم ایرانی ساکن برلین
بهمن نیرومند، نویسنده و مترجم ایرانی ساکن برلینعکس: picture-alliance/dpa-Zentralbild

آیا به نظر شما کارهای خانم لطفی به خاطر مشورت‌های احتمالی با آقای لطفی که یکی از پژوهندگان فلسفه در ایران بود، رنگ فلسفی هم گرفته بود؟

رنگ فلسفی تا آن حد که در خود "کلیدر" است و در سایر آثاری که ایشان ترجمه کرده، بله. آقای لطفی مترجم آثار افلاطون بود. من فکر می​کنم این ترجمه​هایی که خانم لطفی ارائه داد، ترکیبی از توان آقای دکتر لطفی و خانم لطفی است. یعنی آگاهی و آشنایی به زبان فارسی را آقای دکتر لطفی بیشتر از خانم لطفی داشت و مسلما در ترجمه آثار به ایشان بسیار کمک کرده است. در مقابل خانم لطفی بر زبان آلمانی بسیار خوب مسلط بود و این ترکیب باعث این ترجمه‌های بسیار خوب شده است.

آیا کتاب "کلیدر" به​ خاطر رساندن آهنگ و فضا چقدر از متن دور شده است؟ یک آلمانی وقتی که فارسی نمی‌داند و این کتاب را می‌خواند، چه احساسی از خواندن آن دارد؟

من فکر می​کنم هنر ترجمه در همین است که یک آلمانی وقتی این کتاب را می​خواند، درست در آن فضایی که دولت آبادی تشریح می​کند، فضای دهات ایران و فضای زندگی روستاییان قرار می‌گیرد. یعنی یک آلمانی احساس می​کند که در آنجا است. همین طور تمام روابط عاطفی​ای که در این داستان هست را ایشان کاملا توانسته منتقل کند. در واقع در ادبیات آلمانی می​دانید که مسئله عشق، مسئله دوستی، مسئله روابط انسانی خیلی متفاوت با آن روابطی است که ما در شرق و به​ خصوص در ایران داریم و خانم لطفی موفق شده که این تفاوت فرهنگی را در آن داستان منعکس کند و این به نظر من همان طور که گفتم یک شاهکار ترجمه است.

"برنارد شاو" می​گوید، ترجمه​ها دلبرانی هستند که زیباهاشان بی​وفا هستند و وفاداران​شان نازیبا. حالا ترجمه خانم لطفی به نظر شما بی​وفاست یا وفادار؟

خیلی هم وفادار است. کار ترجمه بسیار مشکل ا​ست. شما یک اثری را می​توانید ترجمه کنید و حتی ممکن است در آن زبانی که ترجمه می​شود خیلی زیبا هم به نظر برسد، ولی کاملاً یک چیز دیگری باشد تا اصل اثر. تمام هنر در این است که واقعا بتوانید آن فضا و حال و هوای اثر و سبک و آهنگش را کاملا به زبان خارجی منعکس کنید. این هنر یک مترجم است و این کار را خانم لطفی کاملا و در سطح کمال موفق به انجام شده است.

یعنی یک دلبر زیبای وفادار.

یک دلبر زیبای وفادار.