Thomas Mann i sztuka

Jest jednym z najbardziej znanych niemieckich pisarzy: noblista Thomas Mann (1875-1955). Mann był wielkim miłośnikiem sztuki, chętnie chodził na wystawy, był zaprzyjaźniony z wieloma artystami i znawcami sztuki. Malarstwo inspirowało go, w znaczny sposób wywierając wpływ na jego twórczość. Max Oppenheimer sportretował go w 1926 roku.

Szczególnie interesowała Manna sztuka współczesna. Z uwagą obserwował, co robią Hans Thoma, Ludwig von Hofmann, Arnold Böcklin, Max Liebermann, Max Oppenheimer, Oskar Kokoschka czy Emil Nolde. Pędzla tego ostatniego jest pokazywana tu „Jerozolima” (1915).

Mann wspierał artystów pisząc eseje o ich twórczości. Do albumu Fransa Masereela (na zdjęciu jego autoportret, 1926) z jego drzeworytami Thomas Mann napisał przedmowę. Dzieła fotografa Alberta Renger-Patzscha uhonorował recenzjami.

Wielki narrator Mann napisał niezliczone rozprawy o sztuce, artystach (np. o Ernście Barlachu, twórcy „Rosyjskiej żebraczki”, 1907) i znaczeniu sztuki w społeczeństwie. Fascynowała go też rola sztuki w minionych epokach, zajmował się chociażby mistrzami Odrodzenia – Michałem Aniołem i Albrechtem Dürerem.

Dzieła sztuki, zwłaszcza oryginały robiły ogromne wrażenie na pisarzu. Wrażenie takie zrobiło na nim na przykład „Źródło” Ludwiga von Hofmanna (około 1913 roku), które Thomas Mann kupił w 1914 roku i powiesił w swoim gabinecie. Także inne obrazy Hofmanna wpłynęły na pisarza – choćby przy pracy nad „Czarodziejską górą”.

Obraz „Karnawał dziecięcy” (1888/89) monachijskiego malarza Friedricha Augusta Kaulbacha cieszyło się wówczas sporą popularnością. Jego reprodukcje drukowały gazety, mali przebierańcy widoczni byli na serwetkach restauracji. Także Thomas Mann znał i lubił ten obraz. Dopiero później dowiedział się, że modelami do niego była jego późniejsza żona Katia Pringsheim i jej bracia.

Thomas Mann korzystał często z dzieł sztuki tworząc swoje literackie postacie, miejsca czy opisując nastroje. W „Buddenbrookach” pisze o punkcie widokowym, miejscu, w którym Tony Buddenbrook spotyka się z Mortenem. Opisana altana istniała naprawdę, została zniszczona podczas powodzi w 1872 roku. Manna zainspirowała litografia nieznanego artysty z około 1870 roku.

W 1990 roku na wystawie secesji w Monachium Mann zobaczył obraz Martina Brandenburga „Serce”. Jak napisał później do swego przyjaciela, historyka sztuki Paula Ehrenberga: „Obraz zrobił na mnie duże wrażenie, z czego wniosek, że malarsko nie jest warty ani grosza. Ale nie może być taki zły”. Dzisiaj obraz uchodzi za zaginiony.

Jeszcze za życia Thomas Mann sam stał się dziełem sztuki. Dowodzą tego liczne portrety i karykatury. Także jego teksty ilustrowali znani graficy, jak Alfred Kubin czy Emil Preetorius. Pochodzący podobnie jak Mann z Lubeki rzeźbiarz Hans Schwegerle jest autorem widocznej na zdjęciu rzeźby Manna z 1919 roku.

Podwójna wystawa „Otwórz oczy! Thomas Mann i malarstwo“ czynna jest do 6 stycznia 2015 w Lubece, w Muzeum Behnhaus/Drägerhaus i w Domu Boodenbrooków. Wystawy pokazują dzieła sztuki cenione przez Manna i ilustracje do jego tekstów.