«SOS» για τη διάσωση του ρινόκερου

Ο αριθμός των ρινόκερων που σφαγιάστηκαν στη Νότια Αφρική τη δεκαετία που πέρασε σημείωσε κατακόρυφη αύξηση. Το 2004 είχαν πέσει θύμα λαθροκυνηγών 10 ρινόκεροι. Δέκα χρόνια αργότερα, το 2014, υπερεκατονταπλασιάστηκαν φτάνοντας τους 1.100. Η Νότια Αφρική φιλοξενεί περίπου το 90% των επονομαζόμενων νότιων λευκών ρινόκερων. Η επιβίωση του σπάνιου είδους εξαρτάται από τα μέτρα προστασίας που λαμβάνονται εκεί. Η κυβέρνηση της Πρετόρια έχει κινητοποιήσει χερσαία στρατεύματα και ελικόπτερα για την επιτήρηση του φυσικού περιβάλλοντος των ρινόκερων. Ωστόσο, η έκταση είναι αχανής. Ως εκ τούτου, η προστασία του είδους δεν είναι μόνο κοπιαστική αλλά και εξαιρετικά δαπανηρή.

Η νοτιοαφρικανική κυβέρνηση βρίσκεται σε συζητήσεις με ειδικούς και εκπροσώπους οργανώσεων προστασίας άγριων ζώων, εξετάζοντας το ενδεχόμενο νομιμοποίησης του εμπορίου κέρατος προκειμένου να βάλει φραγμό στους λαθροθήρες. Κίνητρο των τελευταίων είναι η αξία του κέρατος του ρινόκερου, το οποίο θεωρείται στην Ασία θαυματουργό ιαματικό συστατικό ακόμη και για τη θεραπεία του καρκίνου. Ωστόσο, επιστημονικές έρευνες κατέδειξαν ότι το κέρας είναι άχρηστο από φαρμακευτική σκοπιά, καθώς περιέχει κατά βάση κερατίνη, όπως ακριβώς και τα ανθρώπινα μαλλιά και νύχια. Γεγονός είναι πάντως ότι η τιμή του κέρατος έχει εκτοξευθεί στα ύψη. Στη μαύρη αγορά κοστίζει έως και 100.000 δολάρια το κιλό, τιμή που ισοδυναμεί σε πολλές περιπτώσεις με αυτήν του χρυσού και της κοκαΐνης.

Εκστρατείες ενημέρωσης του κοινού

Εκτός από τα μέτρα φύλαξης των ρινόκερων υπάρχουν προγράμματα ενημέρωσης σε ασιατικές χώρες, κυρίως στην Κίνα και στο Βιετνάμ, προκειμένου να γίνει αντιληπτό ότι το κέρας δεν έχει ιαματικές ιδιότητες και η χρήση του οδηγεί αποκλειστικά στον αφανισμό των άγριων ζώων. Ωστόσο, οι εκστρατείες ενημέρωσης δεν επαρκούν για την αντιμετώπιση της λαθροθηρίας, τονίζει ο Μίχαελ ΄τ Σας-Ρόλφες, νοτιοαφρικανός ειδικός σε θέματα προστασίας των ειδών υπό εξαφάνιση. Ο ίδιος προτείνει να εξεταστεί η περίπτωση νομιμοποίησης του εμπορίου κέρατος. Όπως εξηγεί, «η ιδέα είναι ότι μέσω της διαρκούς προσφοράς κέρατος θα μειωθούν τα κίνητρα των λαθροκυνηγών να θανατώνουν τα ζώα». Ο νοτιοαφρικανός ειδικός εκτιμά επίσης ότι θα έσοδα που θα προέκυπταν από τη νομιμοποίηση του εμπορίου κέρατος θα μπορούσαν να διατεθούν για τη χρηματοδότηση προγραμμάτων προστασίας, δεδομένου ότι οι οργανώσεις προστασίας των ρινόκερων δεν έχουν επαρκείς πόρους.

Όσον αφορά την ενδεχόμενη νομιμοποίηση του εμπορίου κέρατος, εξετάζονται διάφορα σενάρια. Μία επιλογή θα ήταν να πωλούνται αποκλειστικά τα διαθέσιμα αποθέματα κέρατος. Η Νότια Αφρική διαθέτει αυτήν την ώρα πάνω από 18 τόνους κέρατος, το οποίο είχε κατασχεθεί. Η συνολική του αξία υπολογίζεται ότι υπερβαίνει τα 100 εκατομμύρια δολάρια. Τα έσοδα από την πώλησή τους θα μπορούσαν να χρηματοδοτήσουν στη συνέχεια προγράμματα προστασίας των ρινόκερων. Ως εναλλακτικό σχέδιο εξετάζεται να επιτραπεί μόνο η πώληση κέρατος που θα αφαιρείται περιοδικά από τους ρινόκερους. «Έτσι δεν χρειάζεται να θανατώνονται. Είναι κατά βάση σαν ένα κούρεμα, αν δεν κοπεί το κέρατο πολύ βαθιά. Στη συνέχεια φυτρώνει και πάλι, επομένως αυτή η διαδικασία μπορεί να επαναληφθεί», διευκρινίζει ο Σας-Ρολφες. Εκτιμάται ότι το κέρας μπορεί να κόβεται κάθε τρία χρόνια. Εξάλλου ορισμένοι ιδιοκτήτες ρινόκερων εφαρμόζουν ήδη αυτή τη μέθοδο.

Αμφιβολίες για την ενδεχόμενη νομιμοποίηση του εμπορίου

Σε κάθε περίπτωση η πρόταση νομιμοποίησης του εμπορίου κέρατος δημιουργεί κλίμα πόλωσης. Ο Ντεξ Κότσε, νοτιοαφρικανός επιχειρηματίας και ακτιβιστής για την προστασία άγριων ζώων, υποστηρίζει ότι «αυτό δεν μπορεί να λειτουργήσει. Το πρόβλημα είναι, για παράδειγμα, ότι η ζήτηση θα είναι πολύ μεγαλύτερη από την προσφορά». Όπως εκτιμά ο Ντεξ Κότσε, η νοτιοαφρικανική κυβέρνηση θα είναι σε θέση να προσφέρει περίπου 3,5 τόνους κέρατος ετησίως από ζωντανούς ρινόκερους, η ζήτηση ωστόσο αγγίζει τους 4.000 τόνους. Ένα ακόμη πρόβλημα είναι, σύμφωνα με τον ίδιο, ο μηχανισμός ελέγχου. «Υπάρχει μεγάλη διαφθορά στην Κίνα και στη Νότια Αφρική. Φοβόμαστε ότι τα χρήματα θα καταλήξουν σε λάθος τσέπες», υπογραμμίζει ο Κότσε, ο οποίος εκτιμά ότι οι πολιτικές διεργασίες για τη νομιμοποίηση του εμπορίου κέρατος προκειμένου να διασφαλιστεί η διάσωση του ρινόκερου θα είναι εξαιρετικά χρονοβόρες.

Ruth Krause / Άρης Καλτιριμτζής