Jak zapewnić godziwe warunki osiemdziesięcioletniemu więźniowi

Liczba osadzonych powyżej 60 roku życia lawinowo rośnie. Podczas gdy całkowita liczba więźniów w Niemczech wykazuje pozytywną tendencje spadkową, liczba więźniów powyżej 60. wzrosła o jedną trzecią. Eksperci zadają sobie pytanie, z czym związany jest ten gwałtowny przyrost? Czy mamy do czynienia ze wzrostem przestępczości wśród ludzi starszych, czy także tu daje o sobie znać starzenie się społeczeństwa?

Kiedyś młodzi sprawni przestępcy, dziś stają się niedołężnymi starcami. Według kryminologa Michaela Alexa obydwa czynniki odgrywają taką samą rolę. ‒ Ze względu na to, że różnica pomiędzy bogactwem a biedą stale rośnie, ludzie starsi częściej niż kiedyś uczestniczą w kradzieżach czy oszustwach. Przestępczość wśród ludzi starszych wyraża się raczej w drobniejszych przestępstwach. Kolejną przyczyną jest fakt, że osadzeni pozostają w więzieniach dłużej niż było to do tej pory. Do 1998 roku przymusowe odizolowanie niebezpiecznych przestępców i umieszczenie ich w ośrodkach nadzoru już po odbyciu wyroku mogło wynosić maksymalnie 10 lat. Ograniczenie to jednak zniesiono. Od tego czasu liczba sprawców przymusowo umieszczonych w zakładach karnych wzrosła.

Długa lista oczekujących

Starzejący się więźniowie stanowią dla zakładów penitencjarnych ogromne wyzwanie. Sprawowana nad nimi opieka to nie tylko zapewnienie odosobnienia, ale także opieka medyczna. Niektórzy z nich chorują na cukrzycę, demencję starczą czy choroby serca. Inni wymagają całodobowej opieki medycznej. Również śmierć więźnia nie jest już wyjątkiem. W niektórych miastach Niemiec otworzono specjalne zakłady penitencjarne dla więźniów wymagających opieki geriatrycznej. W Detmold w Nadrenii Północnej-Westfalii już przed siedmioma laty otworzono specjalny oddział dla takich właśnie osadzonych. Dotychczas granica wieku w tym więzieniu wynosiła 55 lat. Ostatnio podniesiono ją jednak do 62 roku życia. Również w zakładzie penitencjarnym w Bielefeld-Senne otworzono oddział dla więźniów wymagających leczenia geriatrycznego. Od 1970 roku taki zakład ‒ dysponujący 48 miejscami ‒ istnieje też w Singen.

Thomas Maus jest kierownikiem zakładu karnego w Singen. ‒ W latach siedemdziesiątych nikt jeszcze nie mówił o zmianach demograficznych ‒ objaśnia Maus. Już wtedy jednak zdawano sobie sprawę, że wszystkie potrzeby starszych ludzi w normalnych zakładach karnych nie mogą zostać uwzględnione. Tymi potrzebami są przede wszystkim możliwość dłuższego odpoczynku, opieki medycznej a także możliwość uczestniczenia w zajęciach, które by nie męczyły. Ponadto starsi ludzie w normalnych zakładach penitencjarnych boją się młodych, zdrowych i wysportowanych przestępców. którzy mogą zrobić im krzywdę.

W Singen karę odbywają osoby z podobnymi potrzebami zdrowotnymi i społecznymi. Tak jak w normalnych więzieniach dzień podzielony jest na pracę i czas wolny. Jednak oferta czasu wolnego dostosowana jest do potrzeb ludzi starszych. Mogą oni uprawiać specjalnie przystosowaną do ich potrzeb gimnastykę, uczestniczyć w zajęciach, na których trenują pamięć czy korzystać z bogatej oferty ergoterapeutycznej. ‒ Nie chodzi tutaj o jakieś uprzywilejowanie, tylko o lepszą opiekę nad ludźmi ‒ co tu kryć ‒ często już schorowanymi czy niedołężnymi ‒ objaśnia szef zakładu penitencjarnego w Singen.

Strach przed recydywą

Jedno jest pewne: starzenie się więźniów jest tendencją, która będzie raczej rosła niż spadała. Kryminolog Michael Alex uważa, że w całym problemie chodzi nie tylko o zakłady penitencjarne dla starych i schorowanych więźniów, ale także o odpowiednie nastawienie prokuratorów i sędziów. ‒ W przypadku osoby starszej możliwe jest zawieszenie odbywanej kary. W przypadku, gdy więzień jest obłożnie chory, jego kara może zostać odroczona na czas nieokreślony. Nie zapominajmy, że istnieje także coś takiego jak prawo łaski. Niestety sędziowie rzadko stosują te rozwiązania ‒ objaśnia Alex. Główną przyczyną takiej tendencji jest strach przed okazywaniem łaski tym, którzy kiedyś znacząco przekroczyli normy społeczne. Sędziowie obawiają się również recydywy. Jednak w większości przypadków ponowne popełnienie przestępstwa przez 80-cio letniego staruszka jest raczej nikłe.

Jennifer Fraczek / tłum. Aleksandra Wojnarowska

red. odp.: Elżbieta Stasik