Οργουελικές ιστορίες στα Σκόπια

Τις τελευταίες μέρες πολλοί δημοσιογράφοι στην πΓΔΜ προσήλθαν στα κεντρικά της Σοσιαλδημοκρατικής Ένωσης (SDSM), του κύριου κόμματος της αντιπολίτευσης στην χώρα υπό τον Ζόραν Ζάεβ. Είχαν προσκληθεί ατομικά για να παραλάβουν φακέλους με στοιχεία που αφορούσαν τηλεφωνικές τους συνομιλίες που είχαν καταγραφεί τα τελευταία δύο χρόνια. «Πάνω από 100 δημοσιογράφοι της πΓΔΜ παρακολουθούνταν τα τελευταία χρόνια», ανέφερε ο Ζόραν Ζάεβ συμπληρώνοντας: «Οι καταγραφές αυτές καταδεικνύουν την άμεση διασύνδεση του πρωθυπουργού με τη μυστική αστυνομία και τα ΜΜΕ». Σύμφωνα με στοιχεία που επικαλείται ο Ζάεβ συνολικά πάνω από 20000 πολίτες (σε σύνολο 2 εκατομ.) παρακολουθούνταν στο πλαίσιο ενός καλά οργανωμένου σχεδίου υποκλοπής τηλεπικοινωνιών με οργουελικές διαστάσεις, στο οποίο εμπλέκονται ο πρωθυπουργός Νίκολα Γκρουέφσκι, ο εξάδερφός του και αρχηγός των μυστικών υπηρεσιών Σάσα Μιγιάλκοφ καθώς και στενοί τους συνεργάτες.

Κλίμα φόβου και αυτολογοκρισίας

«Η παραβίαση της ιδιωτικότητας προσβάλλει άμεσα την ελευθερία του τύπου στην πΓΔΜ, δημιουργώντας κλίμα φόβου και αυτολογοκρισίας», ανέφερε ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Ένωσης Δημοσιογράφων Μπλίχερ Μιέρεγκαρντ. Μετά τις θυελλώδεις αποκαλύψεις η Ένωση Δημοσιογράφων της πΓΔΜ ζήτησε από την πλευρά της την παραίτηση των Γκρουέφσκι και Μιγιάλκοφ καθώς και της υπ. Εσωτερικών Τζορντάνα Γιανκουλόφσκα. Η κυβέρνηση ωστόσο δεν έχει διαψεύσει προς το παρόν την αυθεντικότητα των καταγεγραμμένων συνομιλιών. Η κατάσταση περιπλέκεται περισσότερο, αφού ο Νίκολα Γκρουέφσκι ανέφερε ότι όλη η υπόθεση είναι κατασκεύασμα «ξένης μυστικής υπηρεσίας», χωρίς όμως να την κατονομάσει. Ο Γκρουέφκσι χαρακτήρισε τον Ζάεβ «απλώς όργανο» στο πλαίσιο ενός «πολύ μεγαλύτερου παιχνιδιού». Στο μεταξύ, έχει επιβληθεί απαγόρευση εξόδου από την χώρα στον Ζάεβ με την κατηγορία ότι σχεδίαζε πραξικόπημα. Ο Ζάεβ πάντως ισχυρίζεται ότι οι διαρροές αυτές ήρθαν στα χέρια του από «απλούς πατριώτες» που εργάζονταν στις μυστικές υπηρεσίες της πΓΔΜ και οι οποίοι «δεν άντεχαν άλλο».

Στο σκάνδαλο των υποκλοπών προστίθενται και νέες αποκαλύψεις που διέρρευσαν μέσα από καταγεγραμμένες συνομιλίες μελών της κυβέρνησης Γκρουέφσκι, του επικεφαλής της μυστικής αστυνομίας, του γενικού εισαγγελέα, δημοσιογράφων αλλά και ιδιοκτητών ΜΜΕ, καταδεικνύοντας τον πολιτικό έλεγχο της δικαιοσύνης και των ΜΜΕ. Σε πολλές από αυτές τις συνομιλίες διαφαίνεται η άμεση παρέμβαση της κυβέρνησης Γκρουέφσκι στην ανεξαρτησία των δικαστών αλλά και στην αντικειμενική λειτουργία της δημόσιας διοίκησης. Η κυβέρνηση Γκρουέφσκι διά της υπ. Εσωτερικών φέρεται να απέπεμπε βάσει ειδικής «λίστας» υπαλλήλους, φίλα προσκείμενους στην αντιπολίτευση. Παράλληλα αποκαλυπτικές είναι και οι συνομιλίες του επικεφαλής των μυστικών υπηρεσιών και του διευθυντή του μεγαλύτερου τηλεοπτικού σταθμού της χώρας, οι οποίες αποδεικνύουν την ευθεία πολιτική χειραγώγηση της ενημέρωσης.

Διαπλοκή, συνωμοσιολογία και στο βάθος η ΕΕ

Σε πρόσφατη συνέντευξη τύπου του Γκρουέφσκι πάνω στο θέμα, εντύπωση προκάλεσε ότι ο ίδιος μίλησε τόσο ως πρωθυπουργός όσο και ως εκπρόσωπος των διωκτικών αρχών. Σε ερώτηση δημοσιογράφου γιατί προέβη σε μια τέτοια κίνηση, ο Γκρουέφσκι απάντησε αφοπλιστικά: «Γιατί έτσι αποφάσισα». Ο Γκρουέφσκι βρίσκεται στην εξουσία με το Κόμμα Εθνικής Ενότητας (VMRO) στην πΓΔΜ από το 2006, ενώ η αντιπολίτευση τον κατηγορεί διαρκώς για αυταρχική συμπεριφορά. Τα τελευταία οκτώ χρόνια πολλοί διεθνείς οργανισμοί έχουν εκφράσει ανησυχίες για τη ραγδαία διάβρωση θεμελιωδών δημοκρατικών αρχών και ειδικότερα της ελευθερίας του τύπου στη χώρα. Σύμφωνα με τον Φλόριαν Μπίμπερ, καθηγητή Νοτιοανατολικών Ευρωπαϊκών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Γκρατς, οι πρόσφατες εξελίξεις στην πΓΔΜ αποτελούν «μέρος μιας ευρύτερης τάσης προς τον ολοκληρωτισμό».

Η πΓΔΜ είναι από το 2005 υποψήφια προς ένταξη στην ΕΕ. Ωστόσο οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις δεν έχουν καν ακόμη ξεκινήσει, εν μέρει λόγω των ελληνικών ενστάσεων για την επίσημη ονομασία «Μακεδονία» και εν μέρει λόγω του εσωτερικού δημοκρατικού ελλείμματος. Από το 2008 η πΓΔΜ έχει ουσιαστικά εγκαταλείψει την ευρωπαϊκή πορεία και έχει στραφεί σε μία εθνικιστική εσωστρέφεια, καταπνίγοντας τις φωνές αντίστασης. Πολλοί πολιτικοί της αντιπολίτευσης έχουν φυλακιστεί και πολλά μη καθεστωτικά ΜΜΕ έχουν περιθωριοποιηθεί ή κλείσει.

Προς το παρόν η αντίδραση της ΕΕ απέναντι στην πΓΔΜ ήταν ήπια. Οι πρόσφατες αποκαλύψεις όμως μεταβάλλουν το κλίμα. Στο πλαίσιο αυτό ο πρόεδρος της Κομισιόν Ζαν Κλοντ Γιούνκερ ακύρωσε προγραμματισμένη συνάντηση με τον Γκρουέφσκι, ενώ ο αρμόδιος Επίτροπος για θέματα Ένταξης Γιοχάνες Χαν εξέφρασε «σοβαρή ανησυχία» για την κατάσταση. Και οι ΗΠΑ παρακολουθούν από κοντά τις εξελίξεις. Πηγή που πρόσκειται στην αμερικανική πρεσβεία των Σκοπίων ανέφερε ότι οι ΗΠΑ σχεδιάζουν να παγώσουν τη χορήγηση βίζας σε «όσους καταχρώνται ανθρώπινα δικαιώματα», υποδεικνύοντας την κυβέρνηση Γκρουέφσκι. Ας σημειωθεί, τέλος, ότι η χώρα βρίσκεται σε φάση πολιτικής αστάθειας από τις εκλογές του Απριλίου 2014, το αποτέλεσμα των οποίων αμφισβητήθηκε ως νόθο από την αντιπολίτευση. Το σκάνδαλο υποκλοπών και οι υπόλοιπες αποκαλύψεις οξύνουν τώρα την πολιτική κρίση στη χώρα, η οποία θεωρείται ως η σημαντικότερη μετά τις σφοδρές μειονοτικές συγκρούσεις το 2001.

Boris Georgievski / Δήμητρα Κυρανούδη