Rrugëtimi i një mahnitjeje: Historia e filmit gjerman
19 Gusht 2011Gjer më sot Max dhe Emil Skladanowsky mbahen për pionierë të filmit gjerman. Më 1 nëntor 1895 dy vëllezërit shfaqën në Wintergartenpalais (Pallatin e Kopshtit Dimëror) në Berlin filmat e parë të shkurtër me bioskopin e tyre, një aparat i thjeshtë për projektime filmash. Në repertor ishin një kangur duke bërë boks, fëmijë duke vallëzuar dhe një zhongler. Me pagesë sigurisht. Publiku ishte i mahnitur. 15 minuta zgjaste një shfaqje. Vëllezërit Skladanowsky dhe pionierët e tjerë të filmit siç ishte Oskar Messter dokumentonin kryesisht skena të së përditshmes: një alarm i zjarrfikëseve të Berlinit, hyrja e një treni në stacion, fragmente operash dhe operetash.
Me kalimin e kohës filmi u shndërrua nga zhanri dokumentar në atë fiksional. Filloi ndërtimi i kinemave. Prodhimi filmik pësoi bum, aq sa në vitin 1910 Perandoria Gjermane filloi të shqyrtonte mundësinë e një takse për produktet e dëfrimit: edhe monarkia donte të përfitonte nga "dega me perspektivë rritjeje".
"Drita në fund të tunelit"
"Der Student von Prag" (Studenti nga Praga) konsiderohet si filmi i parë me ambicie artistike. Drama për ekran rrëfen ngjitjen dhe rënien e një të riu, i cili dëshiron të bëjë pjesë në shoqërinë e "dhjetëmijë të parëve". Në këtë prodhim u vunë për herë të parë në përdorim procedura specifike kinematografike, si ndriçimi i dyfishtë dhe iluzioni optik. Ai shënoi kalimin nga filmi i frymëzuar nga teatri tek filmi si zhanër më vete kinematografik.
Në përgjithësi në epokën e Perandorisë Gjermane u zbuluan dhe u zhvilluan disa nga elementet kryesorë të filmit: totalet, plani i parë, udhëtimet e kamerave, efektet dhe truket e ndriçimit, sfumimet, ndërrimi i perspektivës dhe thellësia e pamjes.
Studioja e parë e madhe: Babelsberg
Rritja e interesimit të publikut ndikoi në numrin e shoqërive gjermane për prodhimin e filmave: Ndërsa në vitin 1913 ishin 28 të tilla, gjashtë vjet më vonë, u bënë 245. Teatrot e kinemave u bënë gjithnjë e më të mëdha, u përhapën në të gjithë vendin dhe tërhiqnin sidomos borgjezinë e mesme. Në vitin 1912 u hap në Babelsberg pranë Berlinit atelieja e parë e madhe për prodhimin e filmit. Këtu zë fill zhvillimi i mëtejshëm tekniko-estetik i kinematografisë: drita artificiale, loja fiksionale, kinemaja narrative, këtej e tutje do të ishin pjesë të përhershme të filmit gjerman.
Argëtim e jo propagandë
Gjatë Luftës së Parë Botërore u prodhuan kryesisht filma të rëndomtë me përmbajtje patriotike që kishin si synim t'i bënin thirrje popullit për durim. Por kur viktimat e luftës ishin me miliona sidomos për shkak të luftës së llogoreve në fushëbetejat e Flandrës, publiku i kinematografisë e humbi interesin për filma të tillë propagandistikë. Vendin e tyre e zunë temat e kohës së paqes. Aty bënin pjesë filma kriminalë e me detektive, filma për qytete të mëdha, apo ata që trajtonin raportin e marrëdhënieve mes njeriut dhe makinës. Ndër filmat më të njohur ishte "Der Golem", "Homunculus" dhe "Der Andere".
Regjisorë teatri, shkrimtarë dhe aktorë të famshëm iu kthyen filmit, si për shembull Paul Wegener, Max Reinhardt, Frank Wedekind, Gerhart Hauptmann dhe Else Lasker-Schüler. Kësisoj lindën edhe yjet e para që mbrujtën kinemanë e hershme gjermane: Asta Nielsen dhe Henny Porten.
Konkurencë për Hollywoodin: UFA
Viti 1917 shënoi një datë të rëndësishme në historinë e filmit. Universum Film A.G., e njohur si UFA, u krijua në Luftën e Parë Botërore nga një konsorcium i drejtuar nga Deutsche Bank, me pjesëmarrjen e fshehtë të Perandorisë Gjermane. Filmi si medium për masat do të bënte propagandë lufte për Gjermaninë brenda dhe jashtë vendit: me filma artistikë, kronika javore dhe filma dokumentarë dhe kulturorë.
Por nuk zgjati shumë dhe mes Ushtrisë gjermane (Deutsche Reichwehr) dhe Deutsche Bank filluan konfliktet. Kjo e fundit ishte e interesuar për UFA-n për shkaqe biznesi e jo për qëllime ushtarake. Kështu ndodhi që koncerni filmik fillimisht nuk bëri as edhe një film propagandistik. Përkundrazi, UFA do të luante një rol shumë të madh në periudhën e Republikës së Weimar-it, e cila, për shkak të shpërthimit të saj të jashtëzakonshëm kulturor në histori njihet me emrin "të Njëzetat e Arta".
Autor: Michael Marek/Anila Shuka
Redaktoi: Lindita Arapi