Η αναπτυξιακή βοήθεια ...αυτοϋπονομεύεται

Στη Γερμανία η κρίση στην ευρωζώνη, η καταπολέμηση της γραφειοκρατίας και οι προσπάθειες για ενίσχυση της επιρροής του Ευρωκοινοβουλίου κυριαρχούν στον προεκλογικό αγώνα ενόψει ευρωεκλογών. Ζητήματα όπως η καταπολέμηση της φτώχειας στην Αφρική, η τόνωση της οικονομικής ανάπτυξης στην Ασία ή η ενίσχυση της δημοκρατίας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη Λατινική Αμερική φαίνεται να περνούν σε δεύτερη μοίρα. Και αυτό παρότι η ΕΕ έχει επιτύχει σημαντική πρόοδο στην αναπτυξιακή πολιτική τα τελευταία χρόνια.

Παράδειγμα: στην Αιθιοπία η ΕΕ έχει επενδύσει 200 εκ. ευρώ στην κατασκευή νέων δρόμων. Έτσι οι κάτοικοι της υπαίθρου μπορούν να φτάσουν πιο γρήγορα και πιο εύκολα στο πλησιέστερο αστικό κέντρο για να πουλήσουν την παραγωγή τους, κάτι που συμβάλει στην καταπολέμηση της φτώχειας. Ωστόσο η αναπτυξιακή πολιτική της ΕΕ παρουσιάζει μία αντίφαση, υποστηρίζει η Κρίστα Ράντζιο-Πλατ, σύμβουλος της Κομισιόν και πρώην ευρωβουλευτής: «Από τη μία πλευρά η ΕΕ θέλει να κάνει ό,τι μπορεί για να καταπολεμήσει τη φτώχεια και την πείνα, αλλά από την άλλη πλευρά υπονομεύει η ίδια την προσπάθειά της αυτή με τις εξαγωγές τροφίμων. Τι κερδίζει ο μικροκαλλιεργητής στην Αφρική, όταν βλέπει τη χώρα του να πλημμυρίζει με φτηνά αγροτικά προϊόντα από την Ευρώπη;» λέει η Κρίστα Ράντζιο-Πλατ.

Όταν η πραγματικότητα δεν συμβιβάζεται με τη θεωρία…

Σήμερα η ΕΕ χορηγεί περισσότερο από το 50% της αναπτυξιακής βοήθειας που καταβάλλεται διεθνώς. Παραδοσιακά η Ευρώπη διατηρεί προνομιακές σχέσεις με τις αποκαλούμενες «χώρες ΑΚΕ», δηλαδή 79 χώρες της Αφρικής, της Καραϊβικής και του Ειρηνικού, οι περισσότερες από τις οποίες είναι πρώην αποικίες. Μάλιστα, η Συνθήκη της Λισαβόνας κατοχυρώνει την ιδιαίτερη σημασία της αναπτυξιακής διάστασης και προβλέπει ότι αυτή θα λαμβάνεται υπόψη σε αποφάσεις της ΕΕ για θέματα εξωτερικής, αγροτικής και εμπορικής πολιτικής. Ωστόσο η διακήρυξη αυτή δεν φαίνεται να συνάδει με την πραγματικότητα. Οι ευρωπαϊκές επιδοτήσεις για εξαγωγές τροφίμων προς την Αφρική ανέρχονται σε 150 εκ. ευρώ μόνο για το 2014, αν και το ποσό αυτό είναι αισθητά μειωμένο σε σχέση με το παρελθόν.

Τον Ιανουάριο, ο Επίτροπος Γεωργίας Ντάτσιαν Τσιόλος εξήγγειλε την κατάργηση των εξαγωγικών επιδοτήσεων, αλλά δεν διευκρίνισε πότε θα υλοποιηθεί αυτή η απόφαση. Στο μεταξύ όμως το κακό έχει γίνει, υποστηρίζει η Κρίστα Ράντζιο Πλατ, καθώς πολλοί αγρότες, αλλά και αλιείς στις αφρικανικές χώρες έχουν οδηγηθεί στην οικονομική καταστροφή. «Οι αλιευτικές συμφωνίες της ΕΕ με αφρικανικές χώρες ωφελούν λιγότερο τους κατοίκους των χωρών αυτών και περισσότερο τους ίδιους τους Ευρωπαίους» δηλώνει χαρακτηριστικά η πρώην ευρωβουλευτής. Και αυτό γιατί κατοχυρώνει το δικαίωμα των ευρωπαϊκών αλιευτικών στόλων να ρίχνουν τα δίχτυα τους στις αφρικανικές ακτές. Βέβαια η ΕΕ δεσμεύεται να καταβάλει αντισταθμιστικές πληρωμές στις αφρικανικές χώρες, για παράδειγμα πληρώνει πάνω από 16 εκ. ευρώ ετησίως στη Σενεγάλη, 4 εκ. στη Μοζαμβίκη και 16 εκ. στη Μαυριτανία. Ωστόσο σύμφωνα με εκτιμήσεις μη κυβερνητικών οργανώσεων, τα ποσά αυτά είναι πολύ μικρότερα από την αξία των αλιευμάτων αυτών στις διεθνείς αγορές.

Ποιος ωφελείται από την αναπτυξιακή συνεργασία;

Κριτική στη πολιτική αναπτυξιακής βοήθειας της ΕΕ ασκεί και ο ευρωβουλευτής των σοσιαλδημοκρατών Νόρμπερτ Νόιζερ. «Οι εμπορικές συμφωνίες που αυτήν την εποχή διαπραγματεύεται η ΕΕ με τις χώρες ΑΚΕ παρουσιάζουν πολλά προβλήματα. Η πολιτική μας αδικεί τις αναπτυσσόμενες χώρες» υποστηρίζει ο Γερμανός πολιτικός. Σύμφωνα με την ΜΚΟ «Όξφαμ», οι συμφωνίες αυτές απλώς ανοίγουν τις αγορές, ακόμα και την αγορά υπηρεσιών, για τους Ευρωπαίους εξαγωγείς και επενδυτές. Αυτό σημαίνει ότι, για παράδειγμα, ευρωπαϊκές εταιρίες θα μπορούν να επενδύσουν στην ιδιωτικοποίηση του δικτύου ύδρευσης, αυξάνοντας τις τιμές, αλλά όχι απαραίτητα βελτιώνοντας και την ποιότητα των παρεχομένων υπηρεσιών.

Ωστόσο, υποστηρίζει ο Νόρμπερτ Νόιζερ, η ασυνέπεια της ΕΕ δεν είναι παρά μόνο η μία όψη του νομίσματος. Η άλλη όψη είναι η ανικανότητα των τοπικών «ελίτ», τονίζει ο Γερμανός ευρωβουλευτής. «Ένα αρνητικό παράδειγμα είναι η Νιγηρία, μία χώρα πολύ πλούσια σε πετρέλαιο, όπου όμως τεράστιες ποσότητες πετρελαίου απλώς εξαφανίζονται και οι ελίτ πλουτίζουν σε βαθμό ανυπόφορο. Κανονικά θα έπρεπε να ζητήσουμε λογαριασμό από αυτές τις ελίτ που κολυμπούν στο πετρέλαιο και στο χρήμα» λέει ο σοσιαλδημοκράτης πολιτικός.

Mirjam Gehrke / Γιάννης Παπαδημητρίου
Υπεύθ.σύνταξης: Ειρήνη Αναστασοπούλου