Nagrada Körber za istraživanje na mozgu

„Mi istražujemo rad mozga. Za to koristimo štakore i njihov apetit prema čokoladi“, kažu Edvard i May-Britt Moser. Čokolada je za štakore jedna vrsta nagrade za obavljeno testiranje. Životinje su veoma važne za istraživanje ove dvoje Norvežana. Uz njihovu pomoć ovaj bračni par pokušava otkriti kako se štakori snalaze u prostoru. Prilikom svog istraživanja 2005. godine su otkrili specijalne moždane nervne ćelije, tzv „mrežaste ćelije“. To je razlog zašto će im danas (5.9.) u Hamburgu biti uručena renomirana evropska nagrada za nauku – Körber.

Orjentacija u prostoru

Nervne ćelije koje je otkrio bračni par iz Norveške u mozgu stvaraju imaginarnu koordinacionu mrežu koju čini 16 tačaka. „To je slično pločicama u kupatilu“, kaže Edvard Moser. „Ćelije su dio unutrašnje, mentalne, karte. One štakorima šalju signal o udaljenosti koja je pred njima. Za mjerenja u mozgu koristimo tanke elektrode. Postavljamo ih između nervnih ćelija tako da one registruju električne signale koje prenose ćelije“. kaže Moser.

Štakorima se u mozak ugrađuju implantati koji su kablom povezani s kompjuterom. Naučnici na taj način mogu mjeriti pojedinačne impulse u mozgu i tako otkriti šta se tamo dešava. Imaginarna karta, koja nastaje u mozgu štakora, snima se u nekoliko hiljada različitih ćelija. Ukoliko životinja ponovo dođe u isti prostor, sistem automatski iz baze podataka poziva kartu koja pomaže pri orijentaciji.

Moser kaže da su šatakori i miševi veoma pogodne životinje za takvu vrstu istraživanja. „Oni u prirodi moraju pronaći pravi put. Zbog toga se mogu dobro kretati i u mozgu razvijati imaginarnu kartu. Prilikom istraživanja na miševima i štakorima možemo naučiti mnogo toga“, kaže Moser.

Zajednički rad različitih ćelija

Pored nervnih ćelija je za orijentaciju u prostoru odlučujuće još nekoliko drugih ćelija. Naprimjer granične ćelije koje je također otkrio bračni par Moser. Ove ćelije se aktiviraju kada se štakori približe prepreci, zidu ili nekom drugom predmetu. Nervne ćelije (koje su predhodno formirale mrežu ćelija) i tzv. granične ćelije, integrišu se sa trećom vrstom ćelija, tzv. ćelijama za usmjeravanje glave. One su kompas i šalju signale kada štakor okreće glavu u određenom smjeru. Ove različite ćelije su sastavni dio za tzv. ćelije za prepoznavanje mjesta boravka, koje su, kako kaže Moser, otkrivene još prije skoro 40 godina.

Te ćelije su smještene u Hippocampusu (sastavni dio mozga koji se ujedno smatra i najstarijom strukturom mozga, gledano koroz njegovu evoluciju). Riječ je o dijelu mozga koji igra veliku ulogu kada je riječ o sjećanju.

Novi pristupi istraživanju Alzheimerove bolesti?

Rezultati istraživanja i otkrića dvoje Norvežana bi mogli značiti veliki korak u istraživanju Alzheimerove bolesti. Osobe s tom dijagnozom kao prvo pate od gubitka orijentacije. Ćelije koje istražuju Mosersovi, nalaze se upravo u dijelu mozga u kojem se nalaze oštećenja osoba koje boluju od Alzheimerove bolesti. „Ukoliko skenirate mozak osobe oboljele od Alzheimerove bolesti, možete vidjeti da je u mozgu i prije uspostavljanja dijagnoze bilo promjena“, kaže Moser i dodaje: „Pokušavamo razumjeti na kojim principima radi mozak. Ako to saznamo, onda nećemo moći samo izliječiti osobe koje boluju od Alzheimerove bolesti, nego i mnoge druge koji imaju neurološka oboljenja.“

Renomirana nagrada

Nagrada se ove godine dodjeljuje po 30 put. Nagrada se dodjeljuje naučnicima koji žive i rade u Evropi. Uz nagradu se dodjeljuje i novčana premija u iznosu od 750.000 eura. Taj novac se ulaže u dalja naučna istraživanja. Bračni par Moser se istraživanjem snalaženja u prostoru bavi dugi niz godina. Od 1996. godine žive i rade u Trondheimu.