فیلم تازه ‌گلشیفته فراهانی؛ "سرزمین شیرین فلفلی من"

"سرزمین شیرین فلفلی من" از کارگردان سرشناس کُرد هینر سالیم، تازه‌ترین محصول کردستان، آلمان و فرانسه است. این فیلم برای نخستین بار در بخش "نگاه دیگر" جشنواره‌ی جهانی فیلم کن ۲۰۱۳ به نمایش در آمد. نام هینر سالیم دو دهه‌ی پیش با کار‌های بیادماندنی مانند "ودکا و لیمو" و اگر "بمیری، می‌کشمت" بر سر زبان‌ها افتاد.

"سرزمین شیرین فلفلی من" یک وسترن کُردی طنزآلود است که در طبیعت مسحورکننده‌ی "کردستان آزاد" فیلم‌برداری شده است. کردهای این منطقه پس از سرنگونی صدام حسین در سال ۲۰۰۳ سرانجام توانستند در "انتخابات آزاد" شرکت کنند و در سال ۲۰۰۵ احزاب و رهبرانشان را خود تعیین کنند.

تازه‌ترین کار هینر سالیم نیز به روابط و مناسبات اجتماعی کردستان، پس از پیروزی و کسب استقلال می‌پردازد؛ جامعه‌ای پدر سالار با بافت‌های گسست‌ناپذیر سنتی که هنوز در آن قانون و قانون‌مندی جایی ندارد و اسلحه و خشونت حرف اول و آخر را می‌زند.

هینر سالیم که سال‌ها در مهاجرت بسر برده و برای نخستین بار در سال ۲۰۰۸ برای تهیه‌ی مقدمات این فیلم به زادگاهش بازگشته، سرنوشت و آینده‌ی "کردستان موجود" را به نقل از پدربزرگ خود این‌گونه تعریف می‌کند: «گذشته‌ی ما غم‌انگیز است، زمان حال‌مان هم همین‌طور. باید خوشحال باشیم که آینده‌‌‌ای نداریم.» این برداشت، اغلب در نماهای زیبای فیلم با رنگ‌آمیزی‌های گویا بازتاب می‌یابد.

داستان فیلم "سرزمین شیرین فلفلی من"، داستان آشنایی و مبارزه‌ی باران (کرکماز ارسلان) و گوند (گلشیفته فراهانی) علیه استبداد و بی‌قانونی است. اولی در صف پیش‌مرگان کُرد برای استقلال زادگاهش تا پای جان جنگیده و دومی در رویای رسیدن به این استقلال، تحصیل کرده تا بعدها به "میهنش" ادای دین کند.

باران در نمایی از فیلم می گوید: «قبلا که مبارزه می‌کردیم، آسون‌تر بود. حالا باید بسازیم.» وظیفه‌ی این مبارز پیشین در مقام رییس پلیس، برقراری نظم در منطقه‌ای در مرز ایران و ترکیه است که به مرکز قاچاق نفت و دارو و مشروبات الکلی و بسیاری کالاهای نایاب دیگر تبدیل شده است. گوند هم آموزگار متعهدی است که بر خلاف میل ۱۲ برادر رشید خود و کدخدای ده، راهی این روستا می‌شود تا به "بچه‌ها" سواد یاد بدهد.

این که گوند و باران در راه انجام وظیفه‌ی خود و ادای دین با دشواری‌های بسیاری روبرو می‌شوند، از ابتدای فیلم روشن است. این که این دو به یکدیگر دل می‌بازند، هم همین‌طور. در این نما، باران آموزگار از روستا رانده‌شده را سوار بر ترک اسب خود به شهر نزدیک می‌برد.

فیلم "سرزمین شیرین فلفلی من" نه به‌دلیل موضوع داستان (که برای بیننده‌ی اروپایی قطعا خالی از جاذبه نیست)، بلکه به دلیل پرداخت تصویری و طنز خشک هینر سالیم (که خاص فیلم‌‌های او است)، مورد استقبال منتقدان قرار گرفته است. در این نقدها بازی گلشیفته فراهانی نیز در کنار سایر ویژگی‌های فیلم تحسین می‌شود.

گلشیفته فراهانی از هنگامی که فعالیت هنری خود را در خارج از کشور آغاز کرده، همواره مورد تقدیر منتقدان اروپایی قرار گرفته است؛ از جمله در فیلم "سنگ صبور" به کارگردانی عتیق رحیمی. او در این فیلم در نقش زن وفاداری بازی می‌کند که به امید بهبودی همسر بیمار خود برای تامین معاش خانواده، حتی تن به خودفروشی می‌دهد.

گلشیفته فراهانی با بازی در فیلم "درباره‌ی الی" به کارگردانی اصغر فرهادی به شهرت جهانی رسید. این فیلم روایت‌گر زندگی چند خانواده است که برای گذراندن تعطیلات به شمال سفر می‌کنند: سپیده، مربی مهدکودک دختر خود، "اِلی" نامی را هم به این سفر دعوت می‌کند تا با احمد آشنا شود. با ناپدید شدن الی در ساحل دریا، این سفر به یک فاجعه بدل می‌شود.

گلشیفته فراهانی هنگامی که هنوز در ایران زندگی می‌کرد، به بازی در فیلم "یک مشت دروغ" به آمریکا دعوت شد. او در نماهایی از این فیلم در کنار "لئوناردو دی کاپریو" نقش‌آفرینی کرد. اما پس از بازگشت به ایران دچار مشکلات و "مزاحمت‌های ناشی از بی‌قانونی" شد: اداره‌ی گذرنامه پاسپورت فراهانی را توقیف کرد و وزارت اطلاعات بارها از او بازجویی به عمل آورد.

گلشیفته فراهانی هم‌چنین در فیلم "خورش آلو با مرغ"، ساخته‌ی مرجان ساتراپی و ونسان پارونو (۲۰۱۱) بازی کرده است. این فیلم داستان عشق نافرجام یک نوازنده‌ی ویلون به نام "ناصر علی خان" را بازگو می‌کند که به زنی به نام "ایران" دل می‌بندد، به بیماری افسردگی دچار می‌شود و سرانجام خودکشی می‌کند.

فراهانی در خارج از کشور روی صحنه‌ی تئاتر هم ظاهر شده است. تازه‌ترین کار او نمایشنامه‌ی "یک رویای خصوصی"، نوشته‌ی ایرج جنتی عطایی است که سپتامبر سال پیش با بازی بهروز وثوقی و سوسن فرخ‌نیا در هتل ماریتیم شهر بن آلمان به اجرا در آمد. در این نمایش گلشیفته فراهانی نقش دوستی‌ را بازی می‌کند که برای مراقبت از زوج مسنی مدتی‌ در خانه‌ی آن‌ها زندگی می‌کند.

گلشیفته فراهانی در گفت‌وگویی اختصاصی با دویچه وله "معضلات اجتماعی تبعید" را که در نمایش "یک رویای خصوصی" نیز بازتاب یافته، بر می‌شمرد و به این نتیجه می‌رسد که «ما تبعیدشدگان، قربانی نیستیم، سلحشوریم.»