Szkocja: 12 rzeczy, które trzeba wiedzieć

Dopiero po referendum dowiemy się, czy Szkoci opowiedzą się za niezależnością, czy nie. Jedno jest pewne: to i owo jest typowe dla Szkocji. Choćby jej herb: wolą szkockich władców od XII wieku herbowym zwierzęciem jest mityczny jednorożec. Ten jednorożec króluje na Pałacu Holyrood, szkockiej rezydencji brytyjskich monarchów.

Glasgow jest może większe, ale stolicą Szkocji jest Edynburg. Swoją siedzibę ma w nim także szkocki parlament, który od 1999 roku, po blisko 300 latach, znowu reprezentuje Szkotów.

W Edynburgu robi się głośno, kiedy miasto opanowuje największy na świecie festiwal sztuki Fringe. Na 25 sierpniowych dni do Edynburga zjeżdżają się najlepsi aktorzy, performerzy, komicy. Widzowie mają okazję wybierać z 2,5 tys. spektakli - na scenach teatralnych, w mieszkaniach czy po prostu na ulicach.

Szkoła Magii Hogwart wyszła spod pióra J.K. Rowling, autorki cyklu Harry’ego Pottera. Ale szkocka literatura ma więcej do zaoferowania. Choćby osobliwy przypadek Dr. Jekylla i Mr. Hyde’a z noweli Roberta Louisa Stevensona. Za ojca szkockiej literatury uważa się XVIII-wiecznego poetę Roberta Burnsa. Jego urodziny 25 stycznia czczą Szkoci na całym świecie, kto może, wypija pod jego pomnikem whisky.

…James Bond. Przez dwa dziecięciolecia Szkot z przekonania Sean Connery był ucieleśnieniem superagenta 007. Dzisiaj, z kinowych ekranów znani są, obok wielu innych, Ewan McGegor, Robbie Coltrane, James McAvoy, Robert Carlyle i Gerard Butler.

Kiedy wygrywa, jest Brytyjczykiem. Tylko, kiedy przegra, jest Szkotem. Andy Murray przegrywa jednak rzadko. W 2013 roku jako pierwszy Brytyjczyk od czasów Fredy‘ego Perry wygrał turniej w Wimbledonie. Dwukrotnie zdobył medale olimpijskie dla Wielkiej Brytanii. W razie niepodległości Szkocji? „Będę grał dla Szkocji”, mówi Murray.

Szkockie drużyny piłkarskie nie są może tak znane jak zespoły z Londynu czy Manchesteru. Ale Celtic Glasgow i inne sroce spod ogona nie wypadły. Narodowa drużyna ma godnych kibiców: „kraciasta armia” słynie z tradycyjnych kiltów i głośnych śpiewów, i niebagatelnej konsumpcji alkoholu.

Szkoci piją prawie jedną piątą alkoholu więcej, niż ich południowi sąsiedzi – wynika z badania z 2012 roku. Nie bez skutków: w częściach Glasgow przewidywana długość życia jest równa tej w Strefie Gazy. Stosunkowo niski standard życia w niektórych dzielnicach miasta jest też powodem chorób układu krążenia, by wymienić tylko jedną z plag.

Jednocześnie Szkoci uważani są za najlepiej wykształcony naród w Europie. Szczycą się 15 uniwersytetami. Także książę William zdecydował się na studia w Szkocji: na St. Andrews University studiował historię sztuki i geografię, i poznał swoją żonę Kate, dzisiejszą księżną Cambridge. W Szkocji oboje są hrabią i hrabiną Strathearn.

Co siódmy Szkot jest rudowłosy – co jest jedyną w swoim rodzaju osobliwością. Istnieją różne, bardziej i mniej kontrowersyjne tłumaczenia tego fenomenu, jednym z powodów może być niedostatek słońca. W innych krajach rudowłosi stanowią zaledwie jeden procent społeczeństwa. Szkoci są dumni ze swoich rudzielców – w Edynburgu rudowłosi spotykają się na wielkiej paradzie „Ginger Pride”.

Wspólna waluta, a Szkoci mimo to już teraz drukują własne funty. Na funtach brytyjskich ze Szkocji czytamy: „Bank of Scotland”, co na południe od Szkocji konsternuje niejednego sprzedawcę. Gdyby Szkocja rzeczywiście miała stać się niepodległa, rodzi się pytanie, czy Szkoci mogliby zatrzymać funta brytyjskiego.

Jego pozostałości do dzisiaj widać na południe od angielsko-szkockiej granicy. Cesarz Hadrian wzniósł go dla obrony przed wojowniczymi brytyjskimi i irlandzkimi plemionami. W II wieku n.e. chciał trzymać je z daleka od brytyjskiej prowincji Cesarstwa Rzymskiego. Pytanie, czy wkrótce znowu powstanie tam granica?