Ποια ήταν η DDR;

DW-WORLD.DE: Κύριε Σούλτσε – ποια είναι η προσωπική σας εικόνα για τη DDR;

Ίνγκο Σούλτσε: Πώς θα ήταν; Θα ήταν πολλά βιβλία. Θα ήταν παλιά σπίτια, θα ήταν άνεση χρόνου και πολλές συναντήσεις σε σπίτια. Πιστεύω ότι αυτοί οι προσωπικοί χώροι, τα σπίτια, η κουζίνα και οι περίπατοι, όλα αυτά ήταν έντονα χαρακτηριστικά στοιχεία. Επίσης ότι για τις επισκέψεις έπρεπε να δώσεις από καιρό το ραντεβού. Αλλά επίσης ότι μπορούσες να χτυπήσεις απλά το κουδούνι στην πόρτα με την ελπίδα ότι κάποιον θα βρεις. Αλλά όλες αυτές οι γενικεύσεις υπάρχει η τάση να μετατρέπονται σε κλισέ.

Στις γερμανικές επιφυλλίδες η μνήμες από τη DDR είναι και πάλι το μεγάλο θέμα. Η ZEIT για παράδειγμα έγραψε: «οι Γερμανοί δεν καταφέρνουν να θυμηθούν. Ψεύδονται, σιωπούν ή ερίζουν». Ισχύει;

Με κάθε νέα εμπειρία διαμορφώνει βλέπεις και από ένα νέο πρίσμα το παρελθόν. Και βέβαια υπάρχουν αντιφατικές εμπειρίες που δεν μπορούν να συγκεραστούν. Δεν υπάρχει η μία αλήθεια. Για αυτό και βρίσκω πολύ καλό που υπάρχει η τέχνη. Σε μία ιστορία σε ένα ποίημα σε ένα θεατρικό έργο μπορούν να συνυπάρχουν διαφορετικές αλήθειες. Τελικά γράφω, γιατί δεν θέλω να αφεθώ στις γενικεύσεις.

Η DDR είναι το παράδειγμα μιας χώρας που εξαφανίστηκε. Τί είναι εκείνο που σας θυμίζει το παρελθόν, όταν βρίσκεστε για παράδειγμα στη Δρέσδη, την πόλη των παιδικών σας χρόνων;

Πήγα πριν από δύο χρόνια στη Δρέσδη, χωρίς να ενημερώσω φίλους, για να μπορώ να περπατήσω μόνος μου στην πόλη. Ήταν αποκαλυπτικό. Δεν έδωσα λεφτά για την ανοικοδόμηση της Φραουενκίρχε, το περίγραμμα όμως μου άρεζε. Ξαφνικά βρέθηκα εκεί και σκέφτηκα: «Ω, θεέ μου! Αυτό είναι το κέντρο της Δρέσδης;» Ακόμα χειρότερο όμως ήταν αυτά που χτίστηκαν γύρω γύρω. Μία Disneyland για τουρίστες από μπετόν και γύψινες προσόψεις. Εκεί συνειδητοποίησα ότι αυτό που ποτέ δεν είχα αγαπήσει, αυτό το μείγμα μπαρόκ της Δρέσδης και σταλινισμού, ήταν τρόπον τινά αρχιτεκτονική, μπορούσες να διαγνώσεις την εποχή, δεν ήταν αφημένο στην αυθαιρεσία. Τώρα προσπαθούν να στήσουν στο κέντρο της Δρέσδης μια παραμυθένια πόλη, αλλά στόχος τους είναι μόνον ο τουρισμός και τα λεφτά. Αυτό που ποτέ δεν θα θεωρούσα ως αρχιτεκτονική, αναβαθμίζεται Ξαφνικά και αποκτά σχεδόν ανθρώπινο πρόσωπο.

Ασκήσατε κριτική επίσης λέγοντας ότι στην αρχιτεκτονική επιχειρείται μια τομή, σε κάθε περίπτωση επιδιώκεται η σύνδεση με τις παλιές εποχές αφαιρώντας ουσιαστικά την εποχή του εθνικοσοσιαλισμού και της DDR. Για να μείνουν οι μνήμες της DDR πρέπει τελικά να επανατοποθετηθούν τα αγάλματα του Λένιν;

Είμαι πολύ ευτυχής που απομακρύνθηκαν τα παλιά αγάλματα του Λένιν. Αλλά είναι ανοησία να κατεδαφιστεί το «Παλάτι της Δημοκρατίας». Εκείνο που διαπιστώνω στο Βερολίνο είναι ένα πραγματικό μίσος για το σύγχρονο. Έχει κανείς την εντύπωση ότι επιχειρείται ένα άλμα από την αυτοκρατορία του Κάιζερ στη μεγάλη Ομοσπονδιακή Γερμανία και αυτό συντελείται και στα μικρότερης κλίμακας πράγματα. Δεν θέλω να αναβαθμίσω σε τέχνη τα υπό κατάρρευση κτίρια και τις προσόψεις τους. Μπορεί κανείς να αντέξει σφίγγοντας τα δόντια ότι πολλά θα εξαφανιστούν. Αλλά αυτό που συμβαίνει το θεωρώ άκρως επικίνδυνο: εξαφανίζεται συνεχώς δημόσιος χώρος για να δώσει τη θέση του σε εμπορικό χώρο. Πάρτε το παράδειγμα της Ποτσντάμερ Πλατς στο Βερολίνο. Εκεί υπάρχουν μόνο τουρίστες, δεν πατάει το πόδι του ούτε ένας Βερολινέζος. Δεν υπάρχει δημόσιος χώρος, έχει παραδοθεί στις εταιρίες. Το ίδιο συμβαίνει με πολλά πράγματα. Δημοκρατία σημαίνει τελικά και ύπαρξη δημόσιου χώρου. Στη DDR υπήρχε κάτι σαν επίφαση δημόσιου χώρου. Αλλά τώρα που υπάρχει η δυνατότητα ενός ουσιαστικού δημόσιου χώρου έρχεται η εμπορευματοποίηση και υποβαθμίζει τους πολίτες σε καταναλωτές.

Είπατε κάποτε ότι η εξαφάνιση της ανατολικής Γερμανίας είναι το μικρότερο πρόβλημα, το σημαντικότερο είναι η εξαφάνιση της δυτικής Γερμανίας. Τι ακριβώς εννοούσατε;

Εννοώ με αυτό ότι εμπορευματοποίηση κάθε πτυχής της ζωής μας. Δεν μπορώ να αναφερθώ σε προσωπικές εμπειρίες για την περίοδο του 1970 και του 1980 στη Δύση. Αλλά από όλα, όσα έχω ακούσει, συμπεραίνω ότι θα πρέπει να υπήρχαν εντελώς άλλα στάνταρτ, εντελώς διαφορετική συνείδηση περί κοινωνικής δικαιοσύνης. Από το 1990 που γνώρισα τη Δύση, επιταχύνεται η εμπορευματοποίηση και η πολιτική οπισθοχωρεί. Γιατί δεν μπορεί για παράδειγμα να γίνουν οι Γερμανικοί Σιδηρόδρομοι μία υπηρεσία στην υπηρεσία των πολιτών αυτής της χώρας; Θα μπορούσε να μειώσει τα εισιτήρια και να αναπτύξει μια οικολογική εναλλακτική λύση στο αυτοκίνητο. Γιατί πρέπει οι σιδηρόδρομοι να είναι κερδοφόρα επιχείρηση; Υπάρχουν πολλά πράγματα στην κατεύθυνση αυτή που δεν βρίσκω σωστά και είναι αυτά που με εξοργίζουν.

Ο Ίνγκο Σουλτς γεννήθηκε το 1962 στη Δρέσδη και ζει ως συγγραφέας στο Βερολίνο. Το μυθιστόρημά του „Simple Storys“ (1998) που θεματοποιεί την ανατολικογερμανική επαρχία αποτελεί κατά τους κριτικούς το κατεξοχήν μυθιστόρημα της γερμανικής ενοποίησης. Το νέο βιβλίο του Ίνγκο Σουλτς „Adam und Evelyn“ για τη χρονιά της αλλαγής 1989 προτάθηκε το 2008 για το «Γερμανικό Βραβείο Βιβλίου».

Gabriela Schaaf/Γιώργος Παππάς