Nismo željeli vjersku diktaturu

„Danas je Dan žalosti, Zeleni pokret Irana danas je u žalosti“ – tim i drugim sloganima pristalice iranske opozicije su već u nedjelju navečer (20.12) izražavale žalost zbog smrti ajatolaha Huseina Ali Montazerija. Desetine hiljada ljudi prisustovalo je u svetom gradu Komu, koji se nalazi oko 120 kilometara južno od Teherana, sahrani ajatolaha koji je važio za velikog kritičara iranskog režima. Na njegov posljednji ispraćaj su došli građani iz svih dijelova Irana. Među njima su bile i opozicione vođe Mir Hosein Musavi i Mehdi Karubi. Tokom sahrane prisutni su neprestano uzvikivali: Smrt diktatoru, izražavajući na taj način revolt prema aktualnom predsjedniku Mahmudu Ahmadinedžadu. Uzvikivali su i parole protiv iranskog vrhovnog vjerskog vođe ajtolaha Ali Hamneija: „Ovo je krvavi mjesec. Ali Hamneiji će biti zbačen“. Opozicija na svojim internet stranicama navodi da je tokom sahrane došlo do brojnih sukoba. Prema tim navodima, milicija Vladi bliskog Anzar Hizbulaha je pokušala omesti ceremoniju sahrane. Potvrde ove informacije iz nezavisnih izvora još uvijek nema. Također je nejasno da li su dvojica bivših predsjednika Mohamed Hatami i Akbar Hašemi Rafsandžani prisustvovali sahrani u Komu.

Montazeri je nakon spornih izbora proglasio fatvu

Veliki ajatolah Husein Ali Montazeri, koji je umro u nedjelju ujutro (20.12.2009.) u 87. godini života podržavao je tzv. Zeleni pokret, koji je okupljao pobornike vođa opozicije Mira Huseina Musavija i Mehdija Karubija. Nakon predsjedničkih izbora u junu, koji su očito bili manipulirani, on je proglasio fatvu, vjerski dokument, u kojem je nasilno ponašanje vlade protiv onih koji su se pobunili zbog izborne prevare okarakterisao kao nepravdu, tiraniju i kršenje legitimnih prava ljudi, koji se čine u ime islama.

"Zašto kršite prava naroda? Zašto tlačite narod? Zašto se nasilno odnosite prema ljudima? Ne razumijem zašto to radite. Kažu da su za sve odgovorni basije, specijalne snage koje prebijaju našu djecu. Ali basije su tu da se brinu za božije, a ne đavolske poslove. Oni ne smiju činiti sve što im se naredi. S kojim opravdanjem oni tuku žene i muškarce? Kažu, svako ko mene ne sluša, biće potučen. Pitam Vas, ima li tu logike?", rekao je tada Montazeri.

Državna politika narušava ljudska prava

Ajatolah Montazeri nije bio samo najuticajniji iranski teolog. On je bio i najoštriji kritičar postojećeg režima. Svojevremeno se založio za svrgavanje šaha i bio je u prvim redovima onih koji su stvarali islamsku republiku. Bio je čak i službeni nasljednik vođe iranske revolucije Homeinija. Krajem 80-tih je oštro kritizirao masovne likvidacije ljudi, koje je naredio Homeini, što ga je dovelo u nemilost režima. Montazeri je tada tvrdio da državna politika narušava ljudska prava i slobode. Kritizirao je i način na koji je vođen iransko-irački rat. Razvlašćen je i stavljen u kućni pritvor. Iako su njegovi sinovi uhapšeni, mnogobrojni pobornici ubijeni, a njegova visokoškolska ustanova u Komu opustošena, nisu ga uspjeli utišati. Do posljednjeg momenta ajatolah Montazeri je ukazivao na to da, nakon revolucije u Iranu, tvorci ustava, u koje i on također spada, nisu imali namjeru da stvaraju vjersku diktaturu. Vlast se doduše obavezala prema islamu, ali i islamskoj Republici, tvrdio je Montazeri. Vlast bi, prema njegovim riječima, trebalo da potiče iz naroda.

Autori: Ulrich Pick / Zorica Ilić

Odg. Urednik: Senad Tanović