ده هزار بورسیه تحصیلی در آلمان؛ برنامۀ بزرگ با دستآورد کوچک

در ماه فبروری سال روان انیته شاوان، وزیر تحصیلات عالی آلمان برنامۀ "بورس تحصیلی آلمان" را با شور و شعف زیاد معرفی کرد. او این برنامه را عصر نوینی در تمویل تحصیلات در آلمان خواند، زیرا اولین برنامۀ تمویل هزینۀ تحصیلی برای دانشجویان داخلی و خارجی در آلمان توسط دولت و نهادهای خصوصی است.

پوستری که بر در ورودی سالون طعام خوری دانشگاه هومبولت در برلین پایتخت آلمان نصب است، بسیار امیدوارکننده است. در این پوستر نوشته شده است: 50 درصد از سوی دولت و 50 درصد هم از یک کمک کننده شخصی یا مؤسسۀ خصوصی.

به این ترتیب برای هر دانشجویی که در آلمان بورس تحصیلی به دست می آورد، برای حد اقل دو سمستر جمعاً 300 یورو در هر ماه داده می شود. اما تا حال بسیاری از دانشجویان از این پیام خوش یا آگاهی ندارند و یا اگر هم آگاهی دارند در مورد آن متردد اند. به ویژه دانشجویان مثلاً رشتۀ تأریخ می گویند که اعانه دهندگان اولتر از همه نهادهای اند که برای کارخانه ها و مؤسسات شان از رشته های اقتصاد و یا انجنیری حمایت می کنند.

برخی از دانشگاه ها حکومت آلمان را متهم می سازند که مفکورۀ خود را در چارچوب یک قانون عرضه کرده ولی فراموش کرده است که کسانی را در این مفکوره سهیم سازند که مسأله مستقیماً به آنها ارتباط می گیرد.

به این ترتیب یافتن نهادهای خصوصی که برای بورس های تحصیلی کمک مالی کنند، کار ساده ای نیست. تنها ده درصد دانشگاه ها در سمستر تابستانی امسال به دانشجویان بورسیه تحصیلی داده اند. بیشتر از همه دانشکده های اقتصاد و علوم تخنیکی توانسته اند کمک های خصوصی را دریافت کنند. به ویژه مؤسسات تحصیلات عالی در شهرهای کوچک هیچ حمایت کنندۀ مالی ندارند.

کارشناسان یکی از دلایل این مشکل را کمبود افرادی می دانند که برای جمع آوری کمک باید تبلیغ و تلاش کنند. در حال حاضر شمار این افراد تنها به 120 تن می رسد، که کمتر از شمار دانشگاه های آلمان است، یعنی برای هر دانشگاه یک نفر هم نمی رسد.

یکی از این افراد ماریانا بولاتی است که برای دانشگاه هومبولت برلین در سال روان باید برای 120 بورس تحصیلی پول جمع آوری کند. او تا کنون توانسته است تنها برای 31 بورس کمک های خصوصی را به دست بیاورد. او جمع آوری هشت درصد کمک را به عنوان هدف از پیش تعیین شده، یک خیال پردازی خوانده و می گوید که این معادل تقریباً چهار و نیم میلیون یورو می شود و به دست آوردن چنین اعانه ای ناممکن است.

اما تنها یافتن اعانه دهندگان خصوصی مشکل بزرگ تقریباً همه دانشگاه های آلمان نیست. روند انتخاب دانشجویان شایسته برای بورس های تحصیلی آلمان نیز زمان زیادی را دربر می گیرد، به خصوص وقتی که ماریانا بولاتی در طرح خود می خواهد این شانس همچنان به دانشجویانی داده شود که از خانواده های نسبتاً نادار و یا خارجی اند.

برنامۀ "بورس تحصیلی آلمان" به ویژه برای همچو دانشجویان جالب است، زیرا برای به دست آوردن آن تنها شایستگی دانشجو درنظر گرفته می شود و درآمد پدر و مادر  و یا خود دانشجو در آن نقشی ندارد. البته شایستگی هم تنها منظور از نمرات عالی نیست، بلکه دانشجو باید فعالیت های گسترده تری داشته و قادر باشد موانع دیگری را نیز از سر راه خود بردارد، مثلاً موازی با تحصیل خود بتواند کودکی را بزرگ کند و یا در امور اجتماعی سهم فعال داشته باشد. این مسأله هرچه بیشتر مورد توجه دانشجویان خارجی قرار می گیرد.

ریچارد فوخز/ صفی الله ابراهیم خیل
ویراستار: عارف فرهمند