سال ۹۳ بر اقلیتهای دینی و مذهبی ایران چگونه گذشت؟
۱۳۹۳ اسفند ۲۷, چهارشنبه
طبق اصل دوازدهم قانون اساسی دین رسمی ایران، اسلام و مذهب جعفری اثنی عشری است و مذاهب دیگر اسلامی اعم از حنفی، شافعی، مالکی، حنبلی و زیدی به رسمیت شناخته میشوند. بر اساس اصل سیزدهم قانون اساسی ایرانیان زرتشتی، کلیمی و مسیحی تنها اقلیتهای دینی شناخته میشوند که در حدود قانون در انجام مراسم دینی خود آزادند. نمایندگان اقلیتهای دینی در مجلس به کتاب آسمانی خود سوگند میخورند.
مقامات ایرانی از جمله علی یونسی مشاور ویژه رئیس‌جمهور در امور اقلیتهای قومی و دینی از برآورده شدن برخی انتظارات در سال ۹۳ هم صحبت کردند. یونسی اعلام کرد: «کلیمی‌ها توقع داشتند که در روز معینی کار نکنند یا درس نخوانند انتظار بسیار کوچکی بود و دولت برآورده‌اش کرد. به مندایی‌ها برای تعمید و مراسم زمین دادیم و عبادتگاه آنها تعمیر میشود. دیگر مساجد دراویش تخریب نمیشود. هیچ توجیه‌بردار نیست که بعضی از ادارات ما آنها را تحت فشار قرار دهند که حتما باید سیبیل‌شان را کوتاه کنند.»
تصاویر: تجمع دراویش مقابل دادگستری و گفت‌وگو با نماینده وزیر
به رغم این سخنان تجمع اعتراضی پیروان دروایش گنابادی بارها از سوی نیروهای امنیتی سرکوب شد و به بازداشت دستهجمعی آنان انجامید. در قوانین ایران بهائیت نیز به عنوان اقلیت دینی رسمیت شناخته نمیشود و سرکوب آنان در سال ۹۳ شدت گرفت.
مهمترین وقایع سال برای اقلیتهای دینی
در سالی که گذشت حساسیت به مسائل مذهبی و دینی اقلیتها در کشور بیشتر از سالهای پیش بود. ملاقات رئیس جمهور ایران با یک خانواده مسیحی در سال نو میلادی، دیدارعلی یونسی مشاور روحانی در امور اقلیتهای دینی و مذهبی از کلیسای ارمنیها گواه بر توجه بیشتر دولت به مسائل اقلیتهای دینی بودند.
در عین حال فشار بر نوکیشان مسیحی در سال ۹۳ شدت گرفت. به گفته مسیحیان ایران این نوکیشان در سال ۹۳ اولین بار به تبعید هم محکوم شدند. بر اساس حکم بدوی دادگاه انقلاب استان البرز عبدالرضا علی (ماتیاس) حق‌نژاد و رضا ربانی هریک به شش سال حبس و تبعید در میناب و بهنام ایرانی به ۱۲ سال زندان و تبعید در زابل محکوم شدند.
پلمپ شدن مساجد اهل سنت
حبیب‌الله سربازی از "کمپین بلوچ" که در ارتباط با اهل سنت فعالیت میکند، معتقد است وضعیت پیروان اهل سنت در سال ۹۳ بدتر از سال پیش بوده است. وی در این رابطه به دویچه وله می‌گوید: «سال ۹۳ برای اهل سنت ایران مملو از وقایع بد نقض حقوق آنها بوده است. در همان فروردین و اردیبهشت ماه ۹۳ که بحث زیاد شدن جمعیت اهل سنت توسط مراجع تقلید بلند پایهای چون مکارم شیرازی به عنوان یک خطر و تهدید و با بزرگنمایی مطرح شد.»
بخوانید: هشدار مکارم شیرازی نسبت به "پرتوقع" کردن اقلیتها
سربازی ادامه میدهد: «در خردادماه ۹۳ مسجد اهل سنت تالش پلمپ شد و این فشار برای اهل سنت خراسان با پلمپ شدن "دارالحفظ تربت جام" با مدیریت مولوی پهلوان ادامه پیدا کرد. مدرسه دینی "سنت نبوی اهل سنت مشهد" در بهمن ۹۳ بسته شد. از جمله پلمپ "نمازخانه پونک" و دخالت در امور مدارس دینی و مساجد با عزل و نصب امامان جمعه و جماعت خاطرات تلخی در ذهن اهل سنت به جا گذاشتند.»
آقای سربازی تاکید میکند: «راهپیماییهای علنی "عمرکشان" امسال در قم، ممانعت از سفر رهبران اهل سنت برای شرکت در کنفرانسهای بینالمللی و بازداشت شهروندان سنی همه نشان میدهند که وضعیت اهل سنت در سال ۹۳ پر از چالشهای تلخ و موارد آشکاری از نقض حقوق شهروندی و قانونی آنها بوده است و اگر این روند در سال ۹۴ ادامه پیدا کند به شدت به ناامیدی اهل سنت از دولت روحانی افزوده میشود.»
انتقادهای تند روحانیان سنی و شیعه در ایران
"جدال لفظی" روحانیان بلندپایه شیعه و سنی در کشور از همان آغاز سال ۹۳ رسانهای شد. آیت الله ناصر مکارم شیرازی از روحانیان صاحب نفوذ حوزه علمیه قم در اردیبهشت ۹۳ در جمع اعضای هیات رئیسه دانشگاه پیام نور تهران صریحا از "اصرار در استخدام اهل سنت" انتقاد کرد و گفت که "اساتید شیعه" باید در دانشگاه‌های ایران عضو هیأت علمی باشند در غیر این صورت توقعات بیشتر خواهد شد. مکارم از افزایش جمعیت سنیها در ایران نیز انتقاد کرده بود.
بیشتر بخوانید: افزایش انتقاد متقابل روحانیان سنی و شیعه در ایران
سخنان مکارم شیرازی و دیگر روحانیان بلندپایه نزدیک به حکومت واکنش تند روحانیان و علمای اهل سنت ایران را برانگیخت. مولوی عبدالحمید، امام جمعه اهل سنت زاهدان در گفت‌وگو با "سنی آنلاین" (۲۷ اردیبهشت ۱۳۹۳) ادعای مکارم شیرازی را رد کرد و گفت: «برخی اظهارات ایشان در شرایط کنونی برای ما نگران کننده است زیرا سن ایشان بالا رفته و گزارش‌هایی را که به ایشان میدهند، زودتر باور می‌کنند و بدون تحقیق آنها را مطرح می‌کنند.»
در سالی که گذشت فشار بر فعالان مذهبی سنی در ایران بیشتر شد. سال ۹۳ با اعدام ۶ تن از پیروان اهل سنت به پایان رسید. اعدام این شش نفر اعتراض روحانیان و علمای بلندپایه سنی کشور را برانگیخت.
در کنار این موضوع، مهمترین رویداد سال ۹۳ دیدار مولانا عبدالحمید، امام جمعه اهل سنت زاهدان با آیتالله علی خامنهای بود. وبسایت رسمی خامنهای تصاویر این دیدار را بدون تفسیر منتشر کرد و انتظار میرفت بعد از این ملاقات فشار به عبدالحمید و دیگر روحانیان سنی کاهش پیدا کند.
بلافاصله بعد از این دیدار محمد تقی رهبر امام جمعه اصفهان از "عادی شدن برخورد با عبدالحمید" صحبت کرده بود. وی در گفت‌وگو با رونامه "قانون" تاکید کرد: «بعد از این دیدار تندرو‌هایی كه خود را پیرو آیت الله خامنهای می‌دانند و ادعای ولایتمداری دارند و با توهین به مولوی عبدالحمید، این عالم اهل سنی را نقد می‌كردند، از خط و مشی رهبر معظم انقلاب تبعیت كنند.»
اما رفتار با امام‌جمعه زاهدان پس از این دیدار عادی نشد و نیروهای امنیتی ایران مانع سفر مولوی عبدالحمید امام جمعه اهل سنت زاهدان به یک کنفرانس جهانی (۲۲ فوریه/۳ اسفند) در عربستان سعودی شدند. عبدالحمید از "برخوردهای سلیقهای" انتقاد کرد.
به گواه رویدادهای سال گذشته وضعیت اقلیتهای دینی و مذهبی ایران در سال ۹۳ بدتر شده و نارضایتی آنان را بیشتر کرده است. نهادهای بینالمللی حقوق بشر از جمله احمد شهید، گزارشگر ویژه سازمان ملل برای بررسی وضعیت حقوق بشر در ایران نیز این موضوع را تائید کردند. از سوی دیگر مقامات ایرانی (۲۷ اسفند / ۱۸ مارس) هم برای نخستین بارخبر دادند که "دیدارهایی در سطح نمایندگی‌های و هیأت‌هایی که به ژنو و نیویورک سفر داشتند با احمد شهید برگزار کردهاند."