Πόσο «μέσα» πέφτουν οι προβλέψεις για το κλίμα;

Στην επιστήμη της μετεωρολογίας η χρήση μαθηματικών μοντέλων για τη μελέτη και πρόβλεψη φυσικών φαινομένων είναι επιβεβλημένη από την επιστημονική μεθοδολογία. Όχι μόνο. Σύμφωνα με τον Γιόχεμ Μάροτζκε, διευθυντή του Ινστιτούτου Μετεωρολογίας Μαξ Πλανκ στο Αμβούργο η μετεωρολογία και ειδικότερα ο τομέας της κλιματικής αλλαγής, πέρα από καθαρά μαθηματικές έχει και πολιτικές συνέπειες. Τα μετεωρολογικά μοντέλα δεν δημιουργούνται μόνο για λόγους επιστημονικής ορθότητας ή αισθητικής. Αποτελούν ακόμη και διαπραγματευτικά εργαλεία στα χέρια πολιτικών ηγετών, ενώ τα συμπεράσματα στα οποία καταλήγουν έχουν άμεσες συνέπειες στη βιομηχανία. «Συχνά καταντά για εμάς κουραστική η εργαλειοποίηση των ερευνητικών μας αποτελεσμάτων για πολιτικούς σκοπούς», ανέφερε στην Deutsche Welle o γερμανός ειδικός, σημειώνοντας μάλιστα πως αυτή η πτυχή αποτελεί κομμάτι «της ζωής ενός επιστήμονα που μελετά την κλιματική αλλαγή».

Κλιματικά μοντέλα ως «μαντεία»του μέλλοντος

Η μελέτη της κλιματικής αλλαγής αποτελεί έναν σύνθετο τομέα της μετεωρολογίας. Βασικοί νόμοι της φυσικής, όπως οι νόμοι για τη μάζα ή τη διατήρηση της ενέργειας διατυπώνονται στη γλώσσα των μαθηματικών και έπειτα προσομοιώνονται σε κλιματικά μοντέλα με τη βοήθεια ηλεκτρονικών υπολογιστών. Τα κλιματικά μοντέλα παρέχουν πληροφορίες για διαδικασίες και μετασχηματισμούς που αφορούν το κλίμα τόσο στο παρελθόν όσο όμως και στο μέλλον. Το σημείο εκείνο στο οποίο επικεντρώνεται το ενδιαφέρον ειδικών και μη τα τελευταία χρόνια είναι σαφώς οι προβλέψεις για τη μελλοντική εξέλιξη της κλιματικής αλλαγής. Όσοι εκφράζουν σκεπτικισμό για την αποκλειστική υπαιτιότητα των ανθρωπογενών παραγόντων στην κλιματική αλλαγή, επικαλούνται ολοένα συχνότερα σφάλματα στα γνωστά κλιματικά μοντέλα, τα οποία προβλέπουν ραγδαία υπερθέρμανση του πλανήτη. «Όντως στην πραγματικότητα δεν υπάρχει κανένας επιστημονικός κανόνας που να αποδεικνύει ότι τα μοντέλα αυτά είναι αλάνθαστα. Κι αυτό διότι όλες οι μαθηματικές υποθέσεις που κάνει ένα μοντέλο δεν μπορούν να επαληθευτούν», εξηγεί ο γερμανός ειδικός.

Ο ρόλος του τυχαίου στις προβλέψεις

Σύμφωνα με έρευνες του βρετανού κλιματολόγου Πιρς Φόστερ, με τις οποίες συντάσσεται και ο Γιόχεμ Μάροτζκε «παρά το γεγονός ότι τα τελευταία 15 χρόνια τα κλιματικά μοντέλα έδειχναν μια προοδευτική άνοδο της θερμοκρασίας, στην πραγματικότητα οι μετρήσεις στην επιφάνεια της γης έδειξαν ότι η θερμοκρασία παρέμενε σταθερή». Πώς εξηγείται αυτό πρακτικά; Είναι δυνατό να έπεσαν τόσο έξω τα κλιματικά μοντέλα; Αυτά τα απλά αλλά εύλογα ερωτήματα αποτέλεσαν τη βάση για εκπονήσει και ο Γιόχεμ Μάροτζκε σχετική μελέτη για την αξιοπιστία των κλιματικών μοντέλων, η οποία πρόσταφα δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Nature.

Xάρη σε μια νέα μέθοδο υπολογισμού, τόσο ο Μάροτζκε όσο και ο Φόστερ προσπάθησαν να εντοπίσουν συστημικά λάθη των χρησιμοποιούμενων κλιματικών μοντέλων. Αντ' αυτού, κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η στασιμότητα ως προς την άνοδο της θερμοκρασίας οφείλεται καθαρά στην τύχη, ενώ δεν «φταίνε» για λάθη τα ισχύοντα μοντέλα και οι προγνώσεις τους. Σύμφωνα με τα πορίσματα της έρευνας στην κλιματική αλλαγή, όπως και στην εμφάνιση απλών καιρικών φαινομένων, πρέπει να συνυπολογίζεται έντονα και ο παράγοντας του τυχαίου. «Στη μετεωρολογία η τύχη παίζει σημαντικό ρόλο» εξηγεί ο γερμανός επιστήμονας, υπογραμμίζοντας ότι αυτή η απλή παραδοχή είναι ικανή για να βελτιώσει τα κλιματικά μοντέλα. Για τον Μάροτζκε τα ερευνητικά μοντέλα πρόβλεψης της κλιματικής αλλαγής παραμένουν αναγκαίο και χρήσιμο εργαλείο στα χέρια των μετεωρολόγων, ενώ παράλληλα πιστεύει ότι δεν υπερεκτιμούν την ανθρώπινη παρέμβαση, αλλά ερμηνεύουν και υπολογίζουν τη συμβολή της στην κλιματική αλλαγή στις σωστές της διαστάσεις.

Clara Walther / Δήμητρα Κυρανούδη