جیره‌بندی برق و آب، از شایعه تا واقعیت
۱۳۸۷ خرداد ۱۰, جمعه
مسئولان ادعا می‌کنند با صرفه‌جویی در مصرف برق و آب و مدیریت منابع موجود، می‌توان پیامدهای خشکسالی را مهار کرد. با این همه، وزیر نیرو روز گذشته، پنجشنبه نهم خرداد، تایید کرد که خاموشی‌ها با آغاز تابستان شدیدتر خواهد شد.
مشکل روزافزون تأمین آب
کاهش بارندگی در سال جاری زراعی چنان ابعادی داشته که خشکسالی امسال نه تنها قطعی است که گفته می‌شود در چهار دهه‌ی گذشته بی‌سابقه بوده است. گرچه بدون این کاهش نیز تامین آب مورد نیاز شهری، صنایع و کشاورزی مدتهاست با مشکل روبروست.
از سوی دیگر میزان تولید و مصرف برق در کشور نیز، به ویژه در زمان اوج مصرف، در بهترین حالت تقریبا برابر است. بخش بزرگی از نیروگاه‌های فعال در ایران از سوخت‌های فسیلی استفاده می‌کنند و بخش کوچکی از آنها نیروگاه‌های ترکیبی هستند که آب از جمله مواد مورد نیاز آنهاست.
سال پیش کمبود سوخت، به ویژه گاز، نیروگاه‌ها را با مشکلات فراوانی روبرو کرد و امسال، خشکسالی کاهش تولید برق را نیز به دنبال دارد. نیروگاه‌های برق‌آبی که در شرایط معمولی حدود ده تا بیست درصد برق مصرفی کشور را تامین می‌کنند امسال با کاهش ۵۰ تا ۷۰ درصدی تولید روبرو خواهند بود.
وزیر نیرو، پرویز فتاح اول خرداد ماه مدعی است «با تمهیداتی که اندیشیده شده و با مدیریت خوب منابع آبی که در اختیار است و نیز با بهره برداری موثر از نیروگاه‌های حرارتی و برق آبی، برنامه‌ای برای خاموشی برق و یا سمهیه بندی آب در دستور کار نداریم.» یک روز پیش از آن منابع خبری از قول مدیرکل شرکت توزیع برق منطقه‌ای غرب استان تهران اعلام کرده بودند که این شرکت برای هفت منطقه‌ای که زیر پوشش دارد برنامه‌ی سهمیه‌بندی را به زودی اجرا خواهد کرد.
دهم اردیبهشت ماه نیز مدیرعامل شركت آب و فاضلاب كشور، محمد نامجو، جیره‌بندی را یکی از راه‌های مدیریت مصرف دانسته و احتمال داده بود این طرح در برخی از استان‌ها اجرا شود. با این همه مسئولان وزارت نیرو در هفته‌ها و روزهای گذشته بارها وجود برنامه برای سهمیه بندی آب و خاموشی برق را تکذیب کرده‌اند.
عدم توازن میزان تولید و مصرف
به رغم اظهارات خوشبینانه‌ی مقام‌های وزارت نیرو در مورد «مدیریت خوب» منابع آب و برق، عدم توازن تولید و مصرف واقعیتی است که هر روز آشکارتر می‌شود. مصرف برق در گرمترین روزهای تابستان سال گذشته از ۳۷ هزار مگاوات در روز هم تجاوز کرده است.
وزیر نیرو اول خرداد ماه با اشاره به کاهش تولید برق در نیروگاه‌های برق‌آبی اظهار داشت، با استفاده از تمام ظرفیت نیروگاه‌های حرارتی که از تیرماه وارد مدار می‌شوند، و بهره‌گیری از حداکثر یک هزار مگاواتی که نیروگاه‌های برق‌آبی تولید می‌کنند، حدود ۳۵ تا ۳۶ هزار مگاوات بالاترین حد ظرفیت تولید خواهد بود. به گفته‌ی فتاح در حال حاضر هیچ ظرفیتی برای افزایش تولید در کشور وجود ندارد و صرفه‌جویی تنها راه مقابله با این بحران است.
جیره‌بندی غیررسمی آب و برق
تاکنون ادعاهای مسئولان در مورد سهمیه بندی نکردن برق و آب لااقل در شهرهای بزرگ و به طور رسمی و علنی درست بوده است. آنچه خلاف این ادعاها را نشان می‌دهد جیره‌بندی غیر رسمی و عملی برق و آب است.
مدتهاست برخی از مناطق تهران و بسیاری دیگر از شهرهای بزرگ، به طور پراکنده و موقت با قطع برق روبرو هستند. کاهش فشار و در مواردی قطع آب نیز واقعیتی است که بسیاری از مردم هر روز با آن روبرو می‌شوند. قطع موقت برق در روزهای گذشته طولانی‌تر و مکرر اتفاق می‌افتد.
این خاموشی‌ها، گرچه هنوز رسما جیره‌بندی برق محسوب نمی‌شوند، از سوی وزیر نیرو نیز مورد تایید قرار گرفته‌اند. خبرگزاری مهر روز گذشته، پنجشنبه نهم خرداد، از قول پرویز فتاح می‌نویسد «کمبود برق و خاموشی مقطعی در شبکه سراسری برق از اوایل تابستان شدت خواهد گرفت.» او می‌افزاید «هم اکنون با کمبود پنج هزار مگاوات برق مواجه هستیم و جبران این کمبود برای نیروگاه‌های حرارتی کشور ناممکن است.»
در کنار همه‌ی معضلات، مصرف آب و برق در ایران بسیار بالاتر از میانگین متوسط جهانی است. سرانه‌ی مصرف آب تصفیه شده‌ی هر ایرانی در روز با حدود ۲۵۰ لیتر، ۷۰ درصد بیشتر از سرانه‌ی متوسط جهانی است.
از سوی دیگر فرسودگی شبکه‌های آب‌رسانی باعث هدر رفتن سی درصد از این آبها می‌شود. به این ترتیب در حالی که مسئولان معترفند رفع مشکلات موجود با طرح‌های ضربتی و در کوتاه مدت امکان پذیر نیست، به نظر می‌رسد صرفه‌جویی تنها راه جلوگیری از جیره‌بندی رسمی و غیررسمی آب و برق باشد.
بهزاد کشمیری‌پور، گزارشگر دویچه وله در تهران