لغو تحریم‌ها و حضور نظامی بیشتر ایران در خزر
۱۳۹۲ بهمن ۲۱, دوشنبه
کنستانتین سیمونوف، رئیس "بنیاد امنیت انرژی ملی روسیه" در مصاحبه با پایگاه تحلیلی "اکسپرت آنلاین" روسیه (۱۸ بهمن ۱۳۹۲) گفته است بعد از برداشته شدن تحریم‌های وضع شده علیه ایران جمهوری اسلامی در دریای خزر بیشتر حضور نظامی پیدا خواهد کرد. وی تاکید می‌کند ایران با پولی که بدست می‌آورد در مسابقه تسلیحاتی از همه کشورهای منطقه جلو خواهد زد و به یک قدرت منطقه‌ای تبدیل می‌شود.
رئیس بنیاد امنیت انرژی ملی روسیه به این پرسش اکسپرت آنلاین که آیا ایران و روسیه شریک استراتژیک هستند، چنین پاسخ می‌دهد: «ایران و روسیه هیچوقت شریک استراتژیک نبوده‌اند. چگونه می‌توان از شریک استراتژیک روسیه با یک کشور شیعی و آن هم با یک کشور بی‌ثبات اسلامی صحبت کرد؟»
سفیر روسیه در تهران چه می‌گوید؟
از سوی دیگر لوان جاگاریان سفیر فدراسیون روسیه در تهران در گفتگو با خبرگزاری مهر (۱۹ بهمن ۱۳۹۲) خواستار مشارکت بیشتر ایران و روسیه برای اجرای طر‌ح‌های اکتشاف و توسعه نفت و گاز در دریای خزر شد. سفیر روسیه گفته است چنانچه اکتشاف نفت در دریای خزر توجیه اقتصادی داشته باشد، روسیه حاضر به همکاری مشترک با ایران است.
سفیر همچنین از مذاکرات شرکت "لوک اویل" روسیه با مسئولان وزارت نفت و شرکت ملی نفت ایران خبرداده است. گفته می‌شود شرکت "لوک اویل" و "زاروبژنفت" روسیه برای مشارکت در طرح توسعه یک میدان گازی ایران در نزدیکی عسلویه هم اعلام آمادگی کرده‌اند.
مسئولان ایرانی تائید کردند به سبب آنکه میدان‌های نفت و گاز دریای خزر در اعماق بسیار زیاد قرار دارند حجم سرمایه‌گذاری بالا و تکنولوژی خاص می‌طلبد اما میدان‌های مشترک در جنوب از اولویت بالاتری برای بهره‌برداری برخوردار است.
در عین حال بیژن نامدار زنگنه وزیر نفت ایران پیش از این گفته بود: «از حق نفتی ایران در دریای خزر نمی‌گذریم و هیچ کشوری اجازه حفاری در گستره آب‌های ایران در دریای خزر ندارد.»
گفتنی است ایران و همسایه‌های شمالی آن ترکمنستان و آذربایجان تابحال بر سر مرز آبی خود در خزر توافق نکرده‌اند و این مشکل بیش از دو دهه لاینحل مانده است.
تردید درباره همکاری روسیه با ایران در خزر
به نظر دالغا خاتین‌اوغلو مدیر اخبار ایران بخش انگلیسی خبرگزاری "ترند" لغو تحریم‌ها بر شتاب نظامی‌تر کردن دریای خزر توسط ایران تاثیر خواهد گذاشت. وی خاطرنشان می‌کند: «در صورتی که ایران از تحریم‌ها خلاص شود و خونی تازه در شریان‌های اقتصادی کشور جاری شود، بودجه نظامی خود را بالا خواهد برد. ایران ۷ بلوک در دریای خزر دارد که احتمال می‌رود ذخایر نفت و گاز داشته باشند. در هر صورت، ایران برای دفاع از منافع خود، امکانات نظامی در خزر را افزایش خواهد داد.»
خاتین‌اوغلو در ادامه تاکید می‌کند روسیه توانایی گرفتن پروژه‌های ایران در آب‌های عمیق خزر را ندارد. وی در این رابطه چنین توضیح می‌دهد: «درست است که روسیه در آب‌های نسبتا عمیق آذربایجان، یعنی مشخصا میدان شاه دنیز سهام‌دار است، اما اپراتور پروژه شاه‌دنیز شرکت بریتانیایی "بریتیش پترولیوم" است. روسیه حدود نیمی از سهام بلوک ۲۱ ترکمنستان در دریای خزر را نیز در مالکیت خود دارد و شرکت‌های خود روسیه اپراتور این پروژه است.»
کارشناس ترند همچنین می‌گوید: «ایران ادعا کرده است میدان سردار جنگل که در خزر کشف کرده در آب‌های به عمق ۷۰۰ تا هزار متر است. روسیه تاکنون در دریای خزر در چنین عمقی عملیات حفاری و تولید نفت و گاز نداشته و بعید است که بتواند این پروژه را برعهده گیرد. از طرفی، این پروژه بخاطر قرار گرفتن در آب‌های بسیار عمیق، هزینه بسیار بالایی دارد و حتی هزینه آن احتمالا بالای ۳۰ میلیارد دلار باشد. در حالی که، بر اساس گزارش اداره اطلاعات انرژی آمریکا در مارس ۲۰۱۳، این میدان احتمالا ۱۰۰ میلیون بشکه (۱۵ برابر کمتر از بلوک ۲۱ ترکمنستان در خزر) نفت داشته باشد.»
خاتین‌اوغلو نتیجه می‌گیرد هیچ شرکتی از روسیه این ریسک را نخواهد پذیرفت که برای اکتشاف و استخراج نفت و گاز در آب‌های عمیق با ایران قرارداد امضاء کند.
"صحبت‌های سفیر روسیه برای رضایت ایرانی‌ها"
یک مقام مسئول در وزارتخانه‌ی نفت و گاز ترکمنستان که نخواست نامش فاش شود هم به دویچه‌وله گفت: «آنچه که سفیر روسیه در تهران اظهار کرده بیشتر یک بازی سیاسی است و برای خشنودی ایرانیان مطرح شده است. روسیه با کشور ما در خزر قراردادی منعقد نکرده اما این کشور از موضع ترکمنستان در مقابل ایران حمایت می‌کند چونکه در غیر این صورت ما از کشورهای غربی و آمریکا کمک خواهیم گرفت و روسیه تحمل تاسیس پایگاه‌های نظامی در کشور ما را نخواهد داشت.»
صحبت‌های این مقام وزارت نفت و گاز ترکمنستان را پاول فلگن هاور، کارشناس نظامی روس در مسکو هم تائید می‌کند. وی به دویچه وله می‌گوید: «سخنان سفیر روسیه در تهران پشتوانه‌ای ندارد. وی به خوبی می‌داند که این‌گونه اظهارنظرها در رسانه‌های ایرانی مصرف خوبی دارد وگرنه شرکت لوک اویل حتی در سکتور روسیه در خزر هم موفق به استخراج نفت و گاز نشده است.»
به گفته‌ی این کارشناس نظامی مقیم مسکو برخلاف آنچه که رهبران سیاسی روسیه و ایران می‌گویند بین دو کشور در خزر یک سری اختلافاتی وجود دارد. روسیه در سال ۲۰۰۰ شروع به تقویت نیروی دریایی خود کرد و کشتی‌های جنگی را وارد دریای خزر کرد. در سال‌های اخیر ایران هم شروع به تقویت حضور نظامی خود کرد و مسابقه تسلیحاتی ادامه دارد.
فلگن‌هاور ولی تاکید می‌کند: «روسیه تلاش می‌کند مناسبات دوستانه خود را با همه کشورهای حوزه دریای خزر حفظ کند. درعوض ایران تهدید می‌کند چونکه بیشتر از سهم خود در دریای خزر را می‌طلبد. هنوز بین ایران، آذربایجان و ترکمنستان مرز آبی مشخص نشده و این مسئله مسابقه تسلیحاتی را تشدید می‌کند و در صورت گزینه نظامی برای حل مشکلات مرزی، ایران نیرومند‌تر از هر دو کشور وارد میدان خواهد شد. در صورت بروز چنین تنشی آذربایجان و ترکمنستان از غرب کمک خواهند گرفت. روسیه بسیار نگران ورود نیروهای خارجی به دریای خزر است و تلاش خواهد کرد جلوی آن را بگیرد.»
فلگن‌هاور کارشناس نظامی روس احتمال بروز درگیری نظامی در بخش جنوبی خزر بین ایران، آذربایجان و ترکمنستان را دور از انتظار نمی‌بیند. وی دراین رابطه توضیح می‌دهد که در سال ۲۰۰۱ ایران مانع عملیات اکتشافی کشتی شرکت بریتانیایی "بی پی" در دریای خزر شد. این کشتی در مرزهای جمهوری آذربایجان و ایران در دریای خزر فعالیت اکتشافی می‌کرد.
اقدام ایران در آن‌زمان واکنش‌های منطقه‌ای و بین‌المللی را برانگیخت. این حادثه مرزی بین ایران و جمهوری آذربایجان به نظر این کارشناس نظامی زمینه را برای یک درگیری نظامی در دریای خزر آماده کرده بود.
وی تاکید می‌کند نشست سران خزر برای تعیین رژیم حقوقی این دریا تابحال حاصلی نداشته است و تا زمانی‌که مرزهای آبی بین ایران و آذربایجان و ترکمنستان مشخص نگردد امکان بروز درگیری نظامی بین ایران و همسایگانش در بخش جنوبی دریای خزر به قوت خود باقیست.