فستیوال اوبرهاوزن؛ ۶۰ سال سینمای هنری ـ اجتماعی
۱۳۹۳ اردیبهشت ۱۰, چهارشنبه
شهر اوبرهاوزن در ایالت نوردراین وستفالن، از شصت سال پیش، هر سال فیلم‌های کوتاه سینماگران جوان را که به‌طور مستقل یا در چارچوب کارهای هنری مدارس و طرح‌های سینمایی دانشکده‌ها، انجمن‌ها و نهادهای غیرانتفاعی تهیه شده‌اند، به نمایش می‌گذارد.
امسال در بخش مسابقهی این فستیوال، کارهای تجربی ۴۱ سینماگر از سراسر جهان با یکدیگر رقابت می‌کنند. جشنواره‌ی امسال از ۵ بخش مسابقهی ملی، بین‌المللی، فیلم‌های ایالت نوردراین وستفالن، فیلم‌های ویدیویی موسیقی، و نیز کودکان و نوجوانان تشکیل شده است.
در کنار این فیلم‌ها، ۳۰۰ اثر از سینماگران تازه‌کار ۵ قاره نیز به نمایش درمی‌آید. کوتاه‌ترین فیلم، یک دقیقه و بلندترین آن، ۳۹ دقیقه است. این کارها به گفته‌ی لارس هنریک گاس، مدیر هنری فستیوال، گل‌چینی است "از میان ۵ هزار فیلم عرضه شده که اغلب به مسایل سیاسی و اجتماعی می‌پردازند".
فیلم‌های انتقادی ـ هنری
فیلم کوتاه "فوکوشیما" از آتوشی فوناشی که چگونگی وقوع این فاجعه‌ی اتمی را دستمایه قرار داده، از جمله فیلم‌های انتقادی این دورهی فستیوال است . فیلم "برای قربانیان ماریکانا" از آریان کاگانوف نیز که داستان کشتار بی‌رحمانه‌ی کارگران معدن در آفریقای جنوبی را به تصویر می‌کشد، رنگی سیاسی ـ اجتماعی دارد. فیلم کارتونی "سر و صدا" از پویا رضی که "مسایل اجتماعی جوانان در جامعه‌ی ایران" را با نگاهی انتقادی زیر ذره‌بین می‌گیرد، نیز در این چارچوب می‌گنجد. لارس هنریک گاس، در این باره می‌گوید: «اوبرهاوزن، همیشه نقش مهمی در تکامل زبان سینمای اجتماعی داشته است.»
پس از جنگ، در آغاز کار
جشنواره‌ی فیلم اوبرهاوزن، در سال ۱۹۵۴ در راستای برنامه‌های آموزش بزرگ‌سالان پس از جنگ دوم جهانی به ابتکار هیلمار هوفمن شکل گرفت که در آن زمان مدیریت "مدرسه‌ی عالی مردم" را به عهده داشت. گاس در این رابطه می‌گوید: «در آغاز هدف این بود که از آلمانی‌های پس از رایش سوم، انسان‌های بهتری ساخته شود.» به زودی سیاست "به‌سوی همسایه‌ها" هم به این برنامه افزوده شد و فیلم‌سازان جوان "پشت پرده‌ی آهنین" و کشورهای اروپای شرقی نیز به این فستیوال دعوت شدند: رومن پولانسکی و ایستوان زابو، کارگردان مجاری برنده‌ی جایزهی اسکار از جمله‌ی این سینماگران بودند.
بسیاری از کارگردانان نام‌آشنای سینمای آلمان نیز تاثیر تعیین‌کننده‌‌ی این فستیوال بر زندگی هنری خود را انکار نمی‌کنند و آن را "راه‌گشا" می‌خوانند. ویم وندرز، سینماگر پرآوازه‌ی آلمانی، از جمله، می‌گوید که هر سال "بی‌صبرانه" در انتظار شروع این جشنواره بوده و سال‌های زیادی برای دیدن فیلم‌های تازه به این شهر می‌رفته است.
آیینه‌ی دگرگونی‌های هنری ـ اجتماعی
جشنواره‌ی فیلم اوبرهاوزن، همواره در بازتاباندن جنبش‌های سینمایی، اجتماعی و هنری آلمان نقش بسزایی بازی کرده است: در ۱۹۶۲، سینماگران جوان آلمانی (از جمله فولکر شولندورف و ویم وندرز) با شعار "سینمای بابابزرگ‌ها به تاریخ پیوسته"، مانیفست موج نوی سینمای این کشور را به نام این شهر پیوند زدند. این جشنواره‌هم‌چنین در روند شکل‌گیری "سینمای فمینیستی" سال‌های دهه‌‌‌ی ۱۹۷۰، از پشتیبانان سینماگران جوان زن بود. افزون بر آن، این فستیوال در سال‌های واپسین قرن بیستم فیلم‌های هنری ویدیویی را که تا آن‌هنگام تنها در موزه‌ها به نمایش در می‌آمد، به روی پرده‌ی سینماها برد. اوبرهاوزن، علاوه بر این از نخستین جشنواره‌هایی بود که در پایان قرن اخیر برای فیلم‌های ویدیویی موسیقی، بخش رقابتی تعیین کرد.
فروغ فرخزاد که از ۱۳۳۷ در کنار سرودن شعر به سینما هم می‌پرداخت، نخستین فیلم‌ساز ایرانی بود که در سال ۱۳۴۲جایزهی بهترین فیلم مستند این فستیوال را برای مستند "خانه سیاه است"، از آن خود کرد. او این فیلم را در سال ۱۳۴۱ در آسایشگاه جذامیان "بابا باغی" تبریز ساخته بود.
به نوشته‌ی منتقدان آن زمان، نمایش فیلم‌هایی مانند "خانه سیاه است" فرخزاد در اوبرهاوزن از روح "نوجویانه‌ی دست‌اندرکاران" آن خبر می‌دهد. لارس هنریک گاس معتقد است، فیلم‌هایی که امسال به این جشنواره دعوت شده‌اند، بر همین اساس انتخاب شده‌اند.