آيا په فارياب کي نښتي عشق آباد ته خطر دئ؟
۱۳۹۲ اردیبهشت ۲۰, جمعه
د افغانستان په شمال کي د وسله والو جنگيالو فعاليت له بدخشان څخه چي له تاجيکستان سره سرحد لري، په فارياب کي د ترکمنستان سرحد ته څرمه قيصار او غورماچ ولسواليو ته بهېدلی دئ.
د اپريل مياشتي په وروستيو کي وسله والو طالبانو د ترکمنستان سرحد ته څرمه پر يو شمېر سيمو باندي يرغلونه وکړل او هغه ئې د يو څه وخت له پاره هم نيولي ول. د دغه يرغل پرمهال په زرو ځايي اوسېدونکي مجبوره سول چي له خپلو کورونو څخه ووزي.
په فارياب کي ازبک جنگيالي جنگيږي
د فارياب ولايت امنيه قومندان جنرال نبي جان ملاخيل دويچه ويله ته وويل، چي د دغه ولايت په قيصادر او غورماچ ولسواليو کي وسله والو د محلي پوليسو پر درو پوستو باندي يرغل وکړ او غوښتل ئې چي په سيمه کي د (ترکستان بند) ونيسي خو تر لږ مقاومت وروسته له سيمي څخه ووتل.
„په قيصار کي اوس پلټونکي عمليات روان دي او دښمن تښتېدلی دئ“. د هغه په خبره د دغي جگړې پلان د پاکستان په کوټه کي جوړ سوی وو او د (ازبکستان اسلامي حرکت) د جنگياليو له خوا عملي کېدی.
آيا په فارياب کي د وسله والو جنگيالو دغه فعاليت يوازي افغان حکومت ته ستونزه ده، که يا عشق آباد ته هم ستونزي جوړولای سي؟
ترکمنستان ته گواښ؟
په تبعيد کي د ترکمنستان د جمهوري غوښتونکي گوند مشر نورمحمد حاناموف له دويچه ويله سره په مرکه کي وويل، چي د فارياب د پيښو په اړه د ترکمنستان سرحدي خلک سخت په اندېښنه کي دي. „ د جنگياليو هغه ځانگړې ډله چي د مرکزي اسيا له هيوادونو او روسيې د شمالي قفقاز څخه راغلې ده، نه يوازي جنگياليو ته روزنه ورکوي، بلکي د افغان امنيتي ځواک يوې برخي ته هم“.
د اروپاـ اسيا د کارپوهانو د ټولني همږغې کوونکې جين ناتاليا حاريتونووا، وايي چي د ترکمنستان له سرحد سره د (ازبکستان اسلامي حرکت) د جنگيالو فعاليت د عشق آباد او سيمي له پاره يو بېخي نوی وضعيت جوړوي.
د هغې په خبره په روسيه او سيمه کي يو شمېر کارپوهان په دې نظر دي، چي طالبان به د مرکزي اسيا پر هيوادونو او عشق آباد باندي چي د نيازف د واکمنۍ پرمهال له ملا عمر سره دوست وو حمله ونه کړي. خو د هغې په خبره د ازبکستان اسلامي حرکت د طالبانو پلان عملي کوي.
„دوی په افغانستان کي د فعاليت په برخه کي سره همکاره دي، خو د ازبکستان د اسلامي حرکت سياسي هدفونه د مرکزي اسيا هيوادونه دي. دا تصادفي خبره نه ده چي يو شمېر سرچيني وايي چي د ازبکستان د اسلامي حرکت دوهم نوم اوس د «ترکستان اسلامي جنبش» دئ.
د تاجيکستان سناريو
روسي کارپوهان په دې نظر دي، چي جنگيالي په قوي احتمال خپله زړه ستراتيژي تکراروي چي هغه تاجيکستان ته نژدې سيمو کي هغوی د خلکو په منځ کي «ژوند» پيل کړ، جعلي اسناد ئې جوړول او له هغه څخه ئې د تاجيکستان او مرکزي اسيا په نورو هیواونو کي کار اخيست.
که سړی وگوري چي د ترکمنستان امنيتي ځواک د تاجيکستان تر امنيتي ځواک کمزوری دئ او عشق آباد د دوشنبې په پرتله په دې برخه کي د بهرنيو مرستو غوښتنه نه کوي، نو دغه اسلامي حرکت اوس د تاجيکستان تر هغه ډير خطرناکه هم دئ.
د بحراني شرايطو روسی کارپوه ليو کورلکوف وايي، چي په فارياب کي د ازبکستان د اسلامي حرکت او طالبانو تر منځ همږغي په هغو سيمو کي پيل سوې ده چي د اوسېدونکو اکثريت ئې ازبکان دي او يو زيات شمېر ترکمنان هم پکښې ژوند کوي.
„د دغو ترکمنانو ډيری د نيازف د واکمنۍ پرمهال له دولت څخه خوابدي سوي ول، نو په دې اساس د ازبکستان د اسلامي حرکت له پاره د جنگيالو د استخدام ښه زمينه برابره ده.“
د کورلکوف په خبره د تروريستانو د اړیکو تاکتيک ته په کتو سره کيدای سي، چي دغه کسان ترکمنستان ته د پټو اړيکو د نيولو له پاره ولېږل سي او دغه راز ازبکستان او په ځانگړې توگه قزاقستان ته د ننوتلو هڅي پيل کړي، چيري چي له ۲۰۰۹ څخه تر ۲۰۱۰ کال پوري د ازبکستان د اسلامي حرکت او هغه ته نژدې ډلي ناببره فعاله سوې.