Καθαριότητα μετ’ εμποδίων στο διάστημα

Ο αστροναύτης Ράσελ Σβάινκαρτ, μέλος της αποστολής Απόλλων 9, ουρούσε το 1969 καθ' οδόν προς το φεγγάρι σε ένα πλαστικό δοχείο προσαρμοσμένο στο σώμα του. Ένα είδος σωληναρίου που έμοιαζε με προφυλακτικό, του επέτρεπε να… ανακουφίζεται σε συνθήκες έλλειψης βαρύτητας. Το πρόβλημα τότε ήταν ότι κατά την αφαίρεση του σωληναρίου προέκυπταν συχνά δυσάρεστα και κυρίως αηδιαστικά απρόοπτα.

Αυτή η διαδικασία έχει γίνει στο μεταξύ πολύ απλούστερη. Σύγχρονες διαστημικές τουαλέτες επιτρέπουν μάλιστα στους αστροναύτες να επιτελέσουν το καθημερινό «τελετουργικό υγιεινής» σε σχετικά ικανοποιητικές συνθήκες. Παρά τις προόδους που έχουν σημειωθεί όμως, το ζήτημα της υγιεινής αποτελεί μία από τις καθημερινές προκλήσεις που έχουν να αντιμετωπίσουν οι αστροναύτες. Ο γερμανός Ράινχολντ Έβαλντ είχε τη δυνατότητα να το διαπιστώσει ιδίοις όμμασι στο διαστημικό σταθμό Mir. «Αυτά δεν είναι για ευαίσθητους», σχολιάζει χαρακτηριστικά, εξηγώντας ότι και μόνο για καταφέρει κανείς να καθίσει στη διαστημική τουαλέτα πρέπει πρώτα να προσδεθεί σφιχτά.

Οι προμήθειες νερού στους διαστημικούς σταθμούς είναι περιορισμένες και το κόστος μεταφοράς υπέρογκο. Ως εκ τούτου, ακόμη και τα ούρα υφίστανται ειδική επεξεργασία για να χρησιμοποιηθούν εκ νέου ως νερό από τους αστροναύτες.

Μόνιμο πρόβλημα η υγρασία

Το μεγαλύτερο πρόβλημα στον τομέα της υγιεινής στους διαστημικούς σταθμούς είναι πάντως η μόνιμη υγρασία, επισημαίνει ο Ρούπερτ Γκέρτσερ, ειδικός σε θέματα υγιεινής στο Γερμανικό Κέντρο Αεροπλοΐας και Διαστήματος (DLR). «Σε έναν διαστημικό σταθμό οι μικροοργανισμοί και οι μύκητες αναπτύσσονται πολύ πιο γρήγορα σε σύγκριση με τη Γη», εξηγεί ο γερμανός ειδικός.

Προκειμένου να περιορίσουν την υγρασία και να εξοικονομήσουν νερό, οι αστροναύτες στερούνται τη χαρά ενός κανονικού ντους. Αρκούνται σε μερικές σταγόνες νερού ώστε να τρίψουν το σώμα τους και να πλύνουν τα μαλλιά τους. «Μοιάζει περισσότερο με τον τρόπο που πλένονται οι γάτες», λέει χαριτολογώντας ο Ράινχολντ Έβαλντ. Οι αστροναύτες χρησιμοποιούν ακόμη υγρά πανάκια.

Στο διάστημα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη πολλοί παράγοντες στον τομέα της υγιεινής. Σε όλα αυτά έρχεται να προστεθεί και η σταδιακή κατάπτωση του σώματος των αστροναυτών εξαιτίας της περιορισμένης κινητικότητας και της έλλειψης βαρύτητας.

Πάντως, παρά το γεγονός ότι οι συνθήκες υγιεινής στους διαστημικούς σταθμούς δεν είναι ιδανικές, η πιθανότητα εκδήλωσης σοβαρών ασθενειών είναι μικρή. «Ο κίνδυνος είναι μικρότερος σε σχέση με τη Γη», εξηγεί ο Ρούπερτ Γκέρτσερ. Ο ίδιος προσθέτει όμως ότι «αν εμφανιστεί κάποιο μικρόβιο, τότε είναι σαφώς πιο δύσκολο να αντιδράσουμε».

Nicolas Martin / Άρης Καλτιριμτζής