پایان جشنواره سیوسوم تئاتر فجر؛ جشنوارهای پرحاشیه
۱۳۹۳ بهمن ۱۲, یکشنبه
جشنواره سی و سوم تئاتر فجر از پرحاشیهترین جشنوارههای سی و سه دوره گذشته بود. کمتر از یک ماه مانده به شروع جشنواره، حسین طاهری، مدیرکل هنرهای همایشی به عنوان تصمیم گیرنده اصلی تئاتر ایران در نامه سرگشادهاش به علی جنتی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی از سمتش استعفا کرد.
جنتی و مرادخانی، وزیر و معاون هنری وزارت ارشاد هم به سرعت این استعفا را پذیرفتند و اردشیر صالحپور را که دبیری جشنواره سیوسوم تئاتر فجر را هم برعهده داشت به عنوان سرپرست اداره کل هنرهای نمایشی معرفی کردند.
حاشیههای این رویداد تئاتری اما با تغییرات مدیریتی به پایان نرسید. انتشار پوستر جشنواره بار دیگر نگاهها را به جشنواره جلب کرد. البته این نگاهها سرشار از انتقاد بودند. هنرمندان تئاتری و هنرهای تجسمی در کنار برخی مدیران سابق و رسانهها به انتقاد از پوستر جشنواره پرداختند و این پوستر را در شان جشنواره ندانستند. یارتا یاران طراح این پوستر بود.
اعتراضها تا جایی بالا گرفت که در واپسین روزهای مانده به شروع جشنواره، صالحپور دبیر جشنواره پوستر طراحی شده را وتو کرد و بار دیگر فراخوانی برای طراحی پوستر جدیدی برای جشنواره سیوسوم از سوی دبیرخانه جشنواره ارسال شد.
پوستر جدید سیوسومین جشنواره بینالمللی تئاتر فجر، توسط هیئتی پنج نفره متشکل از قباد شیوا، ابراهیم حقیقی، احمد محیط طباطبایی، ابراهیم حسینی و امیر اسمی چند روز مانده به جشنواره انتخاب و رونمایی شد.
طراح پوستر جدید جشنواره امیر رجبی بود. با انتشار پوستر جدید بار دیگر اعتراضات بالا گرفت، عناصر به کار گرفته شده در این پوستر، ترکیب چند پوستر و نماد موجود در اینترنت بود که رجبی با ترکیب آنها اقدام به طراحی پوستر جدید کرده بود. این بار صالحپور فرصتی برای انتشار مجدد فراخوان و تهیه پوستر جدید نداشت و سرانجام پوستر جشنواره سی و سوم، سه روز مانده به جشنواره منتشر و در معرض دید عموم قرار گرفت.
غیبت کارگردانان و نویسندگان
شروع جشنواره و انتشار جدول اجراها، آب سردی بود بر پیکر تئاتر در جشنواره سیو سوم تئاتر فجر. در بزرگترین رویداد تئاتر ایران کوچکترین نام ونشانی از هنرمندان بزرگ این عرصه دیده نمیشد.
تعداد تالارهای جشنواره در این دوره کاهش چشمگیری یافته بود و تالارهایی چون قشقایی، سایه و کارگاه نمایش در این دوره از جشنواره و برای نخستین بار میزبان نمایشهای حاضر در جشنواره نبودند. این برای نخستین بار بود که بزرگترین مجموعه تئاتر ایران، تئاتر شهر تنها با دو سالن اصلی و چهارسو میزبان جشنواره میشد.
دکتر قطبالدین صادقی، و دکتر محمدرضا خاکی تنها هنرمندان پیشکسوت حاضر در این دوره بودند که اجراهایی در جشنواره داشتند.
بهرام بیضایی که چندسالی است به آمریکا مهاجرت کرده و هم اینک قرار است نمایشی را در این کشور روی صحنه ببرد، بزرگترین غایب همیشگی جشنوارهای است که قرار است به گفته مدیران ویترین تئاتر کشور باشد.
دکتر علی رفیعی، منیژه محامدی، بهزاد فراهانی، اکبر زنجانپور و سایر کارگردانان نسل اول تئاتر جایی در این دوره از جشنواره نداشتند. از میان نسل دومیها که در دورههای گذشته ثابت کرده بودند مخاطبان زیادی دارند هم در این دوره از جشنواره خبری نبود.
علیرضا نادری، کیومرث مرادی، حسین کیانی، کوروش نریمانی و ... هم نامشان در جدول دیده نمیشد. نادر برهانی مرند، تنها کارگردانی از این نسل است که در شب نخست جشنواره با نمایش «مرگ فروشنده» در تالار اصلی میزبان تماشاگران بود. او هم مانند دکتر خاکی پیش از شروع جشنواره این نمایش را اجرای عمومی کرده بود و به روال سالانه نمایشهایی که پیش از آغاز جشنواره اجرای عمومی داشتهاند در شب نخست جشنواره هم به اجرا میپردازند.
جشنواره امسال به کارگردانان نسل سوم و دانشجویان اختصاص داشت. انتقادی که در دورههای گذشته همواره از سوی رسانههای ایرانی به این جشنواره وارد بود، عدم حضور کارگردانان جوان و اختصاص بخشی متعلق به نسل جدید در بزگترین رویداد تئاتری ایران بود.
عدم شرکت هنرمندان با سابقه تئاتری در این دوره از جشنواره، خود به خود دلیلی شد برای حضور هنرمندان جوان تئاتری. جدول جشنواره سرشار از اسامی جدیدی بود که با عنوان کارگردان و یا نویسنده در این دوره از جشنواره حضور داشتند. اما با پایان یافتن جشنواره ونگاهی به تعداد تماشاگران جشنواره، مشخص است که رضایت مخاطبان فراهم نشده بود.
در معرفی نامزدهای بخشهای مختلف جشنواره و به خصوص در بخشهای بازیگری زن و مرد و کارگردانی که همیشه جذابترین بخش هر جشنواره رقابتی است هم نامی از بازیگران مطرح این عرصه دیده نمیشد. رحیم نوروزی و ستاره اسکندری معروفترین هنرمندان تئاتری در بخش بازیگری نامزد دریافت جایزه از بخش بینالملل جشنواره بودند.
۳ نامزد غیرایرانی دربخش بینالملل
بخش بینالملل جشنواره تئاتر فجر در سالهای نه چندان دور به دلیل حضور کارگردانان مطرح اروپایی از پرطرفدارترین بخشهای جشنواره محسوب میشد. در سالهای گشذته و با اعمال سانسورهای شدید و افتقات سیاسی رخ داده در ایران، هنرمندان خارجی هم دیگر رغبت چندانی به حضور در بزگترین جشنواره تئاتری ایران نشان نمیدهند. این بخش هم مانند بخش مرور تئاتر ایران، در این دوره چندان جلوه نکرد.
گروههای شرکت کننده در این دوره از جشنواره در بخش بین الملل را گروههای نه چندان مطرحی از آلمان، فرانسه، لهستان، ارمنستان، کردستان عراق، کرهجنوبی تشکیل میدادند. یک بازیگر زن از ارمنستان تنها نامزد خارجی در بخشهای بازیگری زن و مرد بود. در مجموع ۷ رشتهای که در بخش بینالملل مورد داوری قرار گرفت، ۳۱ نفر نامزد دریافت جایزه بودند که تنها سه نفر از نامزدها از گروههای خارجی شرکت کننده در جشنواره بودند و ۲۷ نامزد دریافت جایزه از ایران بودند.