آیا خشکسالی بی‌نظیر سال ۱۵۴۰ در اروپای میانه تکرار خواهد شد؟

زمستان سال ۱۵۳۹ در اروپا با بارندگی فراوان همراه بود. مردم به خانه‌ها‌شان پناه برده بودند و نمی‌دانستند که همین قطره‌های باران در آینده نزدیک چه اهمیتی پیدا خواهد کرد.

ژانویه سال ۱۵۴۰با خشکی آغاز شد. پژوهشگران بر این نظرند که این خشکی در تاریخ اروپای میانه سابقه نداشته است. از این تاریخ یازده ماه در این منطقه جهان باران نبارید و خشکی همه جا را فرا گرفت.

۳۲ دانشمند دانشگاه برن سوئیس در مقاله‌ای که در مجله علمی (Climate Change) منتشر شده است، اعلام کرده‌اند که سال ۱۵۴۰میلادی خشک‌ترین سال در تاریخ اروپا بوده است. آنها در تحقیقات خود با بررسی بیش از ۳۰۰ گزارش در باره این خشک‌ترین سال تاریخ اروپا، به این نتیجه رسیده‌اند که گرما و خشکی در جنوب اروپا معمولا آغازی است بر خشکی و گرما در شمال این قاره.

تاثیرات افزایش دما

در خشکسالی سال ۱۵۴۰ زمین‌های کشاورزی از بی‌آبی شیار برداشته بودند. دمای اروپای میانه سه برابر بیشتر از سال‌های عادی افزایش یافت و به بیش از ۳۰ درجه سانتیگراد رسید. بسیاری از کارگران کشاورزی در حین کار بیهوش می‌شدند.

تاثیرات اجتماعی گرمای سال ۱۵۴۰ میلادی در آسیای میانه بسیار شدید بود. تنش میان مردم افزایش و امنیت زندگی به شدت کاهش یافت. مردم جلوی خانه‌های خود حفاظ‌هایی می‌ساختند تا به این ترتیب جلوی غارت‌گران را بگیرند. در پی افزایش دما در اروپای میانه عده زیادی جان دادند. شمار کشتگان این افزایش دما اما ثبت نشده است.

وقتی در نظر آوریم که افزایش دما در سال ۲۰۰۳ در اروپای میانه به رغم تجهیزات مدرن موجود در این قاره به کشته شدن حدود ۷۰ هزار نفر منجر شد، آنگاه می‌توان حدس زد که شمار قربانیان افزایش دما در سال ۱۵۴۰ تا چه حد وسیع بوده است.

شهروندان اروپای میانه در تابستان سال ۱۵۴۰ کوشش برای رسیدن به منابع آبی زیرزمین را آغاز کردند. در بعضی گزارش‌ها در این باره آمده است که حتی در کشور پرآب سوئیس نیز تا یک مترونیم زیر رودخانه‌های خشک شده نیز آبی یافت نمی‌شد.

بسیاری از رودخانه‌ها و چشمه‌ها خشک شدند و آب آشامیدنی جیره‌بندی شد و در ساعت‌های خاصی در شبانه‌روز آب بین مردم پخش می‌شد. هزاران نفر در آلمان در منطقه "روهر" به علت نوشیدن آب ناسالم به بیماری روده مبتلا شدند و درگذشتند.

در نوشته‌های شاهدان عینی درباره این سال آمده است که آب رودخانه‌های بزرگی چون "راین" و "اِلبه" به قدری کاهش یافته بود که به راحتی می‌شد قدم زنان از روی آنها عبور کرد. گفته می‌شود که عمق آب رودخانه "البه" به حدود یک سانتیمتر رسیده بود.

دودی بر فراز اروپا

به گزارش پژوهشگران در سال ۱۵۴۰ از فوریه تا پایان ماه سپتامبر حتی یک روز هم به طور کامل باران نبارید. در گزارش‌ها در باره این سال آمده است که بارندگی در سال ۱۴۵۰ در سراسر اروپای میانه به نسبت سال‌های پیش از آن به میزان یک سوم کاهش یافته بود.

همچنین در گزارش‌ها آمده است که به علت کاهش باران، مردم با کمبود غله مواجه بودند. قیمت آرد و نان به شدت افزایش یافته بود. درختان در ماه اوت برگ‌های خود را از دست دادند، گویی پائیز فرا رسیده است.

و پس از آن شعله‌های آتش به سراغ شهروندان اروپای میانه آمد. در پی افزایش گرما جنگل‌ها آتش گرفتند و شعله‌های آتش به شهرها و خانه‌های چوبی رسید. گفته می‌شود که چنان آتش‌سوزی در هزار سال گذشته در این قاره دیده نشده بود. هفته‌ها بر فراز اروپا دودی سیاه نمایان بود.

امکان تکرار خشکسالی

اگر گرمای سال ۱۵۴۰ تکرار شود چه باید کرد؟ فیستر، یکی ازمحققان دانشگاه برن سوئیس در این باره می‌گوید: «نتایج چنین خشکسالی بزرگی فاجعه‌بار خواهد بود.» و ادامه می‌دهد که در صورت بروز چنین حادثه‌ای حیوانات به طور وسیع جان می‌سپارند، آب خنک رآکتورهای اتمی کاهش خواهد یافت، حمل‌و‌نقل کشتی‌ها بر رودخانه‌ها متوقف خواهد شد و در باره تاثیرات گرما بر سلامتی انسان‌ها نیز فقط می‌توان به حدس و گمان دست زد.

این محقق دانشگاه برن سوئیس می‌گوید: «فاجعه سال ۱۵۴۰ میلادی باید هشداری باشد که چه اتفاق‌هایی می‌تواند پیش آید. امیدورم که ما دیگر چنین فاجعه‌ای را تجربه نکنیم.» او می‌گوید در حال حاضر افزایش گازهای گلخانه‌ای در جهان این امکان را پدید آورده که در صورت دقت نکردن جوامع بشری به معضل گرمایش کره زمین چنین حوادثی بار دیگر رخ دهند.

تنها حسن گرما در اروپا

فاجعه گرمای سال ۱۵۴۰ در کنار ویرانی‌ها و تلف شدن بسیاری از مردم اروپای میانه، حسنی هم داشت. شراب آن سال شرابی شد که در هر هزار سال تنها یک بار امکان تهیه‌اش مهیا می‌شود. درجه شکر این شراب بسیار بالا بود. گفته می‌شود که شکر این شراب در درون شیشه چون ذرات طلا می‌درخشید. یکی از این شیشه‌های شراب هنوز در موزه شراب شهر "اسپیر" وجود دارد.