رفراندوم اسکاتلند: برنده و بازنده چه کسی است؟

حدود ۵۵ درصد از رای‌دهندگان اسکاتلند به استقلال این کشور از بریتانیا، نه گفتند. در مقابل حدود یک و نیم میلیون نفر (۴۵ درصد رای‌دهندگان) خواهان جدایی این کشور از بریتانیا بودند.

نتایج رفراندوم نشان می‌دهد که بیش از دو میلیون نفراز جمعیت پنج میلیون و ۳۰۰ هزار نفری اسکاتلند خواهان باقی ماندن این کشور در بریتانیا هستند. اما وقتی بیش از یک میلیون و ۶۰۰ هزار نفر از این جمعیت خواهان استقلال هستند، یعنی کار به همین جا ختم نخواهد شد، چرا که چشم بستن بر خواست بیش از یک پنجم جمعیت کشور، کار آسانی نیست.

این خواست‌ها چه هستند؟ آن بخشی از مردم اسکاتلند که خواهان استقلال بودند، الان چه توقعاتی از بریتانیا دارند؟ بریتانیا چه تعهداتی در قبال این گروه خواهد داشت و مجموعه این انتظارات و توقعات، چه تاثیری بر سرنوشت یکی از قدرتمندترین کشورهای اروپا و نیز کل اروپا باقی خواهد گذاشت؟

بازی دو سر برد برای مردم اسکاتلند

کامران متین، استاد روابط بین‌الملل در دانشگاه ساسکس لندن، هرچند مدافع استقلال بود اما معتقد است که نتیجه این رفراندوم در هر حالت به نفع مردم اسکاتلند است چرا که در صورت به دست آوردن استقلال، وضعیت اقتصادی و اجتماعی بهتری نصیب آنان می‌شد ولی در شرایط کنونی نیز با توجه به قول​هایی که دولت فعلی بریتانیا مبنی بر اعطای اختیارات بیشتر به پارلمان اسکاتلند داده، نهایتاً از نظر خودمختاری سیاسی و اقتصادی، وضعیت اسکاتلند بهتر خواهد شد.

به نظر این تحلیلگر سیاسی، فضای پرشور رفراندوم باعث تغییر مثبت فضای کل اسکاتلند شده و در حقیقت فضا را برای گفتمان‌های مترقی و رادیکال بیش از پیش گشوده است.

آقای متین می‌گوید: «اگر جریان​های سیاسی که در یک سال گذشته در جریان کمپین آری به استقلال اوج گرفته‌اند، بتوانند کرسی​های پارلمانی را هم در اسکاتلند به​دست بیآورند، می​تواند فواید مثبتی را در اسکاتلند مسجل کند که آن هم به​نوبه خودش می​تواند تأثیر مثبت بر سیاست و اقتصاد داخلی بریتانیا بگذارد».

از جمله این نکات مثبت، کامران متین به امکان خودمختاری بیشتر اسکاتلند و حتی ایرلند شمالی و ولز اشاره می‌کند: «مثلاً یکی از مواردی که دولت قول داده، این است که به این وضعیت نیمه‌مستقل اسکاتلند به طرف یک خودمختاری رادیکال پیش برود و قرار است این را به شکل یک قانون اساسی مدون کنند که در آن صورت بقیه مناطق بریتانیا منجمله ولز و ایرلند هم متقاضی چنین شرایطی خواهند شد و در نتیجه کل سیستم بریتانیا به سمت یک سیستم فدرالی یا کنفدرالیسم خیلی باز خواهد رفت که طبیعتاً اثرات همه​جانبه​ای خواهد داشت».

سود و زیان بریتانیا از یکپارچه باقی ماندن

رضا تقی‌زاده، تحلیلگر سیاسی مقیم گلاسکو، بزرگترین شهر اسکاتلند که خود از مخالفان استقلال بوده، نتیجه رفراندوم را هم برای اسکاتلند و هم برای بریتانیا مثبت می‌داند. او در پاسخ به گروهی که معتقدند با وجود شکست استقلال‌طلبان، بریتانیا دیگر بریتانیای پیش از این همه‌پرسی نخواهد بود و ناچار به اجرای برخی تغییرات است، می‌گوید: «اعلام می​شود که چهره بریتانیا تغییر خواهد کرد ولی این تغییر بسیار بسیار زیادتر بود، اگر اسکاتلند از بقیه بریتانیا جدا می​شد. اسم بریتانیا تغییر می​کرد، پرچم آن کشور تغییر می​کرد، سهم آن در جامعه اروپا تغییر می​کرد و همین طور سهمی که در پیمان نظامی ناتو دارد و حضوری که در بقیه دنیا می​بینیم، میزان تفاوت​ها در صورت جدایی بریتانیا بسیار بسیار اساسی​تر بود، تا وضعیتی که امروز شاهد آن هستیم. آنچه باقی مانده، بیشتر ادامه وضع موجود خواهد بود تا تغییرات اساسی در این کشور».

وی معتقد است به لحاظ اقتصادی نیز هرچند بریتانیا ملزم به اجرای تعهدات مالی بیشتری به اسکاتلند خواهد بود اما در کل باز هم نتیجه به نفع بریتانیا و درنهایت اروپا خواهد بود. آقای تقی‌زاده می‌گوید: «امروز یورو در حال نوعی تزلزل است و کشور بریتانیا و جامعه اروپا شرکای اقتصادی بسیار نزدیکی هستند. اروپا در حال بازسازی اقتصادی​ است. جداشدن اسکاتلند از بریتانیا به تضعیف پول ملی این کشور می​انجامید و موقعیت بریتانیا را به​عنوان یکی از قدرت​های شکل​دهنده جامعه اروپا متزلزل می​کرد و این تزلزل به جامعه اروپا هم رسوخ پیدا می​کرد. به این علت جامعه اروپا از همبستگی بریتانیا استقبال می​کند و جدانشدن اسکاتلند را در جهت مصالح درازمدت خودش می​بیند».

آیا اهالی کاتالونیا و فلاندر بلژیک دلسرد می‌شوند؟

حداقل دو نقطه دیگر در اروپا چشم به رفراندوم اسکاتلند داشتند، منطقه کاتالونیا در اسپانیا که قرار است رفراندوم جدایی از اسپانیا را در ماه نوامبر (کمتر از دو ماه دیگر) برگزار کند و فلامان‌های ساکن بلژیک. رای "نه"ی مردم اسکاتلند به استقلال، آیا این دو گروه را دلسرد خواهد کرد؟

کامران متین می‌گوید: «فراموش نکنیم که کمپین آری حدود ۴۵ درصد از آرا را به ​دست آورده و این درصد خیلی بالایی​ست. یعنی چند سال قبل اگر رفراندومی در اسکاتلند برگزار می​شد، این رقم شاید از چند درصد بیشتر نمی​شد. بنابراین در کاتالونیا، در بلژیک یا در جاهای دیگر، طرفداران جدایی می​توانند به این درصد بالا توسل کنند و الزاماً نتیجه​اش برای آنها ناامیدی و یا منفی نیست».

در ۱۸ ماه آینده مذاکرات برای تغییر برخی قوانین در راستای تفویض اختیارات بیشتر به پارلمان اسکاتلند برگزار خواهد شد. بریتانیا یکپارچه باقی ماند اما مذاکرات پیش رو مشخص می‌کند که پادشاهی بریتانیا تا چه حد به سمت فدرالیسم بیشتر حرکت خواهد کرد.