Ο Γκρας πολιτικοποίησε τους αμερικανούς συγγραφείς

Ο ελληνικής καταγωγής αμερικανός συγγραφέας Τζέφρι Ευγενίδης δεν γνώρισε προσωπικά τον Γκύντερ Γκρας, ωστόσο το έργο του κορυφαίου γερμανού συγγραφέα, που άφησε την τελευταία του πνοή τη Δευτέρα σε ηλικία 87 ετών, επηρέασε τη γραφή του «εξ αποστάσεως», όπως χαρακτηριστικά είπε.

«Το ενδιαφέρον στοιχείο σε ό,τι αφορά το έργο του Γκρας και το δικό μου είναι ότι μου έμαθε ότι μερικές φορές απορροφάς επιρροές από συγγραφείς που δεν έχεις διαβάσει μέσα από μία διαδικασία μετάφρασης και όσμωσης. Στη δική μου περίπτωση, το μυθιστόρημά μου ‘Middlesex' (Ανάμεσα στα δύο φύλα) προέκυψε από μία παράδοση που είχε τις ρίζες της, εξ όσων γνώριζα, στα ‘Παιδιά του Μεσονυκτίου', ένα βιβλίο του Σαλμάν Ρούσντι. Ο Ρούσντι έμαθε σίγουρα πολλά από τον Γκύντερ Γκρας και ειδικά από ‘Το τενεκεδένιο ταμπούρλο'. Τότε ήμουν πιο εξοικειωμένος με το έργο του Ρούσντι από ό,τι με αυτό του Γκρας. Αργότερα μελέτησα πιο προσεκτικά ‘Το τενεκεδένιο ταμπούρλο' και είδα πόσο εμπνεύστηκε ο Ρούσντι από τον Γκρας», είπε ο Τζέφρι Ευγενίδης.

Ο βραβευμένος με Πούλιτζερ συγγραφέας επισήμανε ότι στα χρόνια της ενηλικίωσής του, ο Γκύντερ Γκρας ήταν ήδη σημαντική φυσιογνωμία στις ΗΠΑ, τόσο στο πολιτικό όσο και στο λογοτεχνικό πεδίο. Όπως διευκρίνισε, «νομίζω ότι ο Γκρας έδωσε στους αμερικανούς συγγραφείς ένα παράδειγμα για το πώς μπορούν να είναι τόσο πολιτικοί όσο και λογοτεχνικοί. (…) Νομίζω ότι παρουσίασε στους αμερικανούς συγγραφείς ένα μοντέλο σύμφωνα με το οποίο όφειλαν, αν επρόκειτο να γίνουν σοβαροί συγγραφείς, να κοιτάξουν το έθνος τους, τη χώρα τους και την πολιτική της, προσπαθώντας να είναι όσο το δυνατόν πιο αντιπατριωτικοί και πιο ακριβείς στην περιγραφή και την εξέταση της αμερικανικής ιστορίας».

Συγκλονιστική μαρτυρία με «απίστευτο τίμημα»

Το ποίημα με τίτλο «Αυτό που πρέπει να ειπωθεί», που είχε δημοσιεύσει ο Γκύντερ Γκρας το 2012 χαρακτηρίζοντας το Ισραήλ απειλή για την παγκόσμια ειρήνη είχε προκαλέσει διεθνή κατακραυγή. Μάλιστα η ισραηλινή κυβέρνηση είχε προσθέσει το γερμανό νομπελίστα στη λίστα των ανεπιθύμητων προσώπων. Όπως επισήμανε ο Τζέφρι Ευγενίδης, «όταν έπαιρνε συγκεκριμένη θέση σε πολλά ζητήματα, αποδεικνυόταν στη συνέχεια ότι είχε άδικο. Νομίζω ότι ο χρόνος θα το δείξει, αλλά η στάση του κατά της γερμανικής επανένωσης πιθανόν δεν ήταν ορθή. Σε ό,τι αφορά την κριτική του στο Ισραήλ, τα μέσα και τα λόγια που χρησιμοποίησε ήταν ίσως εμπρηστικά, αλλά δεν ήταν ο μόνος άνθρωπος που ανησυχούσε για την κατάσταση στη Μέση Ανατολή. Ως εκ τούτου, θα πρέπει να τον λαμβάνει κανείς υπόψη του με βάση τις καλές του θέσεις και όχι τις ελαφρώς ασυνήθιστες. Συνολικά πάντως ήταν καλός ο αγώνας που έδωσε».

Το 2006 ο Γκύντερ Γκρας προέβη σε μία συγκλονιστική μαρτυρία, αποκαλύπτοντας τη συμμετοχή του σε ηλικία 17 ετών στις τάξεις των ναζιστικών SS. Όπως σχολίασε ο Τζέφρι Ευγενίδης, «νομίζω ότι η λύτρωση για τον Γκρας σε αυτό το σκάνδαλο ήταν ότι έκανε ο ίδιος την εξομολόγηση. Ήταν ένας άνθρωπος που πίστευε στην εξιλέωση από την ενοχή και στην αναγνώριση της ενοχής. Είναι εκπληκτικό ότι κράτησε αυτό το μυστικό τόσο καιρό. Αλλά τελικά το αποκάλυψε καταβάλλοντας ένα απίστευτο τίμημα».

Michael Knigge / Άρης Καλτιριμτζής