بحث محافل ترکیه درباره منطقه "پرواز ممنوع" در سوریه

ایجاد منطقه‌ی حائل و یا منطقه "پرواز ممنوع" در سوریه به مسئله‌ی روز ترکیه تبدیل شده است. اما افکار عمومی، رسانه‌ها و رهبران حزب "عدالت و توسعه"، حزب حاکم درباره‌ی این موضوع دیدگاه مشترکی ندارند.

به نظرمحمد صالح خاتم، تحلیل‌گر مسائل ترکیه در استانبول، محافل سیاسی و رسانه‌های ترکیه از گزینه‌ی نظامی و ایجاد منطقه حائل و پرواز ممنوع بیشتر صحبت می‌کنند، اما در عین حال "مدل لیبی" را در بحران سوریه عملی نمی‌دانند.

سران حزب حاکم "عدالت و توسعه" ترکیه دلیل می‌آورند که برای تامین امنیت داخلی و آرامش در مرزهای خود، مجبورند در سوریه منطقه‌ی حائل و منطقه پرواز ممنوع ایجاد کنند. برخی از کارشناسان ترک خوشبین‌هستند این اقدام کشورشان آغاز پایان رژیم بشاراسد خواهد بود.

نظر مساعد ترکیه برای تاسیس منطقه پرواز ممنوع در سوریه

به عقیده‌ی عارف کسگین کارشناس "مرکز تحقیقات استراتژیک ترکیه"، دیدگاه رهبران ترکیه بویژه پس از اقدامات اخیر حزب کارگران کردستان (پ. ک. ک) در شمال سوریه و افزایش قدرت طرفداران این حزب، تغییر کرده است.

کسگین تاکید می‌کند، اگر ترکیه نتواند یک منطقه‌ی پرواز ممنوع و یا حائل ایجاد کند، امنیت این کشور به خطر خواهد افتاد. این کارشناس همچنین توضیح می‌دهد که شرایط منطقه تغییر کرده و میان سران ترکیه برای تاسیس یک منطقه پرواز ممنوع اکنون نظر مساعد وجود دارد.

اما رسانه‌ها و کارشناسان ترکیه در این رابطه به تیره‌تر شدن مناسبات ترکیه با ایران اشاره می‌کنند. محمد صالح خاتم در این رابطه اظهارات سرلشکر فیروزآبادی، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح ایران را مثال می‌آورد. فیروزآبادی ترکیه را "مسئول خون‌های ریخته شده در خاک سوریه" دانسته و تهدید کرده بود "نوبت ترکیه هم خواهد رسید".

هشدار نخست‌وزیر ترکیه به رئیس ستاد نیروهای مسلح ایران

اظهارات رئیس ستاد نیروهای مسلح جمهوری اسلامی در رسانه‌های ترکیه انعکاس وسیعی یافت و سبب واکنش اردوغان نخست وزیرشد. برخی از رسانه‌های ترکیه از "حقه بازی دولتمردان ایران" انتقاد کردند.

نخست وزیر ترکیه در پاسخ به فیروزآبادی گفت: «ایران پیش از آنکه از ترکیه حساب بپرسد، باید رفتار خود را مد نظر قرار دهد.» صحبت‌های ارودغان را رادیو و تلویزیون دولتی ترکیه (تی آر تی) به عنوان "واکنش تند اردغان به ایران" تحلیل کرد.

اردوغان در اعتراض به سرلشکر فیروزآبادی همچنین گفت: «زمانی که هیچ کشوری در دنیا در کنار ایران قرار نگرفت، ترکیه تنها کشوری بود که با وجود کلیه مسائل، در کنار ایران جای گرفت.»

اقدام آنکارا برای مقابله با ایران؟

روزنامه‌ی "تودی زمان" از قول بولنت آرینچ، معاون نخست‌وزیر ترکیه می‌نویسد که نه فقط موضوع سوریه، بلکه در برخی موارد مواضع اتخاذ شده از سوی حکومت ایران مقام‌های ترکیه را ناراحت کرده است. وی به صراحت گفت: «آنکارا هر اقدامی که نیاز باشد برای مقابله با ایران انجام خواهد داد.»

آرینچ در گفت‌وگو با رسانه‌های ترکیه ابراز داشت، افزایش حملات حزب کارگران کردستان در جنوب ترکیه با حمایت ایران انجام می‌شود.

این مقام ترک در این رابطه افشا کرد: «اطلاعاتی به دست ما رسیده که اعضای پ.ک.ک از داخل ایران وارد ترکیه می‌شوند. آنها در قرارگاهی به نام "سهیدان" در داخل ایران مستقرهستند و برای انجام عملیات ابتدا به کردستان عراق رفته و سپس از آنجا وارد خاک ترکیه می‌شوند.»

پیامدهای ایجاد منطقه "پرواز ممنوع" در سوریه برای ترکیه

عارف کسگین ازمرکز تحقیقات استراتژیک ترکیه پیش‌بینی می‌کند، ایجاد منطقه "پرواز ممنوع" مناسبات ترکیه با ایران، چین و روسیه را پیچیده‌تر خواهد کرد.

وی می‌افزاید: «اما به نظر رهبران ترکیه ایجاد منطقه "پرواز ممنوع" باعث بحران در روابط چین و روسیه نخواهد شد و آنها این تحلیل را مبالغه‌آمیز می‌دانند. اگر آمریکا، اروپا و کشورهای سنی عرب حمایت بکنند، می‌توان این منطقه را ایجاد کرد و اکنون شرایط برای ایجاد منطقه پرواز ممنوع فراهم شده است و فعلا فقط زمان آن مشخص نیست. نقطه مرکزی می‌تواند شهر حلب باشد.»

کسگین ادامه می‌دهد: «ترکیه و آمریکا به این نتیجه رسیده‌اند که به لحاظ نیروی زمینی و نبرد‌های شهری، مخالفان می‌توانند نیروهای رژیم بشاراسد را شکست دهند. اما حمله‌ی نیروی هوایی سوریه سبب تغییرمعادله نیروهای درگیر شده است و اگر آنها بتوانند منطقه‌ی "پرواز ممنوع" ایجاد بکنند، قادر هستند به نفع مخالفان رژیم سوریه معادله‌ی قدرت را تغییر دهند و نهایتا منطقه "پرواز ممنوع" به روند سرنگونی رژیم اسد سرعت خواهد بخشید.»

"افکار عمومی مخالف هرگونه اقدام نظامی ترکیه است"

از سوی دیگر به عقیده‌ی کارشناسانی که با دویچه وله صحبت کردند، افکار عمومی ترکیه با سیاست حزب حاکم "عدالت و توسعه" درباره‌ی سوریه موافق نیست. اکنون بیش از یک سال و نیم است که بحران سوریه به بحران سیاست خارجی و یکی از موضوع‌های اساسی سیاست داخلی ترکیه تبدیل شده است.

شهرهای همجوار ترکیه با سوریه نیز با ضررهای اقتصادی بسیاری مواجه شده‌اند. روز به روز هزینه بحران سوریه برای ترکیه گران‌تر می‌شود. این بحران تاثیر منفی بر روابط ترکیه با ایران، عراق، حزب‌الله و حتی روسیه و چین گذاشته و به این خاطر این کشور مصمم است هرچه سریع‌تر این موضوع را حل کند.

"ایران ترکیه را از دست خواهد داد"

از نظر کارشناسانی که با دویچه وله گفت‌وگو کردند، وضعیت کنونی نشان می‌دهد که نه بشار اسد قادر است مخالفان را سرکوب کند و نه مخالفان می‌توانند رژیم بساراسد را سرنگون کنند. اما مداخله‌ی خارجی می‌تواند این معادله را تغییر دهد.

در عین حال این کارشناسان تاکید کردند که صبر مسئولین و سیاست‌گذاران ترکیه در قبال جمهوری اسلامی ایران لبریز شده است.

آقای کسگین ازمرکز تحقیقات استراتژیک در این رابطه به دویچه وله گفت: «در نگرش سیاستمداران ترکیه نسبت به ایران یک تغییر اساسی شکل گرفته است. اینها فکر می‌کردند که با حرف‌های خوب و مناسب و با حمایت از ایران و یا حداقل سکوت در برابر تهدیدهای ایران بتوانند رفتار ایران را تغییر دهند. اما پس از چند ماه درک کردند که تهدید ایران بیشتر شده و به این نتیجه رسیدند که ایران گویا جز زبان تهدید زبان دیگری نمی‌فهمد و اگر مسئولین ایرانی تهدیدها را ادامه دهند ترکیه را از دست خواهند داد.»

آیا منطقه‌ "پرواز ممنوع" ایجاد خواهد شد؟

نویسندگان بسیاری از روزنامه‌ها و افکار عمومی ترکیه مخالف هرگونه مداخله نظامی این کشور در سوریه هستند. مردم ترکیه نیز نظر مساعدی نسبت به راهکارها و دیدگاه‌های حزب حاکم ندارند و به نظر آقای محمد صالح خاتم یکی از دلایلی که رجب طیب اردوغان، نخست وزیر این کشورتاکنون نتوانسته است به‌طور قاطع گزینه‌ی نظامی درباره‌ی سوریه را مطرح بکند، مخالفت افکار عمومی بوده است.

به‌رغم آن رهبران حزب حاکم درباره‌ سرنگونی رژیم بشاراسد متفق‌القولند. آنها با طرح ایجاد منطقه "پرواز ممنوع" قصد دارند تحولات را، به‌ویژه اقدامات نیروهای نزدیک به پ ک ک در سوریه را تحت کنترل داشته باشند.

کارشناسان ایجاد منطقه‌ی حائل و یا منطقه "پرواز ممنوع" را با تشدید بحران و تحولات آتی در خود سوریه نیز در ارتباط می‌دانند. مثلا اگر حملات هواپیماهای نظامی این کشور بر شهرهای شمالی سوریه به‌شدت ادامه یابد و یا احتمال استفاده از سلاح شیمیایی بیشتر شود، قطعا محکومیت‌های جهانی و نظر مساعد افکار عمومی را به دنبال خواهد آورد و زمان ایجاد منطقه‌ی "پرواز ممنوع" را تسریع خواهد کرد.