کشمکش نفتی ایران و عربستان سعودی در اوپک

با پایان یافتن سال ۲۰۱۲ میلادی، سومین سال از دومین دوره‌ی دبیرکلی سالم البدری لیبیایی در سازمان کشورهای صادرکننده نفت ((OPEC به پایان می‌رسد و کشورهای عضو اوپک باید دبیرکل جدیدی انتخاب کنند.

کشورهای عراق، عربستان، اکوادور و کویت می‌گویند برای این دوره نامزد معرفی خواهند کرد. ایران نیز پیش‌تر گفته بود که قطعا برای دبیرکلی اوپک فردی را پیشنهاد خواهد کرد. بررسی نامزهای دبیرکلی در جلسه‌ی ۱۵ ژوئن (۲۵خرداد) اعضای اوپک در مقر دائمی این سازمان در وین صورت خواهد گرفت.

در همین حال روز یکشنبه سوم ژوئن (۱۴خرداد) حسین الشهرستانی، معاون نخست وزیر عراق در امور انرژی اعلام کرد که بر اساس گفت‌و‌گو‌های صورت گرفته با رستم قاسمی وزیر نفت ایران در بغداد، این کشور از کاندیداتوری وزیر نفت سابق عراق برای برعهده گرفتن دبیرکلی اوپک حمایت خواهد کرد.

ثامر غضبان ۶۷ ساله که هم اکنون مشاور ارشد انرژی نوری المالکی نخست وزیر عراق است، در سال ۱۹۷۳ در وزارت نفت عراق و شرکت‌های وابسته به آن فعالیت خود را آغاز کرد. وی همچنین به مدت یک سال و پس از حمله‌ی نظامی ایالات متحده آمریکا به عراق و سرنگونی صدام حسین، هدایت وزرات نفت عراق را بر عهده داشته است.

نوری المالکی نخست وزیر عراق روابط حسنه‌ای با رهبران جمهوری اسلامی ایران دارد. این در شرایطی است که روابط دولت شیعه عراق با همسایگان عرب خود به‌خصوص عربستان سعودی تحت کنترل سنی‌ها چندان گرم و دوستانه نیست. حمایت ایران از کاندیدای عراقی را می‌توان در این چهارچوب تحلیل کرد.

عربستان سعودی به عنوان بزرگ‌ترین صادرکننده نفت در جهان، مجید المنیف را کاندیدای دبیر کلی اوپک کرده است. المنیف پیش‌تر نماینده عربستان سعودی در اوپک بود. اکوادور کوچک‌ترین صادرکننده اوپک نیز وزیر نفت این کشور، ویلسون پاستور را کاندیدای کسب این مسوولیت کرده است.

ایران و عربستان، ناکامان همیشگی

از زمان تاسیس اوپک در سال ۱۹۶۰ تاکنون، ایران تنها در دوره اول به مدت سه سال توانست دبیرکلی این سازمان را بر عهده داشته باشد. نماینده‌ای از عربستان سعودی نیز تنها در سال ۱۹۶۷ عهده دار این مسوولیت بود.

اختلاف میان کشورهای اصلی صادرکننده نفت موجب شده است که کشورهای کوچک‌تر بتوانند نامزدهای پیشنهادی خود را برای دوره‌های بیشتری به کرسی دبیرکلی اوپک برسانند. نمایندگان نیجریه (۱۰سال)، اندونزی (۱۴ سال)، لیبی (۸ سال) و ونزوئلا (۵ سال) هر کدام چهار دوره دبیرکل اوپک بوده‌اند.

البته عضویت اندونزی از سال ۲۰۰۹ مورد تجدیدنظر قرار گرفته است و این کشور عضوی از کشورهای صادرکننده محسوب نمی‌شود.

انتخاب دبیرکل بر اساس اجماع همه اعضا صورت می‌گیرد و در شرایطی که بر سر یک نامزد مشخص توافق حاصل نشود از رئیس اوپک می‌خواهند تا انتخاب دبیرکل، مسولیت‌های وی را به انجام برساند.

در حال حاضر دوازده کشور عضو سازمان کشورهای صادرکننده نفت ایران، الجزایر، آنگولا، اکوادور، عراق، کویت، لیبی، نیجریه، قطر، عربستان سعودی، امارات متحده عربی و ونزوئلا هستند. بر اساس آخرین آمارهای منتشر شده، کشورهای عضو اوپک بیش از یک سوم نفت مورد نیاز جهان را تامین می‌کنند.