Turystyka zasiłkowa. Komisja Europejska zabrała głos

Przedstawione w poniedziałek (13.01) przez Komisję Europejską kryteria ustalania prawa do korzystania z różnych form pomocy społecznej przez obywateli krajów unijnych „mają służyć ułatwianiu swobody przepływu osób i zapobieganiu nadużywaniu systemów zabezpieczeń społecznych, obowiązujących w krajch członkowskich UE” - powiedział na konferencji prasowej w Brukseli komisarz ds. zatrudnienia, spraw społecznych i integracji Laszlo Andor. Poradnik ten zawiera główne kryteria przyznawania świadczeń socjalnych.

Zapowiedziany już w ub. roku poradnik został opracowany na nowo we współpracy ze wszystkimi państwami członkowskimi UE. Jasno określa on kryteria „zwykłego miejsca pobytu”, czyli pobytu stałego, i „przejściowego miejsca pobytu”. Od tego zależy bowiem ustalenie, w jakim kraju obywatele UE, korzystający z zasady swobody przemieszczania się, mogą korzystać ze świadczeń w ramach unijnych systemów zabezpieczeń społecznych. Korzystać można faktycznie tylko ze świadczeń socjalnych w jednym kraju UE, kraju, który jest dla osoby pobierającej je „zwykłym miejscem pobytu”.

W kraju zatrudnienia prawo do korzystania ze świadczeń społecznych mają zasadniczo osoby tam pracujące i samozatrudnione. Określenie „zwykłego miejsca pobytu” jest natomiast ważne w przypadku osób, które pracują w kilku krajach unijnych. Specyficzne kryteria, które należy brać pod uwagę ustalając miejsce pobytu obywateli UE, to, według poradnika KE, m.in. status rodzinny danej osoby i więzi rodzinne, długość pobytu w danym kraju unijnym, sytuacja zawodowa, rodzaj i miejsce zatrudnienia i okres umowy o pracę, sytuacja w miejscu pobytu, miejsce rozliczeń podatkowych, powody zmiany miejsca zamieszczania, itd.

W poradniku przedstawiono konkretne przykłady spraw, w których trudno jest ustalić miejsce stałego pobytu, jak na przykład w przypadku pracowników sezonowych, pracowników w regionach przygranicznych, pracowników delegowanych, studentów, emerytów oraz osób często przemieszczających się i niepracujących. Jeśli brytyjski emeryt spędza większość czasu w Portugalii, wtedy Portugalia staje się jego „zwykłym miejscem pobytu”, pomimo, iż posiada on dom w Wielkiej Brytanii i powiązania natury ekonomicznej z tym krajem.

Oczekiwanie na orzeczenie Trybunału Sprawiedliwości

Przedstawiony poradnik, wyjaśniający kryteria przyznawania świadczeń socjalnych w państwach unijnych obywatelom UE korzystających ze swobody przemieszczania się, ucina emocjonalną dyskusję na temat tzw. turystyki zasiłkowej, która rozgorzała już w ub. roku w Niemczech i innych krajach unijnych w związku z całkowitym otwarciem od 1 stycznia 2014 roku rynku pracy dla obywateli Bułgarii i Rumunii.

W Niemczech obywatele krajów UE mieli zawsze utrudniony dostęp do niemieckich zasiłków socjalnych, ze względu na restrykcyjne przepisy. Sprawami takimi zajmowały się już sądy w RFN. Europejski Trybunał Sprawiedliwości w Luksemburgu ma wydać w tym roku wyrok w sprawie niemieckiego obywatela zamieszkałego w Austrii, pobierającego niemiecki zasiłek Hartz-IV, który wystąpił do sądu o przyznanie mu austriackiego zasiłku socjalnego jako dodatku do niskiej emerytury.

Według prawa unijnego, każdy obywatel państw członkowskich UE może do trzech miesięcy przebywać w dowolnym kraju unijnym. Generalnie osoby takie nie mają po upływie trzech miesięcy prawa do świadczeń socjalnych. W Niemczech dłużej mogą przebywać osoby, które mają pracę lub dostateczne zabezpieczenie finansowe i ubezpieczenie zdrowotne. Prawa do zasiłku dla bezrobotnych nabywa się na okres 6 miesięcy dopiero po roku zatrudnienia. Potem ewentualnie możliwe jest przyznanie tzw. zasiłku Hartz-IV. Pracownicy z niskimi zarobkami oraz osoby samozatrudnione z niskimi dochodami mogą też wystąpić o zasiłek socjalny.

Komisja Europejska jest zdania, że nikomu nie wolno odmawiać pomocy socjalnej, każdy przypadek należy jednak rozpatrzyć z osobna.

DPA / Barbara Cöllen

red. odp.: Andrzej Pawlak