Przemytnicy w Deutsche Welle

Wbrew pozorom, nie są to meldunki z kryminalnych kronik, ale fragmenty życiorysów kilku Niemców i Polaków, którzy po wprowadzeniu stanu wojennego w Polsce w 1981 roku stali się filarami trwającej do 1989 roku, bezprecedensowej fali pomocy humanitarnej z Niemiec, skierowanej dla polskiej ludności oraz antykomunistycznego podziemia.

19-20 kwietnia podczas warsztatów historyczno-dziennikarskich*** świadkowie tamtych dni opowiadali grupie młodych Niemców swoje przeżycia sprzed trzech dekad.

Fakty można prezentować na wiele sposobów. Prawda pozostaje jedna

„Niektórzy inicjatorzy tego bezprecedensowego zjawiska niestety już nie żyją. Na szczęście są wśród nas ci, którzy chcą o tym opowiadać. Ciągle odkrywamy nowe fakty, o których po prostu nie wolno nam zapominać”– mówi inicjatorka i koordynatorka historyczno-dziennikarskich warsztatów Barbara Coellen witając uczniów oraz przybyłych gości, wśród nich lekarza pediatrę Krystynę Graef i Egberta Roggentina. Warsztaty organizuje Stowarzyszenie Dziennikarzy Polskich w Niemczech z partnerami: Polską Redakcją Deutsche Welle, Instytutem Polskim w Düsseldorfie. Partnerem w Polsce jest Centrum Badań Europejskich i Niemieckich im. W. Brandta Uniwersytetu Wrocławskiego.

Padają kolejne nazwiska: małżeństwo Matt, Stock, Gabryjel, Gnauck, Neumann, Blum - lista 'mózgów' i ‘trybów' socjologicznego fenomenu zwanego Polenhilfe zdaje się nie ma końca.

Podczas trwających kilka godzin warsztatów niemieccy uczniowie obejrzeli m.in. film dokumentalny „Paczki solidarności” i zapoznali się z publikacją „Pomoc dla Polski. Zostali przemytnikami dla Polaków”**

Paradoks polega na tym, że właściwie ten niezmiernie dotkliwy kryzys gospodarczy i polityczny w Polsce musiał mieć miejsce, aby doszło do tak nieprawdopodobnego w swej skali ruchu solidarności Niemców z Polakami. Przerażająca pustka bijąca z wystaw polskich sklepów, i świadomość, że oni po prostu nie mają co jeść i czym się bronić, działała na nas, tu w Niemczech Zachodnich, jak transfuzja”. „Jak docieraliście do adresatów paczek? Przecież nie było GPS-u – pyta moderatorka. „To fakt, ale jakoś dawaliśmy radę – odpowiada lakonicznie Egbert Roggentin – jednak nawet przeżycie tak prostej sytuacji: raptem znajdujesz się na ulicy, mijasz ludzi, z którymi nie jesteś w stanie się skomunikować – to doskonały trening interpersonalny, sytuacja, z której można dowiedzieć się wiele o samym sobie” – dodaje.

„Jeżeli jesteś młody i nie do końca zdajesz sobie sprawę z podejmowanego ryzyka, wtedy się po prostu nie boisz” – zauważa Krystyna Graef – dla nas, młodych wówczas ludzi, pomoc dla Polski, transporty humanitarne, dostarczanie farby drukarskiej czy części do nadajników nielegalnego w Polsce radia Solidarność, było jak odkrywanie dziewiczych terenów Alaski. Mimo szykan i często urągających ludzkiej godności sytuacji na granicy niemiecko-niemieckiej, czy polsko-niemieckiej, towarzyszyły temu porównywalnie mocne doznania i niczym nieokiełznana chęć pójścia dalej – opowiada lekarka, która zasłynęła z dostaw do Polski setek ton mleka dla niemowląt marki Milupa. „Moim zdaniem nie ma pomocy humanitarnej bez polityki – dodaje lekarka – każda pomoc humanitarna, już sama decyzja o pomaganiu jest deklaracją polityczną: sprzeciwiam się dyktaturze i reżimowi, albo nie”.

Nie tylko działania rzeczywistych liderów, ale oddolna inicjatywa ludzi

W części teoretycznej uczestnikom zostały zaprezentowane podstawowe formy dziennikarstwa i podstawy warsztatu. Uczniowie byli zainteresowani samym pomysłem dziennikarskiego zmierzenia się z tematem Polenhilfe. Pytali m.in. o to, jak wiele czasu potrzeba na tak kompleksowe, sądząc po zawartości książki, opracowanie tematu. „Poprawne stosunki polsko-niemieckie to nie tylko zasługa ostatnich lat, ale dialogu, który podjęli Niemcy i Polacy trzydzieści lat temu. Proszę zobaczyć, jak wiele się od tego czasu wydarzyło w historii obu krajów. A ten projekt cóż – ten projekt nie jest zakończony. To zaledwie początek – tłumaczy uczestnikom projektu Barbara Coellen – dalsza część powstanie również dzięki waszemu zaangażowaniu”.

Praca domowa z historii

Przed młodymi ludźmi zostaje postawione zadanie: znalezienie świadków Polenhilfe w ich najbliższym środowisku: gminie, wspólnocie religijnej, rodzinie, szkole, a następnie przygotowanie zgromadzonych materiałów w dowolnej formie dziennikarskiej. Czy będzie to artykuł, wywiad, projekt multimedialny, czy film – o tym zdecydują sami uczestnicy projektu. Laureat najlepszej publikacji zostanie przedstawiony podczas obchodów 50. jublieuszu istnienia Polskiej Redakcji Deutsche Welle pod koniec czerwca b.r. w Deutsche Welle w Bonn.

Relacjonowała­: Agnieszka Rycicka, Deutsche Welle, Bonn

red. odp.: Małgorzata Matzke

*Wymienione osoby to: Norbert Blüm - były minister pracy w rządzie Helmuta Kohla, Florian Schwinn - ówczesny dziennikarz radia Hessischer Rundfunk, Krystyna Graef - lekarz pediatra

**Publikacja wydana jednocześnie po polsku i niemiecku, dokumentuje ważną dla stosunków polsko-niemieckich historię fali solidarności Niemców z Polakami po wprowadzeniu w Polsce 13 grudnia 1981 roku stanu wojennego i zdelegalizowaniu „Solidarności”. Polenhilfe”– płynąca z Niemiec do Polski fala pomocy materialnej i wsparcie polskiego podziemia jest określana mianem „pospolitego ruszenienia”. Publikacja to owoc współpracy trzech wydawców: Polskiej Redakcji Deutsche Welle, Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich w Niemczech oraz Centrum im. Willy'ego Brandta we Wrocławiu.

***Warsztaty historyczno-dziennikarskie „Polenhilfe” to kolejny akcent niemiecko-polski, wpisujący się w cykl obchodów Dni Polskich w Nadrenii Płn. – Westfalii 2011/2012, wydarzenie pogłębiające dialog między Polską a Niemcami. W warsztatach wzięli udział uczniowie Zawodowego Kolegium Gospodarki i Zarządzania z Herne, Gimnazjum Alberta Einsteina z St. Augustin, Gimnazjum im. Grafia von Ossietzky'ego oraz uczniowie Helmholz-Gymnasium.

Książka jest dostępna na www.amazon.de

ISBN 978-3-8676-035 (Niemcy)

ISBN 978-83-7432-787-9 (Polska)

Zgłoszenia po bezpłatne egzemplarze recenzenckie i dla szkół w Polsce i w Niemczech należy wysyłać na adres wbz@uni.wroc.pl i polish@dw.de

Agnieszka Rycicka

red. odp. Małgorzata Matzke