داستان ۱۵۰ سال لباس زیر زنان و مردان

مردم اروپا از چه زمانی شروع به پوشیدن لباس زیر کردند؟ این لباس‌ها در ابتدا چه شکلی داشتند؟ پیش از کشف لباس زیر، مردها و زن‌ها زیر شلوار و پیراهن چه می‌پوشیدند؟

برای پاسخ به این پرسش‌ها باید سری زد به نمایشگاهی در شهر انگلزکیرشن آلمان. نمایشگاهی که ۲۵۰ تکه لباس زیر اصل، از شورت و سینه‌بند و کرست گرفته، تا بندجوراب و زیردامنی را از دوره‌های متفاوت به نمایش گذاشته است.

شکل و رنگ لباس زیری که شخص برمی‌گزیند و می‌پوشد، بسته به جنسیت او فرق می‌کند. در میان زنان این گزینش تا حد زیادی بازتاب‌دهنده‌ی حس و حال و هوای روحی آن‌هاست. زنان تلاش می‌کنند، پوشاک زیرشان به اصطلاح، به حس آن روزشان بخورد. مردان اما در موضوع تنوع پوشاک و تطابق آن با حال و هوای روحی، بیشتر محافظه‌کارند.

یک پژوهشگر مطالعات فرهنگی به نام کلودیا گوتفرید، در مصاحبه با بخش آلمانی دویچه وله می‌گوید: «مردان یک بار برای همیشه در زندگی‌شان تصمیم می‌گیرند که چه نوع پوشاک زیری بپوشند و برای تمام زندگی سر حرف‌شان می‌مانند.»

لباس زیر رسمیت می‌یابد

اما پیش از آن که پوشاک زیر کشف شود، اروپایی‌ها زیر لباس‌های‌شان چه می‌پوشیدند؟ این پژوهشگر می‌گوید، «هیچ‌چیز» و ادامه می‌دهد: «زنان، زیر پیراهن یا دامن بلند‌شان تنها یک زیرپوش بلند می‌پوشیدند و مردان پایین پیراهن‌شان را زیر شلوار گره می‌زدند.»

به اعتقاد پژوهشگران مطالعات فرهنگی، در آلمان نخستین کسی که دستور داد برایش لباس زیر (شورت) بدوزند، یکی از امرای زاکسن به نام "آگوست دِم اشتارکِن" بود. حوالی سال ۱۹۰۰ میلادی بود که لباس زیر کم‌کم به عنوان یک تکه از پوشاک ضروری رسمیت پیدا کرد.

نخستین لباس زیر زنانه از دو "پاچه‌ی" جدا از هم دوخته شده ‌بود تا شباهتی به شلوار مردانه نداشته باشد. لباس زیری که به گفته‌ی محققان، ویژگی‌های اروتیک خاص خودش را داشت چرا که صدای ایجاد شده از به هم مالیدن این دو پاچه‌ی جدا از هم به هنگام را‌ه‌ رفتن، می‌توانست مردان را تحریک کند.

فقیر یا غنی؟ بازتاب وضع مالی در لباس زیر

تفاوت میان شهروندان فقیر و ثروتمند را در این زمان می‌شد از تفاوت جنس لباس‌زیر زنان فهمید؛ ثروتمندان از ابریشم و پارچه‌های ظریف و مردم عادی از پارچه‌های کمی خشن‌تر استفاده می‌کردند. اما کار بر روی این پوشاک و زینت آن‌ها فقیر و غنی نمی‌شناخت؛ همه تلاش می‌کردند لباس زیرشان تا آنجا که می‌شود زیبا و جذاب باشد.

جوراب‌های بلند و بندجوراب‌ها هم آن زمان بخشی از لباس زیر زنان را تشکیل می‌دادند. البته از اوایل قرن بیستم با کوتاه شدن دامن‌ها رفته رفته بندجوراب‌ها هم اهمیت اولیه خود را از دست دادند.

اندام ایده‌آل زن، کمرهای به غایت باریک

تصور بدن و اندام ایده‌آل در هر دوره‌ای در اروپا با دوره‌ی دیگر فرق دارد. تصوری که به بهانه‌ی آن پوشاک زیر هم هر بار تغییر می‌کند و در هر دوره‌ای بخش دیگری از اندام برجسته می‌شود. این تغییرات را می‌توان در نمایشگاه به خوبی دید. در قرن ۱۹ تمرکز بر کمر باریک خانم‌ها بود.

زن ایده‌آل از نظر اندام، زنی با اندازه‌ی دور کمر تقریبا ۴۶ سانتی‌متر بود؛ یعنی به اندازه‌ا‌ی که دو دست مردانه بتوانند دور این کمر حلقه شوند. این نوع مدل کمر یا "کمرزنبوری" تنها با کمک "کرست‌هایی" امکان‌پذیر بود که در آن زمان استفاده از آن‌ها رواج داشت.

ایده‌آلی که پیامدهای بسیاری برای تندرستی به همراه داشت. این کرست‌های سفت و محکم و باریک نمایاندن هرچه بیشتر کمر، هم‌زمان باعث تاکید غلو شده بر روی باسن و سینه می‌شد و از سوی دیگر برخی زنان هم از شدت فشاری که پوشیدن کرست به آن‌ها وارد می‌کرد، بیهوش می‌شدند.

جنگ بدن با لباس‌هایی که گاه تنگ و گاه گشاد می‌شوند

اما در دهه‌ی ۲۰ میلادی ورق برمی‌گردد؛ اندام ایده‌آل در این دوره، اندامی است آندروژنیک؛ نوعی ابهام در زنانگی و مردانگی. زن از تصویر برآمدگی سینه و باریکی کمر دور می‌شود و فرم اندام بیشتر فرم یک "گونی یا کیسه" را می‌گیرد که همه‌ی برجستگی‌ها را می‌پوشاند. این دوره دوره‌ی زیردامنی‌های ابریشمی برای زنان است.

در دهه‌ی پنجاه پوشاک‌های زیر تازه‌ای به میدان می‌آیند تا بر ویژگی‌های خاص اندام زنان دوباره تاکید کنند، و انحناهای اندام او را به یاد بیاورند. در مد تنگ و چسبان این دوره، زنان گاه جرات نشستن در پیراهن یا دامن‌شان را نداشتند و نفس‌‌شان تنگ می‌شد. در برابر، مردان مشکلی نداشتند؛ شورت زیر گشاد و راحت می‌پوشیدند با زیرپوشی از جنسی بدن‌نواز.

دهه‌ی ۶۰ دهه‌ی دشمنی با سینه‌بند است. لباس‌ها گشاد می‌شوند و جنسیت در شلوارهای پیشبنددار و مد یونی‌سکس کمرنگ می‌شود. لباس‌های زیر هم خودشان را با این گرایش تطبیق می‌دهند؛ زنان شورت‌های ساده و اسپرت رنگی می‌پوشند و دوباره از سینه‌بند استفاده می‌کنند.

دهه‌ی ۸۰ میلادی از راه می‌رسد و زنانی که مشتاق موفقیت‌های شغلی در جامعه‌اند. زنانی که زیر "پوشاک بیزینس"- کت و شلوار و کت و دامن‌های ساده و تنگ و معمولا تک‌رنگ، تحریک‌کننده‌ترین شورت و سینه‌بندها را پوشیده‌اند، به عنوان الگو در فیلم‌های سینمایی و در ادبیات ظهور می‌کنند. از این دهه به بعد در همه‌ی فروشگاه‌های اروپا پوشاک زیری که آگاهانه برای تاکید بر ویژگی‌های اندام و تحریک به میدان آمده بودند را می‌شد دید.

لباس زیر زنان، آینه‌ی تغییرات جامعه

آنچه که در این نمایشگاه قابل توجه‌است تغییر پوشاک زیر زنان در دوره‌های متفاوت است که نقش آینه‌ی ‌گرایش‌ها و خواست‌های جامعه ‌در اعصار گوناگون را دارد. مردان بر خلاف زنان در دوره‌های گذشته چندان وارد این بازی نشده‌اند.

توجه به ویژگی‌های اندام مردانه در پوشاک زیر، تنها چندسالی است که به دغدغه‌های مردانه افزوده شده است و می‌توان گفت که در فروشگاه‌ها بخش مردانه پوشاک زیر با بخش زنانه به رقابت پرداخته است. اما جالب این‌جاست که در بخش مردانه هم بیشتر این زنان هستند که درحال خرید پوشاک زیر مردانه‌اند!