Historia Polski dla szkół w Niemczech

„Historia Polski i stosunków niemiecko-polskich” nie jest podręcznikiem, ponieważ w szkołach niemieckich nie ma takiego przedmiotu jak historia Polski czy stosunki niemiecko-polskie. Dlatego publikację tą nazywa się materiałami uzupełniającymi do nauczana historii. Ich autorami są pracownicy Deutsches Polen Instytut w Darmstadt Matthias Kneip i Manfred Mack: –„Materiały do nauczania historii mają na celu przedstawienie najważniejszych wydarzeń i zjawisk historycznych w stosunkach niemiecko-polskich ostatniego tysiąclecia w tak atrakcyjny sposób, aby zainteresować nimi uczniów. Naszym zamiarem było pokazanie w ogólnym kontekście historycznym, gdzie były kontakty między Niemcami i Polakami - a były one na przemian dobre i złe. Wprowadziliśmy też wątki, których nie porusza się na lekcjach historii, jak na przykład „złoty wiek dziejów Polski. Pokazujemy w ten sposób, że dzieje Polski toczyły się innymi torami. Uwypukliliśmy przy okazji te wątki historyczne, które mogą pomóc uczniom dokonać oceny aktualnych relacji niemiecko-polskich.”-

Opracowanie liczy 160 stron i ma 13 rozdziałów. Otwiera je jedno z najbardziej kontrowersyjnych w przeszłości zagadnień wspólnej historii, niemieckie osadnictwo na Wschodzie. Kolejne rozdziały poświęcone są roli Zakonu Krzyżackiego, „złotemu wiekowi” dziejów Polski, trzem rozbiorom, okresowi odrodzenia Polski, niemiecko-polskim relacjom po Traktacie Weimarskim, II Wojnie Światowej oraz jej konsekwencjom w postaci wypędzeń i wysiedleń. Rozdział siódmy informuje o ruchu Solidarnościowym w szerszym kontekście zrywów społecznych w Polsce i w całym bloku komunistycznym. Dwa rozdziały umożliwiają szerokie spojrzenie na kształtowanie politycznych stosunków niemiecko polskich po roku 1945 i 1989. Jeden rozdział zajmuje się wchodzeniem Polski do Unii Europejskiej. Dwa ostatnie rozdziały poświęcone są historii emigracji Polaków do Niemiec oraz źródłom obiegowych stereotypów Niemców o Polakach i Polaków o Niemcach.

Autorzy zadbali o ciekawą narrację, a dobór materiałów zachęca do poznawania historii Polski. Każdy rozdział otwiera wprowadzenie do tematu, które niesie praktyczną pomoc nauczycielom historii w przygotowaniu lekcji bez dogłębnej znajomości historii Polski. Transkrypcja fonetyczna pozwala na uporanie się z wymową trudnych polskich nazwisk. Oprócz części tekstowych i źródłowych, zdjęć, plakatów i karykatur autorzy zamieszczają obszerną bibliografię. Znajdują się tam opracowania historyków niemieckich i polskich historyków opublikowanych po niemiecku.

Prezentując uczniom różne wizje historii autorzy publikacji chcieli osiągnąć inny bardzo ambitny cel. Manfred Mack.- „Kiedyś dyskutowano o tym, czy jest to polska czy niemiecka wizja historii. My w dwóch rozdziałach pokazujemy na przykładach, jak tematy te przedstawiane były opinii publicznej, wyjaśniamy, dlaczego w Polsce i w Niemczech istniały różne spojrzenia na ten sam temat, na przykład na rolę Zakonu Krzyżackiego, czy na osadnictwo niemieckie na Wschodzie. Zamieszczamy w tych rozdziałach materiały źródłowe z okresu narodowego socjalizmu i czasów PRL-u, oraz z lat 60-tych i 70-tych. Pokazujemy jak w różnych okresach politycznych odnoszono się do tych wydarzeń, jak zinstrumentalizowano historię. Chodziło nam nie o przedstawienie określonego punktu widzenia, lecz nauczanie krytycznego myślenia historycznego.”

Autorzy wskazują w opracowaniu także na różne bardzo specyficzne wątki polskiej historii, na przykład szczególne stosunki Polski z USA, rolę kościoła katolickiego w Polsce i wiele innych. Manfred Mack.- „Właśnie te informacje pomogą uczniom zrozumieć na bieżąco reakcje polityków, publicystów, reakcje społeczne w Polsce. Szczególnie skrupulatnie przygotowaliśmy materiał do rozdziału o wypędzeniach. W chwili obecnej temat ten dyskutowany jest tak kontrowersyjnie, że można by odnieść wrażenie, że stanowi ogromny problem w niemiecko-polskich stosunkach. W naszym opracowaniu pokazujemy, jak można przygotować lekcję na ten temat mówiąc o przyczynach wypędzeń, o losach nie tylko niemieckich, ale i polskich wypędzonych. Sądzę, że w ten sposób można wpływać w obecnej dyskusji na większe zrozumienie dla innego postrzegania wydarzeń, dla irytacji drugiej strony.”

Jednym z konsultantów i recenzentów publikacji „Historia Polski i stosunków niemiecko-polskich” był Krzysztof Ruchniewicz, dyrektor Centrum Studiów Niemieckich i Europejskich imienia Willi Brandta Uniwersytetu Wrocławskiego. Jego pierwsze wrażenie o opracowaniu „było pozytywne”. Uważa on, że napisane zostało ono „z dużym znawstwem”. Zaskoczyło go zwrócenie uwagi na bogactwo stosunków polsko-niemieckich.- „I wydaje mi się, że właśnie ten pogłębiony obraz przyczynia się w większym zakresie do wzajemnego zrozumienia, poznania przeszłości swego sąsiada.”- Polski historyk uważa, że publikacja może stanowić ważny materiał dla przyszłego podręcznika europejskiego, albo być punktem wyjścia dla polsko-niemieckiego podręcznika historii. Krzysztof Ruchniewicz.-„ Właściwie nie ma już w stosunkach polsko-niemieckich tematów, które by budziły, przynajmniej wśród badaczy zajmujących się tą problematyką, jakieś wielkie kontrowersje. Wydaje mi się, że rzeczą o wiele ważniejszą jest zainteresować tą problematyką młodych Niemców, pokazać im, że te stosunki polsko-niemieckie były ciekawe, że te stosunki polsko-niemieckie nie można tylko redukować do kwestii II Wojny Światowej, odpowiedzialności za tę wojnę, że jednak stosunki polsko-niemieckie datują się nieco wcześnie, że mieliśmy kilkaset lat współżycia.”-

To, twierdzi polski historyk, pozwala na ocenę tych stosunków z dłuższej perspektywy.–„Dlatego wydaje mi się, że te materiały faktycznie mogą spełniać bardzo ważną rolę w tym zbliżeniu polsko-niemieckim i będą wyznaczać na pewno pewne kierunki na następne lata.”-