"برای ایران و سوریه تابستانی ناآرام در راه است"
۱۳۹۱ تیر ۲۵, یکشنبه
روزنامه آمریکایی "واشنگتن پست" در شماره روز ۱۲ ژوییه خود (۲۲ تیر) مقاله‌ای با عنوان "آیا دیپلماسی می‌تواند در مورد ایران و سوریه موفقیت‌آمیز باشد؟" منتشر کرده است. این مقاله تحلیلی به قلم دیوید ایگناسیوس، تحلیلگر آمریکایی مسائل سیاست بین‌الملل، نگاشته شده است.
دیوید ایگناسیوس در آغاز تحلیل خود از کتابی بنام "تفنگ‌های اوت" نوشته باربارا تاکمن، تاریخدان آمریکایی یاد می‌کند که در آن به زبانی ساده وقایع و فضای روزهای آستانه جنگ جهانی اول و نخستین ماه پس از شروع جنگ تشریح شده است.
موقعیت کنونی خاورمیانه تحلیلگر "واشنگتن پست" را به یاد فضای ترسیم شده در این کتاب برنده جایزه پولیتزر انداخته که زیر عنوان "اوت ۱۹۱۴" هم به چاپ رسیده است.
ایگناسیوس ابراز امیدواری می‌کند که جهان شاهد تکرار "تفنگ‌های اوت" نباشد، اما به نظر او مذاکراتی که با ایران و سوریه برای حل بحران خاورمیانه در تابستان سال جاری صورت می‌گیرد منطقه را در حالتی "عصبی" نگاه می‌دارد.
نگرانی عربستان از برخورد نظامی با ایران
یکی از نشانه‌های تنش فزاینده در منطقه به نظر ایگناسیوس این است که گفته می‌شود عربستان سعودی از برخی از مقامات رسمی خود در بخش‌های نظامی و امنیتی خواسته که در این تابستان درخواست مرخصی ندهند.
ایگناسیوس به قول منابع سعودی و آمریکایی استناد می‌کند که می‌گویند محدود کردن تحرک این افراد در عربستان سعودی بازتاب نگرانی‌هایی است که در میان دولتمردان این کشور از درگیری نظامی احتمالی با ایران، جنگ بر سر قدرت در سوریه و تنش میان شیعیان و سنی‌ها در بحرین وجود دارد.
عدم پیشرفت مذاکرات با ایران و سوریه
ایگناسیوس می‌نویسد که دیپلمات‌ها به طور متمادی کوشیده‌اند از شدت بحران در منطقه خاورمیانه بکاهند، اما تاکنون موفقیتی به دست نیاورد‌ه‌اند: تلاش‌های بین‌المللی کوفی عنان، دبیرکل سابق سازمان ملل متحد، نتوانست تاثیری بر بشار اسد، رئیس جمهور سوریه، بگذارد.
عنان در روز دوشنبه گذشته (۹ ژوییه / ۱۹ تیر) گفت که "گفتگوهایی سازنده" با اسد داشته و بزودی پیشنهادهایی را با اپوزیسیون سوریه مطرح می‌کند. اما با وجود توافق بین‌المللی در این مورد که اسد باید از سریر قدرت کنار برود، به نظر ایگناسیوس، در مجموع کوفی عنان دستاورد ناچیزی داشته که مأیوس‌کننده است.
ایگناسیوس در مورد مذاکرات هسته‌ای با ایران نیز پیشرفتی نمی‌بیند. او اشاره می‌کند به اینکه گفت‌وگوها با پنج عضو دائم شورای امنیت و آلمان در باره کنترل برنامه هسته‌ای این کشور ادامه دارد، اما نشست‌های استانبول، بغداد و مسکو چیزی به‌جز ردو بدل کردن کاغذ در برنداشته است؛ گفت‌وگوها در سطح کارشناسی ادامه دارد تا شاید بتوان به راه حلی غیر از آنچه تا کنون روی کاغذ آمده دست یافت.
نویسنده "واشنگتن پست" پیش‌بینی می‌کند که این تابستان همراه با ریسک‌های دیپلماتیک خواهد بود. او اهرم بشار اسد، رئیس جمهور سوریه را تهدیدی می‌داند که همواره از سوی او شنیده می‌شود: اینکه سوریه با سقوط او به دامن با جنگ داخلی میان فرقه‌ها درخواهد غلتید.
به نظر تحلیلگر "واشنگتن پست"، راه حل مطلوب این می‌بود که انتقال قدرت با میانجیگری روسیه صورت می‌گرفت. اما او پنجره به روی چنین راهی را بسته می‌بیند. ایگناسیوس تردید دارد که با وجود این همه خونی که تاکنون در سوریه ریخته شده بتوان "انتقالی صلح‌آمیز" را پیش روی داشت.
او می‌نویسد که گویا روسیه در پی روبرو شدن با موانع فروش اسلحه‌ی بیشتر به اسد بالاخره تصمیم گرفته دست از پشتیبانی از رژیم او بردارد؛ در عین حال که این پرسش را مطرح می‌کند که شاید دیگر دیر شده باشد.
به نظر ایگناسیوس اگر دیپلماسی نتواند مشکل‌گشا باشد سایه جنگ بر سر مذاکرات ایران هم سنگینی می‌کند. او از قول تحلیلگران آمریکایی می‌نویسد که مذاکرات سه ماه گذشته به ایرانیان نشان داده که چندان امکان "چانه‌زنی" ندارند.
از نظر وی، سیاست تندروانه ایران نتوانسته جلوی تحریم‌های جدید را بگیرد، نتوانسته بر ترس و نگرانی حوزه اقتصاد اروپا بیافزاید و ائتلاف کشورهای عضو گروه ۱+۵ را بر هم بزند.
ایگناسیوس می‌نویسد، برخی مقامات رسمی اروپایی و آمریکایی معتقدند که معامله و چانه‌زنی اصلی توأم با اعمال تحریم‌های اقتصادی و فشار بیشتر بر جمهوری اسلامی تازه دارد شروع می‌شود.
به نوشته ایگناسیوس، شرکت‌کنندگان در بسیاری از مذاکرات تا "لبه" مرز می‌روند تا سرانجام به توافقی برسند و جلوی فاجعه را بگیرند. این نویسنده در عین حال یادآوری می‌کند که همیشه این طور نیست، چنانچه هنری کیسینجر، وزیر امور خارجه اسبق آمریکا، چند ماه پیش در جمع دانشجویان دانشگاه هاروارد گفت اگر دولتمردان در سال ۱۹۱۴ می‌دانستند که اوضاع در سال ۱۹۱۹، یعنی در پایان جنگ، به چه شکل خواهد بود، حتما تصمیماتی دیگر گرفته بودند؛ اما دولتمردان چنین پیش‌بینی‌هایی نمی‌توانند بکنند.
از نظر ایگناسیوس وقایع اخیر در اروپا و آمریکا هم باعث شده که اعتقاد دیپلمات‌ها در مورد اینکه سازش موجب رفع بحران می‌شود نیز متزلزل بشود. او مثال می‌آورد که اتحادیه اروپا از زمان بروز بحران یورو در سه سال پیش تا کنون ۱۹ اجلاس برگزار کرده بدون اینکه به نتیجه‌ای نهایی دست یابد.
درس‌های استراتژیست‌ها برای جلوگیری از تشدید بحران‌ها
به نوشته ایگناسیوس، استراتژیست‌ها دهه‌هاست در مورد عواملی تحقیق می‌کنند که باعث ایجاد کشمکش میان ملل گوناگون می‌شود. برای نمونه درسی که آنها از سال ۱۹۱۴ و آغاز دوره جنگ جهانی اول می‌گیرند این است که مهم است از روند خودکار تشدید بحران اجتناب ورزیده شود که در آن تحرکات یک طرف، طرف دیگر را مجبور به تحرک متقابل کند. ایگناسیوس ادامه می‌دهد: «این امر در مورد هشدار عربستان من را نگران می‌کند.»
نویسنده "واشنگتن پست" می‌نویسد که غلبه بر بحران همچنین نیاز به بوجود آوردن امکان‌هایی برای برقراری سریع ارتباطات دارد. او مثال می‌آورد که پس از بحران موشکی کوبا در سال ۱۹۶۲ بین کاخ سفید و کرملین چنین امکانی بوجود آمده بود.
ایگناسیوس می‌افزاید، وقتی بحران اوج بگیرد، ممکن است دیگر نتوان آن را متوقف کرد. او به نظر بسیاری از تحلیلگران اشاره می‌کند که معتقدند حد کشتار در سوریه از مرزهای خود گذشته است. در مورد ایران نیز او تعریف بحران را عبارت می‌داند از فقدان اعتماد میان تهران و غرب، به طوری که خط ارتباطی سریع بین دو کشور نمی‌تواند برقرار باشد.
نویسنده "واشنگتن پست" در پایان مقاله خود می‌نویسد که آمریکا تصمیم گرفته با ائتلاف بین‌المللی برای مذاکره با ایران و سوریه همکاری کند و به‌نظر می‌رسد که این "معقول‌ترین سیاست" ممکن باشد. اما اگر تلاش‌هایی که آمریکا همراه با کشورهای دیگر برای گرفتن پاسخ مثبت از سوی جمهوری اسلامی می‌کند به جایی نرسد، احتمالا مجبور به انتخاب راهی دیگر می‌شود و آن این است که به طور "مستقل" و با سیاستی "پرخاشجویانه‌تر" عمل کند.