Σύγχρονες «Ικέτιδες» στην Κολωνία

Επίκαιρο όσο ποτέ μοιάζει το έργο «Ικέτιδες» του Αισχύλου, στο οποίο βασίστηκε η σκηνοθεσία του Κώστα Παπακωστόπουλου. Σε ένα μικρό, κατάμεστο από κόσμο θέατρο στο κέντρο της Κολωνίας δόθηκε την περασμένη εβδομάδα η πρεμιέρα του έργου που εξιστορεί την ικεσία των Δαναΐδων προς την πόλη του Άργους για άσυλο. Ένα έργο βασισμένο στην αρχαία τραγωδία, εμπλουτισμένο όμως με σύγχρονα στοιχεία της θλιβερής πραγματικότητας που βιώνουν κάθε χρόνο χιλιάδες μετανάστες προσπαθώντας να προσεγγίσουν τον επίγειο παράδεισο που φαντάζονται: την Ευρώπη.

«Οι ‘Ικέτιδες' αποτελούν το τρίτο κομμάτι μιας τριλογίας που ξεκίνησε το 2012 με τον τίτλο ‘Η τρέλα των θεών’ και η οποία σαν τριλογία ασχολείται με το θέμα της πολιτικής, κοινωνικής, οικονομικής κρίσης. Ξεκινήσαμε με τον ‘Πλούτο, ο χορός των αγανακτισμένων’ το 2012, τις ‘Εκκλησιάζουσες’ το 2013 και κλείνουμε αυτό τον κύκλο της κρίσης το 2014 με τις ‘Ικέτιδες’, με κέντρο βάρους της σκηνοθεσίας αυτή τη φορά τον ξένο, τον πρόσφυγα» δηλώνει στην Deutsche Welle o Κώστας Παπακωστόπουλος που ίδρυσε το Ελληνογερμανικό Θέατρο στην Κολωνία το 1990.

Έχοντας την εμπειρία του «ξένου» και ο ίδιος, ο σκηνοθέτης κατάφερε να προσεγγίσει πρόσφυγες, οι οποίοι του μίλησαν και τον εμπιστεύθηκαν. Αποσπάσματα των συνεντεύξεών τους έγιναν μέρος του έργου. «Πως μοιάζει η χώρα των ονείρων σου;» «Τι είναι πατρίδα για σένα;» «Τι είναι για σένα η Ευρώπη;» είναι κάποιες από τις ερωτήσεις που θέτουν δύο αυστηροί τυπικοί γραφειοκράτες και στις οποίες καλούνται να απαντήσουν τρεις γυναίκες πρόσφυγες που έχουν εγκαταλείψει την αραβική τους πατρίδα και αναζητούν άσυλο στη Γερμανία.

«Σαν ένας Έλληνας που βιώνει αυτή την τραγική πραγματικότητα στη χώρα του, την πραγματικότητα των μεταναστών δηλαδή που έρχονται στην Ελλάδα, και από την άλλη στη Γερμανία την ίδια πραγματικότητα και το ίδιο παράδειγμα, ήταν λογικό ότι κάποια στιγμή σαν άνθρωπος του θεάτρου θα έπρεπε να πάρω μια στάση όσον αφορά την πραγματικότητα αυτών των ανθρώπων αλλά και όσον αφορά και την πολιτική του στρουθοκαμηλισμού, το γεγονός ότι η Ευρώπη πρέπει να αναλάβει τις ευθύνες της» λέει ο Κώστας Παπακωστόπουλος.

Όνειρα, πατρίδα, ελπίδες

«Η χώρα των ονείρων μου είναι η χώρα όπου επικρατεί ειρήνη και δικαιοσύνη». «Για μένα είναι η χώρα που μπορείς να κάνεις τα όνειρά σου πραγματικότητα». «Πατρίδα μου είναι η Συρία, η δική της κουλτούρα, οι δικές της μνήμες». «Αν η Γερμανία ήταν ζώο, ποιo θα ήταν; Καμήλα, γιατί μαζεύει όπως η καμήλα το νερό». Όνειρα, ελπίδες, λύπη, χαρά και χιούμορ εναλλάσσονται στη σκηνή. Ο τόνος καυστικός, επικριτικός, σαρκαστικός.

«Στο έργο παρουσιάζεται συνέχεια ο όρος Bund που στα ελληνικά σημαίνει ένωση και υπονοεί την ΕΕ. Η σκηνοθεσία εκτυλίσσεται στη Γερμανία αλλά η κριτική δεν ασκείται μόνο σε ένα μεμονωμένο κράτος αλλά γενικότερα στην ΕΕ. Γενικά πιστεύω ότι στο θέμα πρόσφυγας, ξένος και ΕΕ το μόνο που πλέον μας μένει για να μην ντρεπόμαστε είναι ο κυνισμός, είναι ο σαρκασμός. Δεν μπορώ να βλέπω μια Ευρώπη να συμπεριφέρεται έτσι στο θέμα αυτό και να προσπαθώ μόνο με λογικά επιχειρήματα να αντισταθώ. Μου απομένει μέσα στην αδυναμία μου να εκφραστώ και να πάρω θέση, μου μένει μόνο ένας κυνισμός».

Οι αρχές υποδοχής είναι πάντως ευγενικές στο έργο, τυπικές, σχεδόν φιλεύσπλαχνες. Μοιράζουν φθηνό φαγητό σε πλαστικά πιατάκια και μαύρους υπνόσακους που υπόσχονται έναν ζεστό ύπνο. Οι ίδιοι αυτοί υπνόσακοι θα γίνουν όμως τα φέρετρα των προσφύγων. Οι αρχές δεν θα χορηγήσουν στις απελπισμένες γυναίκες άσυλο. Θα τους χαρίσουν όμως από ένα τριαντάφυλλο που θα το τοποθετήσουν πάνω στα σώματα των ζωντανών, αλλά στην ουσία καταδικασμένων σε θάνατο σύγχρονων ικέτιδων. Μια από τις πιο δυνατές σκηνές του έργου, το οποίο συγκινεί μέσα από την αλήθεια και την αμεσότητα του λόγου αλλά και τις καλές ερμηνείες των ηθοποιών.

Το Ελληνογερμανικό Θέατρο έχει παράδοση στην παρουσίαση αρχαίων κειμένων εμπλουτισμένων με σύγχρονα στοιχεία. Οι «Ικέτιδες» αποτελούν σίγουρα μια από τις πιο επιτυχημένες μεταφορές αρχαίου δράματος και μας υπενθυμίζει πόσο επίκαιρος παραμένει ο λόγος του Αισχύλου σήμερα, όταν μάλιστα αυτός συνδυαστεί με τη σκληρή σημερινή πραγματικότητα.

Μαρία Ρηγούτσου