فرانتس کافکا در جشنواره فیلم‌های صامت بن
۱۳۹۱ شهریور ۴, شنبه
فیلم صامت ۷ دقیقه‌ای "قطعات کوتاه راخمانیف" نخستین فیلمی است که در شب آغازین این فستیوال در صحن دانشگاه بن در فضای آزاد نشان داده شد. کارگردان و بازیگر انگلیسی این فیلم، کاستلتن نایت (Castleton Knight)، برای به تصویر کشیدن این قطعه‌ی موسیقی از اشعار ادگار آلن پو نیز بهره گرفته است: در ابتدای این فیلم، مردی در حال خواندن یکی از اشعار این شاعر و نویسنده‌ی بزرگ آمریکایی به خواب می‌رود و در کابوسی زنده به گور شدن خود را به چشم می‌بیند. این مرد که در تابوتی زندانی است، می‌کوشد با مشت کوبیدن به دیواره‌ی چوبی آن دیگران را متوجه‌ی خود کند، ولی کسی صدای این ضربه‌ها را نمی‌شنود. فضای ترسناک اغلب آثار ادگار آلن پو، به خوبی در این فیلم صامت به تصویر کشیده شده است. فیلم "قطعات راخمانیف" که مجموعه‌ای از ملودی‌های گوناگون برای پیانوست، به تازگی در آرشیو سینماتک فرانسه "کشف" شده است.
کشف فیلم‌های فراموش‌شده
یکی از اهداف این جشنواره، به گفته‌ی مدیر هنری آن، اشتفان دروسلر، کشف فیلم‌های صامت فراموش‌شده است. او می‌گوید: «در این مدت ۲۸ سال، ما یک بار هم یک فیلم را دو بار نشان نداده‌ایم.» دروسلر که در عین‌حال مدیر موزه‌ی فیلم مونیخ هم هست، برای برنامه‌ریزی فیلم‌های این فستیوال از گنجینه‌ی آرشیوهای اغلب موزه‌های فیلم جهان استفاده می‌کند. چند فیلم کوتاه صامت از کارگردانان کلاسیک چون سرگئی آیزنشتاین و چارلی چاپلین از جمله‌ی این فیلم‌ها هستند و در این فستیوال به نمایش درمی‌آیند. باستر کیتون در فیلم "مرد هزار عروس" و جان فورد با وسترن "سه راهزن صادق" هم در این فستیوال حضور دارند.
داستان در فیلم
نخستین فیلم صامت بلند جهان سینما، با عنوان "برده‌ی سفید"، یکی از فیلم‌هایی است که برای اولین بار در فستیوالی در آلمان نشان داده می‌شود. به باور منقدان سینما، این فیلم از نظر ساختاری، انقلابی در تاریخ سینمای صامت است. فیلم‌های کوتاه این دوره از تاریخ سینما تا سال ۱۹۱۰، ساختاری واریته‌مانند شبیه نمایش‌های سیرک داشتند که یکی پس از دیگری به اجرا در می‌آمدند و تماشاگر را در عین حال که سرگرم می‌کردند، به شگفتی وامی‌داشتند. فیلم صامت "برده‌ی سفید"، نخستین فیلم در تاریخ سینماست که از ساختاری داستانی برخوردار است.
این فیلم که در سال ۱۹۱۱ تهیه شده، به زندگی دختر جوانی می‌پردازد که چند بزهکار او را می‌ربایند و به کار در یک فاحشه‌خانه وا می‌دارند. این دستمایه و شکل کار، از آن‌جا که در دانمارک با موفقیت چشمگیری روبرو شد، در سراسر اروپا هم رواج یافت. نمایش زندگی و کار در یک فاحشه‌خانه که تا آن هنگام بی‌سابقه بود، تنها توجه و علاقه‌ی سینماروهای آن زمان را برنیانگیخت، بلکه تقریبا همه‌ی اقشار اجتماعی را به سینماها کشاند.
روزنامه‌های محافظه‌کار اغلب صحنه‌هایی را که در این مکان فیلم‌برداری می‌شدند، مورد انتقاد قرار می‌‌دادند و ادارات سانسور نیز برای "حفظ اخلاق عمومی" آن‌ها را قیچی می‌کردند. با این‌حال از شمار تماشاگرانی که به دیدن این گونه فیلم‌ها می‌رفتند و از درصد فروش آن‌ها کاسته نمی‌شد. بازیگر اصلی این فیلم، آستا نیلزن، پس از آن که در دانمارک به شهرت رسید، به آلمان سفر کرد و در این کشور با بازی در فیلم‌های بسیاری به یک ستاره‌ی اروپایی بدل شد.
نمایش "برده‌ی سفید" در جشنواره‌ی فیلم‌های صامت بن، با موسیقی زنده و نقالی یکی از طنزپردازان بنام آلمان، نوربرت آلیچ، همراه است.
کافکا و سینما
معروف است که نویسنده‌ی چکی، فرانتس کافکا، نیز این فیلم را دیده و تحت تاثیر آن قرار گرفته است. او در یادداشت‌ها و نامه‌هایی که برای دوستانش می‌نوشت، بارها از فیلم "برده‌ی سفید" یاد کرده است.
کافکا اصولا یکی از سینماروهای زمان خود بود و چه بسا یک فیلم را به همراه دوست نویسنده‌ی خود ماکس براد (Max Brod) بارها می‌دید. او پس از دیدن یک فیلم فرانسوی، در یادداشت‌های روزانه‌ی خود نوشته است: «سینما بودم، اشکم درآمد.»
این نویسنده‌ی آلمانی‌زبان، بیش از هر چیز به کشف امکانات فنی این رسانه‌ی جدید علاقه داشت. اشتفان دروسلر که در این دوره‌از فستیوال، یک سمپوزیوم دو روزه با عنوان "کافکا به سینما می‌رود" را هم برنامه‌ریزی کرده است، در این باره می‌گوید: «کافکا تکامل جهان تکنیکی و ماشینی عصر خود را با شگفتی دنبال می‌کرد.»
در همایش "کافکا به سینما می‌رود" تاریخ‌نگاران فیلم و کارشناسان ادبی درباره‌ی تاثیر فیلم‌های صامت بر آثار این نویسنده‌ی پرآوازه بحث می‌کنند. ورود برای عموم آزاد است.
نمایش فیلم‌های جشنواره‌ی فیلم‌های صامت در صحن دانشگاه شهر بن، هر شامگاه از ساعت ۲۱ آغاز می‌شود.