1. Przejdź do treści
  2. Przejdź do głównego menu
  3. Przejdź do dalszych stron DW

Niemieccy krytycy o Mrożku: był znany i ceniony

Rozalia Romaniec16 sierpnia 2013

Sławomir Mrożek był w RFN jednym z najbardziej znanych i cenionych polskich twórców. O jego śmierci informują największe niemieckie media. Sztuki Mrożka należą do najczęściej wystawianych dzieł w niemieckich teatrach.

https://p.dw.com/p/19QuW
epa03825547 (FILE) A file photo dated 27 March 2012 shows Polish playwright, novelist and draftsman Slawomir Mrozek during the award ceremony of the Order of Ecce Homo him on Wawel Royal Castle in Krakow, Poland. Slawomir Mrozek died on 15 August 2013 in Nice, France. EPA/Jacek Bednarczyk POLAND OUT
Sławomir MrożekZdjęcie: picture-alliance/dpa

– Mrożek był i pozostanie obok Stanisława Lema najpopularniejszym polskim autorem, zarówno w teatrze klasycznym, jak i na tzw. wolnych i amatorskich scenach – mówi znawca twórczości polskiego twórcy Manfred Mack z Niemieckiego Instytutu Spraw Polskich (DPI) w Darmstadzie. Podkreśla, że twórczość Mrożka jest także obecna w części niemieckich podręczników szkolnych, co świadczy także o jej uniwersalności.

– Mrożek opisuje w wyjątkowy sposób absurdy Polski Ludowej i robi to tak, że dociera również do niemieckiej publiczności – podkreśla Mack. Przypomina, że dla lepszego zrozumienia polskiego autora w Niemczech ukazały się kilka lat temu książki przybliżające jego twórczość, jak "Mrożek dla początkujących" i "Mrożek dla zaawansowanych".

Der Karl-Dedecius-Preis wird seit 2003 alle zwei Jahre verliehen. Die Robert Bosch Stiftung und das Deutsche Polen-Institut setzen sich seit mehr als zwanzig Jahren für die Verbreitung deutschsprachiger Literatur in polnischer Übersetzung sowie polnischer Literatur in deutscher Übersetzung ein. Von 1980 bis 2000 förderte die Robert Bosch Stiftung die von Karl Dedecius herausgegebene »Polnische Bibliothek«. Sie stellt in 50 Bänden bedeutende Werke der polnischen Literatur vom Mittelalter bis zur Gegenwart vor. Auf dem Bild mit ihm Wislawa Szymborska, polnische Dichterin, Nobelpreisträgerin. Zugeliefert und Rechte geklärt durch Barbara Cöllen
Karl Dedecius - tłumacz i znawca polskiej literaturyZdjęcie: DPI

Sztuka wyższa

Karl Dedecius, najbardziej znany tłumacz polskiej poezji na język niemiecki, oraz założyciel i były dyrektor Niemieckiego Instytutu Spraw Polskich w Darmstadzie uważa, że "tłumaczenie" Mrożka dla zachodniej publiczności jest uzasadnione i raczej konieczne. Aby w pełni zrozumieć Mrożkowy "geniusz dowcipu w formie literackiej pointy" potrzeba znajomości realiów Polski okresu socjalizmu – twierdzi Dedecius. Jego zdaniem wyczucie politycznej pointy było najmocniejszą stroną twórczości polskiego dramatopisarza.

– Ostre, trafne oceny były najlepiej rozumiane przez tych, którzy znali życie codzienne w Polsce – dodaje Dedecius. Według niego Mrożek prezentował "komiczny absurd w gombrowiczowskiej tradycji" i wyborowo mieszał drwinę z pobłażliwością. – Komizm Mrożka kompromituje imitację przy pomocy imitacji - ocenia Dedecius, który był prywatnie zaprzyjaźniony ze Sławomirem Mrożkiem. W latach 50-tych i 60-tych tłumaczył on teksty młodego polskiego twórcy dla gazety Sueddeutsche Zeitung. – Potem jednak zaprzestałem, bo oddałem się czystej poezji, a najważniejsza twórczość Sławomira Mrożka to dłuższe sztuki, które świetnie tłumaczyli inni – wyjaśnia Dedecius.

Boote, Yachthafen von Nizza, Cote d''Azur, Provence, Suedfrankreich / Yachten
Nicea - ostatnia przystań Sławomira MrożkaZdjęcie: AP

"Niedorzecznością prowokował rozsądek"

Także znani niemieccy krytycy literaccy wysoko oceniają twórczość zmarłego pisarza. – Satyry Mrożka są parabolą, która nie musi uciekać w mało zobowiązujące ogólniki, aby stać się poezją – stwierdził znany niemiecki krytyk Hellmuth Karasek. A "papież niemieckiej krytyki literackiej" Marcel Reich-Ranicki powiedział niedawno o polskim pisarzu: „Jest humorystą, a więc bierze sprawy poważnie. Jest satyrykiem, a więc naśmiewa się ze świata, aby go ulepszyć. Jest surrealistą, a więc opisuje rzeczywistość zniekształcając ją nadprzyrodzonymi motywami, bo w ten sposób staje się wyraźniejsza. Jest człowiekiem absurdu, a więc pokazuje niedorzeczności, prowokując rozsądek“.

Corinne Berger of Zurich, Switzerland, trainee with the Swiss publishing house Diogenes, checks books in a huge shelf during final preparations for the Frankfurt, Germany, bookfair, Tuesday, Oct. 9, 2001. The world's biggest bookfair will be officially opened later in the day and will run through Oct. 15, 2001. (AP Photo/Frank Rumpenhorst)
Szwajcarskie wydawnictwo Diogenes ma wszystkie prawa do twórczości Sławomira MrożkaZdjęcie: picture-alliance/Arco Images GmbH

Sztuka uniwersalna

Najbardziej znane dzieła Mrożka, takie jak „Tango” „Emigranci” i "Stripstese" należą do najczęściej granych sztuk na deskach niemieckich teatrów. Twórca otrzymał prestiżowe nagrody literackie, jak Nagrodę im. Kafki (1987) oraz Austriacką Nagrodę Państwową za Literaturę Europejską (1972). W 2006 roku dramatopisarz przyjął też polsko-niemiecką nagrodę im. Samuela Bogumiła Linde.

Głównym wydawnictwem Sławomira Mrożka w krajach niemieckojęzycznych był szwajcarski Diogenes. – Książki Mrożka nie były u nas bestsellerami, ale są bardzo cenione i mają swoją publiczność – twierdzi Kerstin Beaujean z wydawnictwa Diogenes. To właśnie Szwajcarzy posiadają wszystkie prawa do wydawania i prezentowania twórczości Mrożka. Pisarz był przez wiele lat zaprzyjaźniony z Danielem Keelem, zmarłym w ubiegłym roku założycielem Diogenesa. W 2000 roku wydawnictwo opublikowało dzieła Mrożka w siedmiu tomach pt. "Dzieła dramatyczne", a pięć lat temu wydało też autobiografię "Balthasar". Obecnie trwaja prace nad tłumaczeniem ostatniej sztuki Mrożka "Karnawał czyli pierwsza żona Adama", której premiera odbyła się w niedawno w Warszawie. W 2014 roku powinno też być gotowe tłumaczenie pierwszego tomu dzienników Mrożka, obejmującego lata 1962-1969.

Róża Romaniec, Berlin

red. odp.: Elżbieta Stasik / du