"مناطق مرده" ، بلای جان آبزیان
۱۳۸۷ آبان ۲, پنجشنبه
از دهه‌ی ۱۹۸۰ میلادی به بعد "مناطق مرده" دریایی دو برابر شده‌اند. منظور از "مناطق مرده" دریایی، مناطقی هستند که سطح اکسیژن در آنها بسیار کم یا نزدیک به صفر است. کمبود اکسیژن، حیات موجودات دریایی را به مخاطره می‌اندازد.
شکل‌‌گیری "مناطق مرده" ناشی از آلودگی‌هایی است که به دریاها و اقیانوس‌ها راه می‌یابند. کودهای کشاورزی و پساب‌ها، مهمترین علل آلوده شدن آب، ایجاد "مناطق مرده" ، مرگ ماهی‌ها و دیگر موجودات آبزی، کاهش صید و از دست رفتن منابع غذایی انسان هستند.
کودهای حاوی نیتروژن و فسفات موجود در مواد شوینده وقتی به دریا راه می‌یابند، نخست رشد و نمو جلبک‌ها را سرعت می‌بخشند. تولید مثل جلبک‌ها بر اثر تغذیه از این مواد سمی سرعت می‌گیرد و بر وسعت آنها افزوده می‌شود. اما ماجرا از آن‌جا آغاز می‌شود که جلبک رسوب کرده و می‌میرد. میکروب‌ها جایگزین جلبک شده و تمامی یا مقادیر زیادی از اکسیژن محیط را می‌‌بلعند. این پدیده که اغلب در آب‌های ساحلی رخ می‌دهد، مناطقی به وجود می‌‌آورد که به "مناطق مرده" مشهورند.
"مناطق مرده" در اقیانوس‌ها
"مناطق مرده" نه تنها در دریاچه‌ها و رودخانه‌ها بلکه در دریاها و اقیانوس‌ها نیز به وجود می‌آیند. کمبود اکسیژن باعث مرگ ماهی‌ها، خرچنگ‌ها و دیگر موجودات زنده‌ی دریایی خواهد شد. این پدیده که در سال‌های گذشته با سرعتی بی‌سابقه رو به افزایش نهاده، در اروپا، آمریکای شمالی و تمامی قاره‌های دنیا مشاهده می‌شود.
رابرت دیاس، پروفسور علوم دریایی در کالج "ویلیام و مری" مؤسسه‌‌ی ویرجینیای آمریکا، گسترش مناطق مرده‌ی دریایی را تهدیدی بزرگ برای دریاهای تمامی جهان می‌داند. مجله‌ی علمی "سایِنس" به تازگی گزارشی از دیاس منتشر کرده که حاوی نتایج تحقیقاتی جدید در این مورد است. دیاس می‌گوید: «وقتی تمامی گزارش‌های مربوط به مناطق مرده‌ی دریایی را بررسی می‌کنیم، می‌بینیم که در سال ۱۹۶۰ تنها ۵۰ منطقه‌ی مرده وجود داشت، در حالی‌که امروز در سراسر دنیا بیش از ۴۰۰ منطقه‌ی مرده‌ی دریایی وجود دارد. این امر حاصل عملکرد انسان‌ها است».
کمبود اکسیژن آب‌ها اغلب در فاصله‌ی تابستان تا پاییز به وجود میآید، یعنی زمانی که مرگ جلبک‌ها آغاز شده و جای آن را میکرو ارگانیسم‌های دیگری گرفته است.
مرگ ماهی‌ها
"مناطق مرده" در حال حاضر سطحی نزدیک به ۲۵۰ هزار کیلومتر مربع از دریاهای جهان را اشغال کرده‌اند. این وسعت برابر با مساحت بریتانیاست، ولی در مقایسه با وسعت دریاهای جهان هنوز ناچیز است. با این حال نباید مشکل را دست‌کم گرفت.
بیشتر ماهی‌ها در مناطق ساحلی صید می‌شوند، نه در دریای آزاد، بنابراین پی‌آمدهای افزایش مناطق مرده را باید جدی تلقی کرد. در تنگه‌ی "کاتگات" صید خرچنگ و در ژاپن صید ماهی‌های آب‌های ساحلی به شدت کاهش یافته است. علت این امر کاهش اکسیژن در این مناطق است.
بزرگترین "منطقه‌ی مرده" در دریای بالتیک قرار دارد. کاهش اکسیژن، یک‌چهارم آب‌های این دریا را فراگرفته و حیات ماهی‌ها را در این مناطق غیر ممکن ساخته است.
برای مقابله با افزایش وسعت مناطق مرده‌ی دریایی، باید جلوی ورود کودهای کشاورزی به آب‌ها را گرفت. دولت سوئد مشغول بررسی طرح‌هایی در این زمینه است. رابرت دیاس ابراز امیدواری می‌کند که تمامی دولت‌های جهان این موضوع را جدی بگیرند، چرا که در غیر این صورت، "مناطق مرده" روز به روز وسیع‌تر شده و تأمین نیازها‌ی غذایی مردم جهان با مشکلاتی جدی روبه‌رو خواهد شد.