ادبیات معاصر برزیل، آینه‌ی تمام‌نمای مسائل جهانی
۱۳۹۲ مهر ۱۶, سه‌شنبه
امسال برزیل، با شعار "سرزمینی سرشار از صداهای گوناگون" به عنوان "کشور میهمان" در نمایشگاه بین‌المللی کتاب فرانکفورت (۹ تا ۱۳ اکتبر) شرکت دارد و آثار ۹۲ نویسنده‌ی مطرح خود را در ۱۵۰ برنامه‌ی روخوانی و بحث و گفت‌وگو معرفی می‌کند. از سال ۱۹۹۴ تا کنون، این دومین بار است که برزیل با حضور ۱۰۰ ناشر بزرگ و کوچک به این بازار بین‌المللی کتاب دعوت شده است.
نسل جوان نویسندگان و مسائل جهانی
کارشناسان ادبی برزیل معتقدند که پیامدهای روند جهانی‌شدن بر این کشور بزرگ ۹۰ میلیونی، تاثیرات تعیین‌کننده‌ای از خود بر جا گذاشته است. به نوشته‌ی مجله‌ی ادبی معتبر این کشور "گرانتا" که آثار "نویسندگان برجسته‌ی صحنه‌ی ادب" برزیل را بررسی می‌کند، «سال‌های طولانی، هویت برزیل در روستاها تعیین می‌شد. ولی اکنون نویسندگان این کشور فرزندان سرزمینی باز و شکوفا هستند. خانه‌ی این دست به‌قلمان، هم زادگاه آنان و هم جهان است.»
نویسنده‌ی شیلیایی تبار برزیل، کارولا ساودرا (Carola Saavedra) و دانیل گالرا (Daniel Galera) که در سان پائولو، پایتخت برزیل زندگی می‌کند، از جمله نمایندگان ادبی این نسل‌اند. جدیدترین اثر کارولا ساودرا با عنوان "چشم‌انداز آتش‌فشانی" که تنها رمان او به زبان آلمانی است، به زندگی دو گردشگر اروپایی می‌پردازد که تصادفا در جزیره‌ای در دامنه‌ی یک کوه آتشفشان در برزیل گرفتار آمده‌اند. رمان دانیل گالرا به نام "سیل" نیز با عوامل طبیعی نشانه‌گذاری می‌شود و سرنوشت سه نسل از یک خانواده را در ساحل دریایی پرخروش بازگو می‌کند. این دو نویسنده، در نمایشگاه بین‌المللی کتاب فرانکفورت حضور دارند و رمان‌های خود را روخوانی می‌کنند.
روابط شهری اقشار میانی
مانوئل کوستا پینتو (Manuel Costa Pinto)، منقد ادبی برزیلی که در تنظیم برنامه‌‌های "کشور میهمان" فرانکفورت همکاری داشته است، در این رابطه میگوید: «در حال حاضر نویسندگان برزیلی بیشتر به مسائل و تجربه‌های شخصیت‌های رمان خود در شهرهای بزرگ که از اقشار میانی جامعه برخاسته‌اند، می‌پردازند.» به نظر او دستمایه‌هایی مانند "هویت برزیلی" و مسائل روستایی به پس‌زمینه رانده شده و دیگر مطرح نیستند.
بئاتریس رزنده (Beatriz Resende) که استاد دانشکده‌ی ادبیات دانشگاه ریو دو ژانیرو است، در این زمینه میگوید: «اگر در این و آن رمان معاصر به موضوع‌های سنتی ادبیات برزیل مثل سیاست، فساد دستگاه دولتی و خشونت هم پرداخته شود، اغلب این مسائل در چارچوب روابط شهری عنوان می‌شوند.»
او معتقد است که مرکز ثقل دستمایه‌های آثار ادبی برزیل، نه روابط و مناسبات اجتماعی ـ تاریخی، بلکه دنیای درون نویسنده است و از مسائل و تجربیات شخصی نویسنده سرچشمه می‌گیرند. رمان "بچه‌ی ابدی" از کریستوآ تزا (Cristóvao Tezza)، نمونه‌ی بارز این ادبیات است. نویسنده در این کتاب، تجربه‌ها، دل‌نگرانی‌ها و دغدغه‌های پدری که به تنهایی با فرزند معلولش زندگی می‌کند، به تصویر می‌کشد.
روزمرگی به جای جهان‌بینی
بئاتریس رزنده معتقد است که اغلب نویسندگان نسل جوان برزیلی، دوره‌ی ۲۱ ساله‌ی دیکتاتوری در این کشور را (۱۹۶۴ ـ ۱۹۸۵) تنها از راه روایت‌های مادربزرگ و پدربزرگ‌های خود می‌شناسند. او تاکید می‌کند که این امر، «ولی به این معنا نیست که نویسندگان نسل جدید، سیاسی نمی‌نویسند.»
به نظر این خانم استاد، تعریف "سیاسی‌نویسی" در فرهنگ برزیل دگرگون شده است: «درباره‌ی سیاست نوشتن، تنها به معنی پرداختن به این و آن جهان‌بینی نیست.» موضوع‌های روزمره، مانند تبعیض و تبعید هم می‌توانند در متنی سیاسی مطرح شوند.
بئاتریس رزنده، به عنوان مثال از رمان "شهر خدا" از پائولو لینس (Paulo Lins) که در سال ۱۹۹۷ منتشر شد، اشاره می‌کند. فیلمی که در سال ۲۰۰۲ با الهام از این رمان ساخته شد، در سال ۲۰۰۴ نامزد دریافت اسکار برای فیلم غیرانگلیسی زبان بود. رمان "شهر خدا"، به زندگی سرشار از خشونت و وحشی‌گری جوانان برزیلی در محله‌ای به همین نام می‌پردازد که نویسنده در دوران جوانی در آن زندگی کرده است.
لويیز آنتونیو د آسیس برازیل (Luiz Antonio de Assis Brasil)، استاد ادبیات دانشگاه شهر "ریو گرانده دو سول" ارزیابی بئاتریس رزنده را در این جملات خلاصه می‌کند: «ادبیات معاصر برزیل از نظر تئوری می‌تواند از قلم هر نویسنده‌ی دیگری در جهان تراوش کند. این آثار، از نظر موضوعی تفاوت زیادی با دستمایه‌های تولیدات ادبی جهان ندارند.»