آیا احمدی‌نژاد یک لیبرال است؟ گفت‌وگو با رسول نفیسی

دکتر رسول نفیسی استاد جامعه‌شناسی سیاسی در واشنگتن می‌گوید تقریبا برایش محرز شده که تیم احمدی‌نژاد – مشایی در مسائل فرهنگی بازتر از سایر اصول‌گرایان هستند.

به نظر وی این گروه قصد دارند تا با استفاده از مسائلی مثل حجاب زنان یا ورود آزاد زنان به ورزشگاه‌ها، پایگاه‌هایی در میان جوانان برای خود دست و پا کنند اما جناح خامنه‌ای با شدت و حدت مقابل آنها ایستادگی می‌کند.

آقای نفیسی در عین حال معتقد است اینگونه اظهارنظرها شاید بتواند در میان برخی اقشار نسبت به تیم احمدی‌نژاد - مشایی ایجاد محبوبیت کند اما به نظر وی جوانان بسیار جلوتر از این خواسته‌ها هستند و بسیاری از آنان کلیت رژیم جمهوری اسلامی را مردود می‌دانند.

رسول نفیسی می‌گوید مشکل احمدی‌نژاد این است که در طول این هفت سال ریاست جمهوری‌اش نتوانسته شخصیت ثابتی از خود نشان دهد به خصوص به خاطر رفتارهای آنی و سیاست‌های اشتباه اقتصادی و بین‌المللی‌اش. به همین دلیل وی معتقد است در حال حاضر دشمنان احمدی‌نژاد از دوستان او بیشترند.

در عین حال این استاد دانشگاه معتقد است اگر در طول مثلا ۱۰ سال دیگر، احمدی‌نژاد به یک بلوغ سیاسی برسد می‌تواند به یک شخصیت اثرگذار در عرصه سیاست ایران تبدیل شود.

بشنوید: گفت و گو با رسول نفیسی

دویچه‏‌وله: آقای نفیسی! بحث‏‌هایی که علی مطهری، نماینده‏‌ی اصول‏‌گرای مجلس، احمدی‏‌نژاد را به خاطر موضع‏‌گیری‏‌هایش در مورد حجاب و طرح "حجاب و عفاف"، به "لیبرالیسم فرهنگی" متهم کرده‏. به نظر شما آیا رگه‏‌هایی از لیبرالیسم فرهنگی را در نظرات آقای احمدی‏‌نژاد، به واقع می‏شود دنبال کرد؟

رسول نفیسی: در دور اولی که آقای احمدی‏‌نژاد کاندیدای ریاست جمهوری شده بود، وقتی در یکی از دانشگاه‏‌های ایران (دانشگاه قزوین و یا اصفهان) از او راجع به مو و ظاهر جوان‏ها پرسیدند، گفت که مشکل ما سرو موی جوانان نیست، مشکلات دیگر داریم و چندین اظهارنظر دیگر در این زمینه کرد که اتفاقاً احمدی‏‌نژاد را بین جوان‏ها مقداری محبوب کرد و به نظر رسید که شاید در  مزاحمت دائمی‏‌ای که پلیس در خیابان‏ها برای جوان‏ها ایجاد می‏کند، گشایشی بشود. ولی دیدیم که وقتی احمدی‏‌نژاد به ریاست جمهوری رسید، طرح گشت‏ها و مزاحمت‏‌های بسیجی‏‌ها حتی بیشتر شد که کم‏تر نشد. البته ما نمی‏‌دانیم این افزایش فشار از چه طریقی اعمال شد؛ آیا از طریق گروه احمدی‌‏نژاد بود یا گروه‏‌های دیگر که می‏‌خواستند احمدی‏‌نژاد را بدنام کنند.

به هرصورت از اول این مسئله در نظر احمدی‏‌نژاد بود و آن طرح معروف اجازه‏‌ی حضور خانم‏ها در استادیوم را هم از او داشتیم. اصولاً گروه احمدی‏‌نژاد- مشایی نوعی آزادی‏‌های اجتماعی را مدنظر دارند. الان دیگر به نظر می‏رسد که این مسئله واقعیت داشته باشد.

این‏که این گروه باورهایی در این زمینه‏ دارند درست؛ ولی سئوال این است که چرا دقیقاً وزرا و نهادها و سازمان‏های تحت امر دولت، خلاف این عمل می‏کنند. مثلاً در مورد طرح جداسازی، آقای احمدی‏‌نژاد می‏گوید که این اقدامات سطحی و غیرعالمانه است و باید از آن جلوگیری شود، ولی در عمل می‏‌بینیم که دانشگاه‏ها یکی بعد از دیگری دارند طرح جداسازی را در کلاس‏ها و دانشکده‌‏ها اجرا می‏کنند. یا نیروی انتظامی تحت نظر وزارت کشور کار می‏کند و دارد طرح "حجاب و عفاف" را با شدت و حدت پیگیری می‏کند. این نشان‏‌دهنده‌‏ی چیست؟ نشان‏‌دهنده‏‌ی آن است که این وزرا مورد قبول آقای احمدی‏‌نژاد نیستند؟ یا نشان‏‌دهنده‏‌ی آن است که خود آقای احمدی‏‌نژاد هم به این بحث‏‌هایی که مطرح می‏‌کند، خیلی معتقد نیست؟

وضعیت زنان در جامعه‏‌ی ایران وضعیتی کاملاً سیاسی شده و حجاب آن‏ها مسئله‏‌ا‌ی است کاملاً سیاسی و تمام جناح‏ها هم به نحوی روی این مسئله موضع‏گیری می‏کنند.

در ارتباط با این‏که چطور احمدی‏‌نژاد چیزی را می‏خواهد، ولی وزرایش اجرا نمی‏‌کنند، باید به جنگ قدرتی رجوع کرد که در ایران وجود دارد و کسانی که قدرت اصلی، یعنی اسلحه را در دست دارند. وقتی ما می‏‌بینیم که احمدی‏‌نژاد- مشایی چیزی را می‏گویند و چیز دیگری اجرا می‏شود، باید توجه داشته باشیم که بسیاری از وزرا را آقای خامنه‏‌ای تعیین می‏کند و آقای خامنه‏‌ای قدرت اصلی که اسلحه است را در دست دارد (یعنی پشتیبانی سپاه). این است که نباید توقع داشت که هرچیزی که رییس جمهوری می‏خواهد اجرا بشود.

کما این‏که در مورد خاتمی دیدیم که ایشان می‏گفت: هر ۹ روزی، یک بحران ایجاد می‏شد. بنابراین ریاست جمهوری ممکن است چیزهایی را بخواهد، ولی اجرا نشود.

تصور من این است که در مورد مسائل فرهنگی و به خصوص مسئله‏‌ی زنان، احمدی‏‌نژاد- مشایی نظر بازتری دارند و برای این‏که این‏ها محبوب نشوند و ریشه‏‌ای در جامعه پیدا نکنند، گروهی که تحت نظر آقای خامنه‌‏ای است، سعی می‏کند این مسائل اجرا نشود.

من ابتدا فکر می‏کردم که احمدی‏نژاد حرفی می‏زند و عمل دیگری انجام می‏دهد، اما الان تقریباً به من ثابت شده که احمدی‏‌نژاد- مشایی می‏‌خواهند از مسائلی مثل فرهنگ باستانی ایران و مسائل زنان استفاده کنند و ریشه‏‌هایی در میان جوانان برای خودشان ایجاد کنند و گروه آقای خامنه‏‌ای با حدت و شدت تمام مانع این جریان می‏شود.

فکر می‏کنید گروه احمدی‏نژاد- مشایی چقدر می‏توانند در این رابطه موفق باشند؟ یعنی چقدر می‏توانند نظر مردم و جوانان را بعد از این همه اتفاقاتی که در این مدت افتاده، به خودشان جلب کنند؟

احمدی‌‏نژاد- مشایی در میان برخی از اقشار، اتفاقاً محبوبیت دارند، به لحاظ حرکاتی مثل سفر به استان‏ها و رفتن به روستاها. ولی جوانان ایرانی بسیار جلوتر از آن‏ها هستند و خواست‏‌های وسیع‏تری دارند. در واقع، شاید فقط ما به این حرف‏ها توجه می‏کنیم، ولی جوان‏های ایرانی هیچ توجهی به آن نداشته باشند. به خاطر این‏که بیشتر آن‏ها کلیت رژیم را مردود می‏دانند و این حرف‏ها شاید اصلاً به گوش آن‏ها اثری نکند. در فیلم‏ها و در موسیقی‏‌ای که می‏سازند، در آثار هنری‌‏ای که ایجاد می‏کنند و… هم‏پای جوانان جهان حرکت می‏کنند.

این است که من فکر می‏کنم حتی این خواست‏‌های کوچکی هم که احمدی‏‌نژاد می‏خواهد برآورده کند، شاید در نظر جوانان جلوه‏‌ای نداشته باشد.

احمدی‌‏نژاد از ابتدای روی کار آمدنش، تمام نیروی‏‌ا‌ش را روی جذب طبقات فرودست و پایین جامعه گذاشت . این صحبت‌‏هایی که می‏کند و نشانه‌‏هایی که به قول نمایندگان مجلس از "لیبرالیسم فرهنگی" از خودش نشان می‏دهد، کمی با آن انتخاب گروه مخاطبش ناهم‏خوان است. یعنی شاید این حرف‏ها در میان طبقات پایین جامعه خریداری نداشته باشد. این تناقض را چطور می‏شود توجیه کرد؟

کاملاً درست است. طبقات پایین جامعه و کنارِ شهری علاقه‏‌ای به لیبرالیسم فرهنگی ندارند و شاید حتی با خواسته‏‌های آن‏ها در تضاد باشد. منتها یک کاندیدا یا یک فرد سیاسی معمولاً سعی می‏کند در میان اقشار مختلف، حرف‏های مختلف بزند. ما این را همین الان فرضاً در انتخابات امریکا می‏‌بینیم. در آن‏جا یک کاندیدا، یک پلاتفرم ثابت را دنبال نمی‏کند، بلکه در هر جایی مطابق ذوق آن مردم حرف می‏زند.

بنابراین تناقضی که دیده می‏شود، کاملاً عادی است. یک فرد سیاسی عادی است که حرف‏های مخالف و متضاد بزند، به لحاظ این‏که خواستار جذب اقشار مختلف مردم با تفکرات مختلف و نیازهای مختلف است.

در حال حاضر جناح اصولگرا دارد با قدرت به احمدی‏‌نژاد می‌تازد و حتی صحبت از این هست که در مجلس بعدی وزیر کشور را به خاطر تعلل در اجرای طرح "عفاف و حجاب" استیضاح کنند. ولی با توجه به صحبت‏‌های شما، در بخش‏‌هایی از جامعه هم این حرف‏های احمدی‏‌نژاد خریدار دارد؛ فکر می‏کنید پیروز این دعوا کدام گروه خواهد بود؟

احمدی‏‌نژاد در این مدتی که از ریاست جمهوری‏‌اش مانده، به این جنگ‏ها ادامه خواهد داد. منتها مشکلی که احمدی‌‏نژاد دارد، این است که نتوانسته یک شخصیت ثابت از خودش در جامعه ارائه بدهد و به خصوص به لحاظ رفتار عصبی و آنی و سیاست‏‌های فوق‏‌ا‌لعاده اشتباه اقتصادی و روابط بین‏‌الملل، دشمنان بیشتری در جامعه‏‌ی ایران دارد تا دوستان.

ولی من در این مورد ‏که بعضی‏‌ها می‏گویند احمدی‌‏نژاد هیچ آتیه‌‏ای در سیاست ایران ندارد، مشکل دارم و فکر می‏کنم احمدی‏‌نژاد اگر مقداری به بلوغ سیاسی برسد، مثلا شاید۱۰ سال دیگر، احتمالا بتواند روی جامعه‏‌ی ایران اثراتی داشته باشد. ولی در حال حاضر به لحاظ عدم بلوغ سیاسی فوق‏‌العاده‏‌ای که نشان می‏دهد، من تصور می‏کنم مخالفانش بسیار بیشتر از موافقانش باشند.