کاهش میانگین سن اعتیاد در ایران
۱۳۸۸ تیر ۲۷, شنبه
یکی از عارضه‌های قطعی اعتیاد به مواد مخدر در سراسر جهان، به ویژه در جوامع سنت‌زده، نبود آمار قابل‌اعتماد در این زمینه است. اعتیاد معمولا یک ضعف، کمبود یا بیماری دانسته می‌شود و افراد معتاد تا جای ممکن آن را از دیگران پنهان می‌کنند. با وجود این تردیدی نیست که برای پیکار با این پدیده، داده‌های آماری یک ضرورت است.
از شواهد ظاهری چنین بر می‌آید که اعتیاد به مواد مخدر در ایران بسیار بالاست. گفته می‌شود که در میان مردم عادی کشور بیش از چهار میلیون معتاد وجود دارد، که البته بسیاری از این افراد خود را معتاد نمی‌دانند! در این نیز تردیدی وجود ندارد که ایران بزرگترین مصرف‌کننده‌ی تریاک در جهان است.
در گزارش‌های رسمی تنها گوشه‌ی کوچکی از این واقعیت برملا می‌شود. برای نمونه فرمانده "پلیس راه کشور" به تازگی گفته است که ۸ تا ۱۰ درصد از رانندگان ناوگان عمومی مواد مخدر مصرف می‌کنند. مقامات حتی از رواج مواد مخدر در میان ارتشیان خبر می‌دهند، برای نمونه رئیس "سازمان قضایی نیروهای مسلح استان قم" از اعتیاد در میان افراد ارتشی سخن گفته و خواستار اقداماتی جدی در این زمینه شده است.
ارائۀ آمار نادرست برای حفظ آبرو!
مقامات کشور تلاش می‌کنند، برای حفظ "حیثیت و آبروی" کشور یا کاستن از بار مسئولیت خود، تعداد معتادان را کمتر از میزان واقعی نشان دهند. اما به گفته‌ی یک کارشناس: «این مصلحت‌اندیشی شاید در کوتاه مدت و از نظر سیاسی درست باشد، اما تأمین سلامت و رفع آسیب‌های اجتماعی مستلزم شفاف‌سازی و داشتن اطلاعات دقیقی است تا بتوان در جهت ارتقای سطح سلامت جامعه حرکت کرد.»
بنا به آمار یکی از مؤسسات وابسته به دانشگاه علوم بهزیستی و توان‌بخشی، در ایران یک میلیون و ۲۰۰ هزار معتاد رسمی یا حرفه‌ای وجود دارد و حدود ۸۰۰ هزار معتاد تفننی یا ذوقی و تفریحی.
افزایش اعتیاد در میان جوانان و نوجوانان
پدیده‌ای که به نگرانی کارشناسان و مسئولان دامن زده این است که از سن اعتیاد در ایران پیوسته کاسته می‌شود. بنا به آمار رسمی از یک میلیون و ۲۰۰ هزار معتاد کشور ۴۵ درصد آنها زیر سی ساله هستند. در گزارشی از ستاد مبارزه با اعتیاد آمده است: «سی درصد معتادان را جوانان ۲۰ تا ۲۴ ساله تشکیل می‌دهند. مصرف مواد مخدر در میان نوجوانان و به ویژه زنان هم رو به افزایش است.» بنا به همین گزارش نزدیک ۱۶ درصد از معتادان، جوانان زیر ۲۰ ساله هستند.
در گزارش تازه‌ای از دفتر "امور اعتیاد سازمان بهزیستی کشور" آمده است: «بیشتر جمعیت معتاد را افراد سنین ۲۹ تا ۳۵ تشکیل می‌دهند که این افراد کارآمدترین قشر جامعه هستند.»
تغییر الگوهای اعتیاد
بنا به گزارش سایت رسمی "ستاد مبارزه با مواد مخدر" در سالهای اخیر انواع تازه‌ای از مواد مخدر به بازار ایران راه یافته است: «در حال حاضر الگوی مصرف مواد مخدر در حال دگرگونی است و چرخشی عجیب به سمت مواد مخدر جدید شامل کراک و شیشه دیده می‌شود که در این میان کراک جایگاه اول را به خود اختصاص داده است.» گفته می‌شود که دستیابی به این مخدرهای تازه آسان‌تر و مصرف آنها راحت‌تر است و در میان جوانان شناخته شده‌تر هستند تا مواد قدیمی مانند هروئین و تریاک.
بنا به گزارش سایت "ستاد مبارزه با مواد مخدر" ماده‌ای به نام کراک به ویژه در میان جوانان شهرنشین سخت رواج دارد. در ایران نوع خاصی از کراک مصرف می‌شود، که ظاهرا مخصوص بازار ایران تولید می‌شود. نوع ایرانی این مواد مخدر از ترکیب هرویین، قرص‌های روان‌گردان، مواد شیمیایی و اسیدی ناشناخته ساخته می‌شود که به آن "شیرۀ هرویین" هم می‌گویند. این مادۀ مخدر به شدت مؤثر، نسبتا ارزان و به نظر کارشناسان بسیار زیانمند است. کراک مدل ایرانی بو ندارد و به راحتی در همه جا قابل مصرف است، و به همین خاطر "یک دو سه" هم نامیده می‌شود.
مبارزه با اعتیاد
معتاد به مواد مخدر نه تنها به خود بلکه به دیگران نیز آسیب می‌زند و زندگی بستگان خود را مختل می‌کند. به علاوه اعتیاد هزینه‌ی سنگینی بر جامعه تحمیل می‌کند. به گفته "ستاد مبارزه با مواد مخدر" برای نگهداری از معتادان و درمان آنها بودجه هنگفتی اختصاص یافته، اما باز برای گشایش مراکز درمان و بازآموزی معتادان بودجه‌ی کافی در دسترس نیست. در گزارش همچنین آمده است: «دولت برای ارائۀ مشاوره‌ی رایگان در زمینه‌ی پیشگیری، درمان و معرفی نزدیک‌ترین مرکز درمان اعتیاد، یک شماره تلفن مردمی موسوم به خط ملی اختصاص داده است.»
اوایل سال جاری معاون قضایی دادستان کل کشور اعلام کرد که شمار کل زندانیان ایران نزدیک به ۱۷۰ هزار نفر است که حدود ۷۰ درصد آنها به طور مستقیم یا غیرمستقیم در ارتباط با مواد مخدر هستند.
مبارزه با قاچاق
تجارت غیرقانونی مواد مخدر یکی از پردرآمدترین حرفه‌ها و کوتاه‌ترین راه‌های کسب ثروت است. گفته می‌شود که قاچاق مواد مخدر از نظر مالی چهارمین تجارت در جهان است. دولت‌ها بودجه هنگفتی برای مبارزه با مواد مخدر سرمایه می‌کنند. جمهوری اسلامی سال پیش با کشف ۹۰۰ تن مواد مخدر رتبه اول را از این نظر در جهان به دست آورد و با تائید و تحسین محافل بین‌المللی روبرو شد.
دولت ایران عقیده دارد که بیشترین میزان مواد مخدر در این کشور از افغانستان وارد می‌شود. جمهوری اسلامی برای مقابله با مشکل قاچاق مواد مخدر از جامعه بین‌المللی درخواست کمک کرده است. به نظر دولت ایران جامعه جهانی باید در این مبارزه به ایران کمک کند، زیرا با موفقیت ایران در ترافیک مواد مخدر، یکی از راه‌های اصلی انتقال آن به اروپا بسته می‌شود. گفته شده که سالانه حدود صد مأمور پلیس مرزی ایران در درگیری با قاچاقچیان مسلحی که مواد مخدر را به اروپا می‌فرستند، جان خود را از دست می‌دهند.