استفاده ایران از رسانه‌ها برای افزایش نفوذ در افغانستان
۱۳۹۱ خرداد ۵, جمعه
نیروهای نظامی خارجی قرار است تا سال ۲۰۱۴ افغانستان را ترک کنند و جمهوری اسلامی با بهره‌گیری از ظرفیت‌های رسانه‌ای در صدد است تا دامنه نفوذ و تاثیرگذاری خود در این کشور جنگ‌زده را گسترش دهد؛ مساله‌ای که از جمله نگرانی‌های واشنگتن است.
خبرگزاری رویترز در گزارشی اختصاصی آمار و اطلاعاتی پیرامون این موضوع منتشر کرده است. بر اساس این گزارش٬ به گفته‌ی مقامات افغان و گروه‌های رسانه‌ای٬ نزدیک به یک‌سوم رسانه‌های افغانستان هم از نظر اقتصادی و هم از حیث تولید محتوا تحت حمایت ایران‌اند.
یکی از مقام‌های ارشد دولت افغانستان که به شرط ناشناس ماندن هویت واقعی خود اطلاعات مهمی را در اختیار رویترز قرار داده٬ می‌گوید: «چیزی که ایران می‌خواهد یک پایگاه قدرت در افغانستان است که بتواند از آن برای مقابله با نفوذ و تاثیر آمریکا استفاده کند. آنها این کار را از طریق حمایت مادی و معنوی از رسانه‌ها انجام می‌دهند.»
ایران سالانه ۱۰۰ میلیون دلار در افغانستان هزینه می‌کند. بخش عمده‌ای از این هزینه خرج رسانه‌ها و پروژه‌های مرتبط با جامعه مدنی و ایجاد مدارس مذهبی می‌شود. داوود مرادیان٬ از مشاوران سابق وزارت امور خارجه افغانستان که حالا در دانشگاه آمریکایی کابل مشغول تدریس است، می‌گوید: «ایران از افغانستان برای ارسال این پیام به آمریکا استفاده می‌کند که درافتادن با این کشور ممکن نیست. نتیجه این است که افغانستان تبدیل به یک میدان نبرد می‌شود.»
پیمان استراتژیک آمریکا و افغانستان به‌عنوان تهدیدی برای ایران
بر اساس توافقی که میان رهبران ناتو در هفته جاری در شیکاگو حاصل شد کنترل افغانستان تا اواسط سال ۲۰۱۳ به نیروهای امنیتی این کشور واگذار خواهد شد. این توافق٬ متحدان غربی حاضر در افغانستان را در نقطه‌ای برگشت‌ناپذیر قرار می‌دهد و آن خروج از جنگی فرسایشی است که نزدیک به یک دهه از آغاز آن می‌گذرد.
برخی از تحلیلگران می‌گویند خروج نیروهای خارجی شاید منجر به افزایش بی‌ثباتی یا حتی موجب وقوع جنگ داخلی شود٬ اما در هر صورت فرصت مناسبی برای پر کردن خلاء قدرت و نیز افزایش نفوذ منطقه‌ای در اختیار ایران قرار می‌دهد. این اتفاق پیش‌تر در سال ۱۹۸۹ در هنگام خروج نیروهای اتحاد جماهیر شوروی از افغانستان نیز رخ داد؛ همسایگان افغانستان تلاش کردند با حمایت مالی از بازوهای نظامی در کشوری در آستانه جنگ داخلی٬ نفوذ خود در منطقه را گسترش دهند.
امضای توافقی استراتژیک میان افغانستان و آمریکا٬ اگرچه جزییاتش همچنان مبهم و ناروشن است٬ اما دربرگیرنده تعهدات امنیتی و اقتصادی واشنگتن در قبال کابل است٬ به‌خصوص مساله حمایت مالی از «ارتش بزرگ افغان». ایران این توافق استراتژیک را تهدیدی علیه خود می‌بیند.
بلافاصله پس از انتشار خبرهایی مبنی بر احتمال امضای چنین توافقی٬ رسانه‌های ایران پخش گزارش‌های انتقادی درباره آن را آغاز کردند و حتی ابوفاضل زهره‌وند٬ سفیر ایران در افغانستان، تهدید کرد که در صورت امضای توافق٬نامه‌ای در این مورد، ایران یک میلیون پناهجو و مهاجر افغان را از خاک خود بیرون خواهد کرد.
منابع مالی ایران٬ جاری در رگ‌های رسانه‌های افغان
وزارت اطلاعات افغانستان پیش‌تر دخالت ایران در رسانه‌های این کشور را تایید کرده است. روزنامه "انصاف" و شبکه‌های تلویزیونی "تمدن" و "نور" از جمله رسانه‌هایی هستند که تحت حمایت مالی ایران قرار دارند. یکی از خبرنگارانی که به تازگی تلویزیون تمدن را ترک کرده٬ در گفت‌وگو با رویترز گفته حمایت ایران از این شبکه تلویزیونی آشکار است٬ اگرچه این مساله هرگز توسط مسئولان آن تایید نشده است. او می‌گوید حقوق ماهانه ۶۰۰ دلاری او٬ از آنجایی که به ریال پرداخت می‌شد٬ دیگر با توجه به سقوط ارزش ریال آن ارزش سابق را ندارد.
به گفته این خبرنگار٬ دفتر شبکه تمدن پر از پوسترهایی است که بر ضد پیمان استراتژیک افغانستان و آمریکا طراحی شده‌اند و گذشته از آن٬ فقط کارشناسان حامی ایران در برنامه‌های این شبکه تلویزیونی حضور می‌یابند. شبکه تمدن٬ حمایت ایران را انکار کرده و آن را «توهین» خوانده است.
محمد رحمتی٬ سردبیر تمدن، چنین گفته است: «ما ارزش‌های اساسی اسلام را نشان می‌دهیم و نه زنان رقاص و برهنه را٬ و به همین خاطر است که هدف چنین حملاتی قرار می‌گیریم.»
آمریکا نگران افزایش نفوذ رسانه‌ای ایران در افغانستان
ایالات متحده نگران عواید استراتژیکی است که از خروج نیروهای خارجی نصیب ایران خواهد شد. آمریکایی‌ها شاهد گسترش نفوذ ایران در عراق بوده‌اند. بر اساس گزارش رویترز٬ بیش از نیمی از ۱۷۱ کانال ماهواره‌ای٬ تلویزیونی و رادیویی که مجوز پخش در خاک عراق را دارند٬ توسط ایران حمایت می‌شوند و بقیه آنها زیر چتر حمایتی آمریکا و کشورهای عرب حوزه خلیج فارس قرار دارند.
استراتژی رسانه‌ای ایران٬ تولید٬ نمایش و بهره‌گیری از "قدرت نرم" در افغانستان است و زمینه‌های مشترک فرهنگی و تاریخی و زبان مشترک و مجاورت جغرافیایی٬ تحقق اهداف جمهوری اسلامی را تسهیل کرده است. ایران در سال ۲۰۱۰ اعلام کرد که به پروژه‌های بازسازی افغانستان ۵۰۰ میلیون دلار کمک مالی کرده است.
تهران برای شیعیان افغانستان که یک‌پنجم جمعیت ۳۰ میلیونی با اکثریت سنی این کشور را تشکیل می‌دهند٬ مدارس مذهبی متعددی ساخته است. بخشی از نمایندگان پارلمان افغانستان نیز مظنون به همکاری با ایران‌اند. یک منبع آگاه به رویترز گفته نزدیک به ۴۴ نفر از نمایندگان مجلس مظنون به دریافت کمک‌های مالی از ایران‌اند. ایران هرگز به چنین اتهاماتی واکنش رسمی نشان نداده است.
ایران از سال ۲۰۰۶ حضور خود در رسانه‌های افغان را تقویت کرده و این روند از سال ۲۰۱۱ شتاب بیشتری گرفته و آن‌طور که مجیب خلوت‌گر٬ مدیر اجرایی گروه توسعه رسانه‌های افغان، می‌گوید «از سال ۲۰۱۱ تزریق دیدگاه‌های جمهوری اسلامی به رسانه‌های افغان آغاز شده است».