دلایل لغو قرارداد ۷۰۰ میلیون دلاری با ایران از سوی ترکمنستان

دو خط لوله‌ی گازی، یک خط راه آهن و همچنین سد بزرگ "دوستی" از جمله پروژه‌های عظیم اقتصادی میان ترکمنستان و ایران بودند که در مراسم افتتاح آن رؤسای جمهور دو کشورشرکت داشتند.

به رغم تحریم‌های اقتصادی، تبادلات تجاری میان دو کشور سال گذشته از مرز ۵ میلیارد دلار گذشته است. ترکمنستان معبر ترانزیت کالاهای ایرانی به آسیای مرکزی است. رشید مرداف، وزیر امور خارجه این کشور اخیرا  اعلام کرد که ورود کامیون‌ها از مرز ایران در ظرف ۳ سال گذشته دوبرابر شده است.

مقام‌های ایرانی اکنون وعده می‌دهند که به زودی بخش ایران پروژه خط ریلی ایران- ترکمنستان- قزاقستان افتتاح خواهد شد. اما مسیر ایستگاه برکت تا اترک، در خاک ترکمنستان، به ارزش ۷۰۰ میلیون دلار به شرکت ایرانی "پارس انرژی" واگذار شد که تاکنون اجرا نشده و دولت ترکمنستان این قرارداد را لغو کرده است.

احتمال شکایت ترکمنستان علیه شرکت ایرانی

تارنمای دولتی "آلتین عاصیر" ترکمنستان که نقش خبرگزاری دولتی این کشور را برعهده دارد، در گزارشی پیرامون لغو قرارداد ۷۰۰ میلیون دلاری با ایران به "کم کاری و عدم اجرای مفاد قرارداد از سوی شرکت ایرانی پارس انرژی" اشاره می‌کند.

آلتین عاصیر می‌نویسد: «شرکت پارس انرژی با امضای قراردادی در ماه ژانویه سال ۲۰۱۰ احداث خط ریلی در برکت- اترک را بر عهده گرفت و بر اساس این قرارداد کار پروژه باید تا ماه دسامبر سال ۲۰۱۱ به اتمام می‌رسید، اما این شرکت در زمان تعیین شده پروژه را به اتمام نرساند.»

این رسانه‌ی دولتی ترکمنستان در گزارش خود همچنین آورده است که عدم اجرای پروژه به دولت ترکمنستان هیچگونه ارتباطی ندارد و این کشور با لغو قرارداد با شرکت پارس انرژی طبق استانداردهای پذیرفته شده جهانی به مراجع بین‌المللی و قانونی مراجعه خواهد کرد.

روزنامه‌ی "نویترالنی ترکمنستان" هم درباره‌ی لغو قرارداد ۷۰۰ میلیون دلاری ترکمنستان با ایران خبر داده است که ترکمنستان  خود خط ریلی را به پایان خواهد رساند.

کارشناس: ایران کالاهای غیر استاندارد صادر می‌کند

امین گلی کارشناس مسائل ایران و ترکمنستان به دویچه وله می‌گوید
پروژه‌ی احداث خط ریلی شرکت پارس انرژی یکی ازعظیم‌ترین پروژه‌های ایران در خارج از کشور به حساب می‌آید و نخستین بار است که ترکمنستان چنین قرارداد و پروژه عظیمی را لغو می‌کند.

آقای گلی در گفتگو با دویچه وله توضیح می‌دهد: «شرکت‌های ایرانی کالاهایی به ترکمنستان صادر می‌کنند که از استانداردهای بین‌المللی برخوردارنیستند و همین مسئله سبب نارضایتی دولت و مردم این کشورشده است. برای مثال هرسال در نتیجه انفجار بخاری‌های گازسوز ایرانی در ترکمنستان تعداد زیادی از اهالی جان خود را از دست می‌دهند. احداث خط ریلی از طرف پارس انرژی در دسامبر سال ۲۰۱۱ باید به اتمام می‌رسید که در موعد تعیین شده عملی نشد و جمهوری اسلامی ایران حاضر نیست کم‌کاری‌های این شرکت را بپذیرد.»

به نظر امین گلی لغو قرارداد شرکت ایرانی ارتباطی با تحریم‌های اقتصادی علیه ایران ندارد. وی در این رابطه اضافه می‌کند، قرارداد ترکمنستان با پارس انرژی پیش از تشدید تحریم‌های اقتصادی علیه ایران به امضاء رسیده است. 

واکنش ایران درباره‌ی لغو قرارداد

رسانه‌های جمعی ترکمنستان گزارش می‌دهند، هر دو کشور تلاش کردند مشکل پیش آمده را حل کنند. در"دوازدهمين نشست كميسيون مشترک اقتصادی ايران و تركمنستان" که در ۲۴ تیر ۱۳۹۱ در تهران با ریاست وزاری امور خارجه ایران و ترکمنستان برگزار شد، موضوع احداث خط ریلی پارس انرژی در ترکمنستان بررسی شد و طرفین به نتایجی نرسیدند.

خبرگزاری فارس از قول علی نیکزاد، وزیر راه و شهرسازی می‌نویسد: «یک کشور خارجی قرارداد خود را با یک شرکت ایرانی لغو کرده و به هیچ وجه این مسئله نکته‌ی تازه‌ای ندارد. ممکن است کشور ترکمنستان به دنبال قرارداد تازه‌ای در این خصوص باشد.» وزیر راه و شهرسازی همچنین گفته است که بخش ایرانی این راه آهن بزودی افتتاح خواهد شد.

به نظر نورمحمد خاناموف، یکی از دولتمردان سابق ترکمنستان، لغو قرارداد ۷۰۰ میلیون دلاری ترکمنستان با شرکت ایرانی پارس انرژی در مناسبات دو کشور تاثیر و پیامد منفی نخواهد داشت. وی می‌افزاید: «مشکلی که بین شرکت ایرانی پارس انرژی و دولت ترکمنستان بوجود آمده پدیده تازه‌ای نیست، بلکه مشکل یک شرکت خصوصی ایرانی با دولت ترکمنستان است.»
 

آقای خاناموف خاطرنشان می‌کند که طرف ایران به دلیل انزوای سیاسی و تحریم‌های اقتصادی به تنش میان دو کشور دامن نخواهد زد.

افزایش سانحه در جاده‌های ساخت ایران در ترکمنستان

آقای خاناموف در رابطه با دلیل لغو قرارداد خط ریلی با شرکت پارس ایران، به مشکل افزایش سوانح رانندگی در جاده‌های ترکمنستان نیز اشاره می‌کند. وی می‌افزاید: «در جاده‌های ترکمنستان هر ساله تعداد کثیری از مردم بر اثر سانحه جان خود را از دست می‌دهند. راه‌های ساخته شده توسط شرکت‌های ایرانی با استانداردهای بین‌المللی انطباق ندارند. در زمان نیازاف هم برخی از شرکت‌های ایرانی قسمت‌هایی از ساخت این جاده‌ها را بر عهده گرفتند و دولت ترکمنستان از کار این شرکت‌ها بسیار ناراضی بود. از طرف دیگر شرکت‌های راه‌سازی ایران تجربه‌ی کافی ندارند، بنابراین ترکمنستان اگر بخواهد راه‌ها وجاده‌های کشور را با استانداردهای اروپائی بسازد، باید به شرکت‌های اروپائی این پروژه‌ها را واگذار می‌کرد.»

آقای خاناموف نتیجه می‌گیرد که دولت ترکمنستان به دلیل پائین بودن استانداردهای بین‌المللی با ادامه‌ی همکاری با شرکت ایرانی پارس انرژی سر باززده است.

"پارس انرژی، شرکت وابسته به سپاه پاسداران"

خانامواف براین باور است که بین ترکمنستان و ایران بر سر لغو قرارداد ۷۰۰ میلیون دلاری مشکلی بوجود نخواهد آمد. او که پیش از این سفیر ترکمنستان در ترکیه هم بود مثال می‌آورد که چنین مشکلی پیش از این بین شرکت‌های ترکیه‌ای با دولت ترکمنستان بوجود آمده بود و دولت ترکیه در این خصوص دخالتی نکرد، چونکه دولت پاسخگوی فعالیت شرکت‌های خصوصی نیست.

اما وب‌سایت "ویکی‌لیکس" در سال ۲۰۱۰ اسنادی را به نقل از منابع دیپلماتیک منتشر کرد که شرکت پارس انرژی را به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی مرتبط می‌کردند. این اطلاعات هیچ‌گاه به صورت رسمی تائید نشدند.
خاناموف به دویچه وله می‌گوید حتی شرکت پارس انرژی وابسته به دولت ایران هم باشد وضعیت سیاسی ایران و تحریم‌های اقتصادی علیه این کشور مانع تنش بین ترکمنستان و ایران خواهد شد و خود ایران در چنین شرایطی مناسبات خود را با همسایگان تیره نخواهد کرد.

پایان یافتن پروژه‌ی خط ریلی به رغم امکان لغو قرارداد

ایران با احداث ۸۲ کیلومتر راه‌آهن، شبکه ریلی از مرز اینچه برون (ناحیه اترک در شمال گنبدکاووس) به راه ‌آهن ترکمنستان و سپس قزاقستان متصل خواهد شد. احمدی نژاد در آخرین دیدار خود از استان گلستان ساخت خط ریلی در خاک ایران را "پروژه بزرگ ملی و فراملی که آسیای میانه را با کشورهای خلیج فارس از طریق ایران متصل می‌کند"، توصیف کرد.

مقام‌های ایرانی وعده داده‌اند تا پایان سال جاری این پروژه در بخش ایران به اتمام برسد. در ترکمنستان و قزاقستان نیز ریل‌گذاری‌ها ادامه دارد.

کارشناسانی که با دویچه وله صحبت کردند، اظهار داشتند  که دعوای ترکمنستان با شرکت ایرانی امکان دارد حتی به مراجع بین‌المللی نیز کشیده شود و سال‌ها‌ادامه یابد. اما این کارشناسان خوشبین هستند که پروژه‌ی خط ریلی ایران- ترکمنستان و قزاقستان پس از ۵ سال فعالیت تا پایان سال جاری به اتمام برسد و لغو قرارداد ترکمنستان با شرکت ایرانی پارس انرژی نیز تاثیری بر سرنوشت این پروژه عظیم فرامنطقه‌ای نخواهد داشت.