برگزاری کنگره بین‌المللی «مختومقلی فراغی» در ایران

در زادگاه این شاعر نخستین کنگره بین المللی تحت عنوان «تبیین اندیشه‌های مختومقلی فراغی» کار خود را آغاز کرد. دکتر غلامرضا منتظری، مدیر کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان گلستان و دبیر کنگره بین المللی مختوقلی در مصاحبه با برنامه فارسی صدای آلمان گفت که قرار است محققان و اندیشمندان کشورهای آسیای مرکزی از جمله ترکمنستان، تاجیکستان، ازبکستان و همچنین ترکیه و هند نیز در این کنگره دو روزه شرکت کنند. نمایندگان فرهنگی بیش از ۱۰ کشور، از جمله وزیر فرهنگ ترکمنستان نیز در این کنگره حضور خواهد داشت.

دویچه وله: آقای منتظری، در مورد این شاعر ترکمن که در میان مردم آسیای مرکزی بسیار مشهورهست و آرامگاهش هم در شمال ایران قرار گرفته توضیح بدهید؟ و اینکه هدف شما از برگزاری این کنگره بین المللی چیست؟

دکترغلامرضا منتظری: همواره در آسمان علم، ادب و هنر هر سرزمینی می توانند چهره هائی طلوع بکنند که مسیر را برای دیگران روشن کنند. از آن میان می توان شاعر شهیر ایرانی ترکمن مختومقلی فراغی اشاره کرد که هم عارف است و هم شاعر. دفتر دیوان و میراث گران قدری که از آن شاعر به جای مانده است دربردارنده جنبه های مختلفی است که اگر به دقت در آن تامل بکنیم می توانیم گل واژه هائی از علم، ایمان، حکمت، معرفت، زیبائی، غیرت، دلاوری ، شجاعت و سروری را به تماشا بنشینیم. بر آن شدیم که با برگزاری اولین کنگره علمی از یکسوی اسباب آشنائی مخاطبان در حوزه ادب و هنر را با اندیشه های این شاعر فقید فراهم بکنیم. ما بر این باوریم، موظفیم از مفاخر علمی، ادبی و فرهنگی و هنری هرمرزو بوم تجلیل و تحکیم شایسته به عمل بیاوریم. لذا با برگزاری این کنگره تلاش خواهد شد تا چهره این شاعر نامور به شکل شایسته ای برای علاقمندان معرفی بشود.

دویچه وله: در این کنگره از کدام کشورها شرکت می کنند، و در چه زمانی برگزار می شود و چه کسانی قرار است در آن شرکت کنند. محل برگزاری آن کجاست، خواهش می کنم در اینباره کمی توضیح بدهید؟

منتظری: این کنگره به مدت دو روز برگزار می شود. روز پنجشنبه بیست و هشتم اردیبهشت ماه افتتاحیه اش در شهرستان گرگان خواهد بود با حضور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و حدود 50 تن از محققان برجسته از کشورهای مختلف که مقالاتشان به این کنگره واصل شده و بیش از صد مقاله به دبیرخانه کنگره رسیده است که آثار برگزیده در جلسه روز نخستین قرائت خواهد شد. عصر روز پنجشنبه ما ارائه مقالات را داریم که حدود ده مقاله برگزیده در شهرستان گنبد کاووس با حضور سفیر ایران در ترکمنستان، معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی وعلاقمندان ارائه می شود و روز جمعه که درحقیقت مراسم اختتامیه این کنگره هست مراسم در مزار آن شاعر فقید با حضور خیل عظیمی از مشتاقان برگزار می شود. و در نهایت زادگاه و همچنین آرامگاه شاعر مورد بازدید قرا می گیرد. کشورهای شرکت کننده در این کنگره: ترکمنستان، تاجیکستان، ازبکستان، آذربایجان، روسیه، ترکیه، افغانستان، پاکستان و هند و تعداد قابل توجهی از محققان ایرانی نیز در این کنگره شرکت کردند. لازم به ذکر است که برای اولین بار 30 قطعه از اشعار مختومقلی به دو زبان ترکمنی و فارسی در قالب دو مجلل که توسط یکی از نویسندگان فرهیخته ترکمن نوشته شده بنام"رنگین کمان هفت رنگ" منتشر خواهد شد.

دویچه وله: در استان گلستان یک هفته روزهای مختومقلی فراغی برگزار می شود و پیش از این روسای جمهور ترکمنستان و ایران هم در این مراسم ها شرکت می کردند، آیا آقای احمدی نژاد به این کنگره ای که شما برگزار می کنید خواهد آمد و یا اینکه آیا شما بردی محمداف رئیس جمهور ترکمنستان را هم به این مراسم دعوت کردید ؟

منتظری: ما دعوتنامه ارسال کردیم. اما با توجه به آخرین خبرها نتیجه را به خدمتتان عرض می کنم کنگره با پیام جناب آقای دکتر حداد عادل آغاز خواهد شد و از ترکمنستان وزیر فرهنگ ترکمنستان، معاون مجلس ترکمنستان نیز حضور پیدا خواهند کرد.

دویچه وله: ما برخی سایت و روزنامه های محلی که در استان گلستان منتشر می شوند را بررسی کردیم که گویا در برخی از این سایت ها انتقادهائی هم کردند که در در کارهای اجرائی از مختومقلی شناسان ترکمن دعوت نشده است؟ شما دراینباره چه توضیحاتی را می دهید؟

منتظری: آماری که اکنون پیش روی من هست نشان می دهد که بیشترین استقبال ومقالات از سوی مختومقلی شناسان ترکمن انجام شده است. از پنجاه مقاله خارجی که در اختیار کنگره قرار گرفته بیش از سی مقاله از ترکمنستان به دستمان رسیده و حتی برخی از محققان ترکمن آثار ، دستنوشته ها و کتاب هایی را که به رشته تحریر در آمده را ارسال کردند و منابعش هم الآن در اینجا موجود هست. البته ما باید واقعیت را هم بپذیریم که شناخت دقیقی از همه محققان و پژوهشگران که در کشورهای مختلفی به فعالیت مشغول هستند نداریم. ما فراخوان را بی دریغ به همه جا ارسال کردیم و مهمانانی که امروز و فردا ما در خدمتشان هستیم حدود چهل و هشت تن از کشور ترکمنستان که همه شان هم از محققان و چهره های علمی و فرهنگی هستند حضور پیدا می کنند. بنظر می رسد که شاید این اظهارنظر با واقعیت فاصله داشته باشد . ما مانعی برای شرکت قائل نشده ایم.

دویچه وله: بیشتر، محققان ترکمن ایران منظور شده است.

منتظری: نخیر اینجوری نیست. اتفاقا عرض کردم از این صد مقاله حدود ۴۵ مقاله اش از کشورهای خارجی است. البته طبیعی است در هر کشوری که برگزار می شود محققان آن کشور شناخت بیشتری دارند.

دویچه وله: نقش این شاعر را شما در ادبیات ایران چگونه ارزیابی می کنید و بنظر شما مختومقلی فراغی در ادبیات ایران چه جایگاهی دارد؟

منتظری: مختومقلی از آنجا که از دیوانش بر می آید. در مسیر زندگی خودش تلاشش بر این بوده است که از تجربه شاعران بلند آوازه این مرز و بوم مثل حافظ ، سعدی، فردوسی و مولوی استفاده کرده و به اعتقاد محققان و پژوهشگران مختومقلی در حقیقت از سبک های مختلف بهره برده است. امروز من صحبتی با یک محقق هندی داشتم وی بر این عقیده بود که مختومقلی پیرو سبک هندی بوده و به ادبیات و به ترجمه ها استناد می کردند ایشان و مستند برای من صحبتی داشتند که مختومقلی پیرو سبک هندی بوده است.

من بر این باورم که آوازه مختومقلی محدود به مرزهای سیاسی یک کشور نیست و توجه بسیاری از علاقمندان را به خودش معطوف کرده و ما افتخار می کنیم به وجود چهره علمی و ارزشمند که از همین سامان بپا خواست و در همین سرزمین مامن و ماوا گرفت.

دویچه وله: شما اشاره کردید که در هندوستان هم این شاعر شاخته می شود و شخصیت مختومقلی اهمیت بین المللی دارد و در واقع شاعر مشرق زمین است. اشعار این شاعر در مدارس ترکمنستان و حتی اکنون در کشور ترکیه هم تدریس داده می شود. شما که مسئولیت ارشاد استان گلستان را هم به عهده دارید، کلا بر اساس قوانین کشور یعنی ماده های ۱۵ و ۱۹ قانونی اساسی تدریس اشعار مختومقلی زمینه قانونی دارد. آیا شما دراینباره تصمیمی گرفتید که در مدارسی که ترکمن نشین هستند اشعار مختومقلی در کتابهای درسی گنجانده شود؟

منتظری: این موضوع در حیطه اختیارات و صلاحیت وزرات فرهنگ و ارشاد نیست. از مباحثی است که می تواند از ره آوردهای این کنگره باشد و می توان به شورای عالی انقلاب فرهنگی، وزارت فرهنگ و وزارت آموزش و پرورش ارجاع بشود و آنها در برنامه ریزیشان تصمیم بگیرند و دقیقا قدمهای اولیه را برداشتیم که مردم با اندیشه های دقیق مختومقلی فراغی آشنا بشوند و این از مراحل بعدی است که در حقیقت به وزراتخانه های مختلف ارجاع بشود تا تصمیم لازم را اتخاذ بکنند.

مصاحبه‌گر: طاهر شیرمحمدی