"تاریخ مجهول آمریکا"، با کارگردان ایرانی بر صحنه تئاتر آلمان

گروه تئاتر "کائوس" ده سال پس از تاسیس در یکی از سالن‌های وابسته به کلیسای پروتستان شهر آخن، اکنون جایگاه ویژه‌ای برای خود ایجاد کرده است.

شهر آخن، در غرب آلمان و نزدیکی مرز بلژیک و هلند، به‌خاطر این که در قرن‌های هشتم و نهم میلادی مقر حکومت "کارل کبیر" امپراطور فرانک‌ها بوده، شهرت جهانی دارد.

سالنی که برای نمایش در ده سال گذشته در اختیار رضا جعفری کارگردان پرتلاش ایرانی و گروه او قرار گرفته، در شرق شهر آخن قرار دارد. ترکیب جمعیت این منطقه از آن موقعیتی حساس آفریده است.

گفته می‌شود که در این منطقه هم‌اکنون دست کم ۲۰ باند ناآرام یا خلافکار حضور دارند. همین مسئله سبب شده است که کارگردان ایرانی به سمت نوعی از تئاتر رفته باشد که از آن می‌توان به عنوان "تئاتر مددکار" نام برد.

صرف‌نظر از سازندگان موسیقی متن و عوامل فنی، اکثریت قریب به اتفاق بازیگران نمایش‌های گروه کائوس را آماتورها تشکیل می‌دهند. در بیشتر نمایش‌ها، حتی تعداد قابل شماری از بازیگران را جوانانی تشکیل می‌دهند که برای نخستین بار بر صحنه ظاهر می‌شوند و برخی از آن‌ها نیز درگیر مشکلات خانوادگی، اجتماعی و حتی حقوقی هستند. با این همه نتیجه کار گروه فاصله چندانی با استانداردهای تئاتر حرفه‌ای ندارد.

نگاه یک بازیگر به کار یک کارگردان

در پایان نمایش شب آخر تاریخ مجهول آمریکا، محمدعلی بهبودی بازیگر ایرانی تئاتر و تلویزیون آلمان را در میان تماشاگران می‌بینم. دو روز قبل، او را در فیلم تلویزیونی (Glückskind) "کودک خوشبختی‌آور" دیده‌ام که از شبکه آرته پخش شده است. همین روزها همچنین نمایش پر سروصدای "من نفرت نمی‌ورزم" در تئاتر شهر اشتوتگارت بر صحنه است که یک نمایش تک‌نقشی است و تنها نقش آن را نیز بهبودی بازی می‌کند.

نظر این بازیگر پرسابقه را درباره کار رضا جعفری که می‌پرسم می‌گوید:«کار با بازیگران آماتور خیلی سخت است. اما در گروه کائوس، همین بازیگران آماتور با هدایت جعفری تمرین‌ها و کارشان را چنان جدی می‌گیرند که سرانجام موفق می‌شوند نمایشی را روی صحنه ببرند که کیفیت بخش‌اعظم آن حرفه‌ای است. البته یک حرفه‌ای تئاتر در مواردی متوجه غیرحرفه‌ای بعضی بودن بازی‌ها هست، اما در مجموع حاصل کار گروه قابل تحسین است.»

از رضا جعفری می‌پرسم، چه چیزی باعث شد که او در بسیاری از نمایش‌های خود به جوانانی نقش بدهد که دارای مشکلات اجتماعی و خانوادگی هستند و حتی در مواردی سابقه زندان هم داشته‌اند؟

جعفری پاسخ می‌دهد: «ما در شرق آخن زندگی می‌کنیم. اینجا حدود ۲۰ گروه و باند خلافکار یا ناآرام وجود دارند. این من نیستم که دنبال هنرپیشه‌هایم می‌گردم. بلکه خود آن‌ها هستند که به سراغ من می‌آیند و ابراز تمایل می‌کنند. من هم، از آنجا که اطمینان دارم تئاتر می‌تواند برای بازگشت به زندگی اجتماعی سالم به آد‌م‌های ناآرام کمک کند، از این پیشنهادها استقبال می‌کنم.»

نمایشی علیه نژادپرستی

"تاریخ مجهول آمریکا" در سال ۱۹۹۸ با همین نام و با کارگردانی "تونی کی" فیلمساز آمریکایی ساخته شد. موضوع نمایش، داستان یک جوان آمریکایی نژادپرست و فاشیست به نام "دریک وینیارد" است که دو جوان سیاه‌پوست را، هنگامی که می‌خواهند به‌خودروی او دستبرد بزنند، بی‌رحمانه به قتل می‌رساند و برای سه سال به زندان می‌افتد.

"دریک" در زندان دستخوش تحول درونی می‌شود، ایدئولوژی نژادپرستانه‌ خود را پس می‌زند و پس از سه‌سال هنگامی که آزاد می‌شود، تصمیم می‌گیرد از همفکران پیشین خود فاصله بگیرد. اما تازه در می‌یابد که زندگی او الگوی برادر کوچکترش شده و او را به یکی از هواداران پروپاقرص رهبر فاشیست‌ها تبدیل کرده است.

تلاش‌های دریک برای نجات برادر با ماجراهای پرپیچ‌وخمی همراه می‌شود که سرانجام به قتل برادر او می‌انجامد.

پس از اجرای تاریخ مجهول آمریکا در آخن، حدود ده روزنامه محلی از کار رضا جعفری و گروه کائوس به نیکی یاد کردند. روزنامه محلی "آخنر تسایتونگ" از این تئاتر به عنوان "نمایشی نفس‌بر علیه نژاد‌پرستی" نام برد.

تاریخ مجهول آمریکا، با پرداختی متفاوت از فیلم، درست‌ در شرایطی در آلمان بر صحنه تئاتر آمد که گروه‌های راست افراطی موسوم به "هولیگن" در پی جنایات گروه موسوم به "دولت اسلامی" در عراق و سوریه به‌هم پیوسته‌اند و زیر پوشش مقابله با بنیادگرایی اسلامی اهداف نژادپرستانه و خارجی‌ستیزانه خود را با ایجاد ناآرامی در شهرهای مختلف آلمان پیش می‌برند.

تظاهرات ماه اکتبر آن‌ها در شهر کلن به زخمی شدن نزدیک به ۵۰ مامور پلیس انجامید.

اجرای تئاترال "تاریخ مجهول آمریکا" از آن‌جا که خشونت شدید نژادپرستان و آمادگی بالقوه آن‌ها برای جنایت را نشان‌ می‌داد، با استقبال گرم تماشاگران روبرو شد. سالنی که گروه تئاتر کائوس کارهای خود را در آن بر صحنه می‌آورد، بیش از صد تماشاگر را در خود جای می‌دهد. در تمام ۹ شب نمایش سالن پر از جمعیت بود.

بازیگران ۱۶ ساله تا ۶۵ ساله

در "تاریخ مجهول آمریکا" ۱۵ بازیگر ۱۶ ساله تا ۶۵ ساله، یک خواننده، دو نوازنده، دو گریمور و چند مسئول نور و صحنه رضا جعفری را همراهی کرده‌اند. بازیگران، به استثنای سه یا چهار نفر که سابقه بیشتری بر روی صحنه دارند، همه آماتور هستند و به گفته کارگردان ایرانی چند تن از آن‌ها نیز برای نخستین‌بار بر صحنه می‌روند.

داستان "تاریخ مجهول آمریکا" را، در اصل David Mc Kenna به انگلیسی نوشته است. این متن را فریبا اعتماد به آلمانی برگردانده و رضا جعفری با همکاری لیلی نوی برای تئاتر بازنویسی کرده‌اند.

علاوه بر این، رضوان اورنگ‌پور ترانه‌های انگلیسی را برای نمایش سروده و بابک چراغ‌پور و نازنین نیری در آن ‌ایفای نقش می‌کنند. نازنین نیری یکی از جوان‌ترین بازیگران است. او می‌گوید که همکاری با گروه کائوس او را ترغیب کرده در آینده رشته تئاتر و سینما بخواند.

رضا جعفری در ترکیب نور و صحنه و موسیقی موفق است و احساس تماشای همزمان تئاتر و واریته را به تماشاگر می‌دهد. در نمایش‌های آخر، آرتا داوری نقاش توانا و خوش‌ذوق ایرانی مقیم کلن نیز، با نقاشی‌هایی که روی پرده بزرگ پس صحنه منعکس می‌شوند، نمایش را همراهی می‌کند و به درک صحنه‌های پردیالوگ و پرتحرک یاری می‌رساند.

به‌این ترتیب، نتیجه کار گروهی که بیشتر آن‌ها در عرصه تئاتر جز در تمرین‌های طولانی زیر نظر رضا جعفری و دستیار او "توماس فون گنت" آموزشی ندیده‌اند، نمایش پرتنوع و بزرگی می‌شود که با یک تئاتر حرفه‌ای بهره‌مند از تکنیک‌های اروپایی فاصله چندانی ندارد.

نقش "دریک وینیارد" پرسوناژ محوری "تاریخ مجهول آمریکا" را "آرمین شوف" و نقش برادرش "دنی وینیارد" را توبیاس تیلمن بازی می‌کنند. بازی آرمین شوف جاافتاده و اثرگذار است.

"لوسی شرودر" با صدایی دلنشین و "پاسکال فریکه" و "اریک ویشه‌من" با موسیقی حرفه‌ای و متناسب برای صحنه‌ها بر جذابیت نمایش می‌افزایند. بابک چراغ‌پور، بازیگر جوان ایرانی در نقش هم‌بند سیاه‌پوست در یک وینیارد نیز می‌کوشد بر صحنه مسلط باشد.

دعوت به تئاتر شهر

گروه تئاتر کائوس آخن، در سال‌های گذشته از جمله نمایشنامه‌های "ضربه متقابل"، "پرتقال کوکی"، "جشن" و "شازده کوچولو" اثر سنت ‌اکزوپری را نیز در همین شهر بر صحنه برده‌ که همه آن‌ها با استقبال روبرو شده‌اند.

به گفته رضا جعفری نمایش "تاریخ مجهول آمریکا" در آینده نزدیک در سالن تئاتر شهر آخن نیز بر صحنه خواهد رفت.
تئاترهای شهر آلمان برای دعوت از نمایشنامه‌هایی که خارج از خود آن‌ها تهیه شده‌اند، معمولا سخت‌گیری زیادی می‌کنند. دعوت از گروه رضا جعفری نشانه ‌آن است که او جایگاه مستحکم تری در تئاتر غرب آلمان می‌یابد.

"تاریخ مجهول آمریکا" در شب‌های ۲۶ و ۲۹ و ۳۱ اکتبر و ۵، ۱۹، ۲۱و ۲۳ نوامبر بر صحنه رفت. هر شب حدود صد نفر و در مجموع نزدیک به هزار نفر این نمایش را دیدند. ۹ روزنامه غرب آلمان، نقدهایی مثبت بر کار رضا جعفری و گروهش نوشتند.