1. Przejdź do treści
  2. Przejdź do głównego menu
  3. Przejdź do dalszych stron DW

Być artystą w Berlinie? Guide po instytucjach oferujących stypendia

Jagoda Engelbrecht25 lipca 2014

Berlin posiada szeroko rozwinięty system opieki nad sztuką. Sieć stypendiów, związanych z konkretnym projektem obejmuje wszystkie dyscypliny sztuki i dotyczy artystów tworzących w Berlinie - niezależnie od paszportu.

https://p.dw.com/p/1Civt
Das Ende des 20. Jahrhunderts. Es kommt noch besser (Ausstellung)
Zdjęcie: picture-alliance/dpa

Co trzeci mieszkaniec ponad trzymilionowego Berlina jest we własnej ocenie artystą. Faktycznej liczby kreatywnych nie da się jednak ustalić, bo jak? Nie wszyscy absolwenci kierunków artystycznych zostają w zawodzie. Dość duża część, nie znajdując pracy i gwarantowanego regularnego dochodu ze sztuki dryfuje w kierunku pedagogicznym, pracuje w agencjach reklamowych i podejmuje inne możliwości zarobku, lub wyjeżdża. Na ich miejsce przybywa coraz więcej cudzoziemców mających duży wkład w rozwój kulturalny miasta i tworzących międzynarodową modę na Berlin - szukają tu pocałunku muzy, tej szczególnej atmosfery, dającej wenę twórczą. Dzięki nim jest tak ciekawie i kolorowo w tym multikulturowym i wielojęzycznym tyglu.

Mecenat miasta

Głównym źródłem dochodów Berlina jest turystyka, ale głównym magnesem turystycznym jest kultura. 74% turystów odwiedza Berlin przede wszystkim ze względu na unikalną ofertę kulturalną tego miasta. Mimo braku przemysłu, a więc dużych pieniędzy (arm aber sexy) Berlin posiada szeroko rozwinięty system opieki nad sztuką i jej twórcami. Imponująca sieć stypendiów, grantów i subwencji związanych z konkretnym projektem artystycznym obejmuje wszystkie dyscypliny sztuki i dotyczy artystów mieszkających i tworzących w Berlinie - niezależnie od paszportu.

Mecenat miasta dotyczy zarówno artystów związanych z konkretną instytucją kulturalną jak również członków tzw. wolnej sceny. 20 milionów euro rocznie przewidziane jest na łącznie 27 programów promujących sztukę i artystów indywidualnych - ich nabór odbywa się raz do roku. Są to stypendia wyjazdowe i związane z konkretną pracą / projektem. Spektrum programów popieranych oraz wzory wniosków znajdują się na stronie: http://www.berlin.de/sen/kultur/foerderung/index.de.html

Theatertreffen 2014 Zement
Międzynarodowe Spotkania Teatralne 2014Zdjęcie: Armin Smailovic

Wymiana międzynarodowa

Szczególnie ważny jest dział międzynarodowej wymiany kulturalnej Senatu Berlina, zajmujący się specjalnie projektami międzynarodowymi i stypendiami dla artystów berlińskich, pochodzących z innych krajów. Program subwencji sztuki dla artystów-migrantów „Poparcie działań kulturalnych obywateli cudzoziemskich" (Förderung kultureller Aktivitäten ausländischer Mitbürger) ma pulę

367 tys. euro dla dotacji bezpośrednich oraz 393 tys. euro dla Berliner Künstlerprogramm DAAD,

W ostatnich latach co piąty wniosek ze wszystkich zaopiniowanych pozytywnie dotyczył projektu interkulturowego lub stypendium dla artysty cudzoziemca (migranta).

Jak podkreśla rzecznik prasowy wydziału kultury senatu berlińskiego, Günter Kolodziej: „Kultura żyje dzięki swej różnorodności, przede wszystkim w tak międzynarodowym mieście jakim jest Berlin. Dlatego cieszymy się z tak wielkiego zainteresowania artystów różnych narodowości naszymi programami mecenackimi i w ramach naszych możliwości staramy się spełniać ich oczekiwania".

Praktyczną listę stypendiów i innych form dotacji miejskiej podaje dodatkowo portal informacyjny Kulturförderung:

LINK: http://www.kulturfoerderung.org/de/dizk_content/Foerderersuche/index.html

STRONA | 2 | 3 | Pełna wersja

Film & Co.

W zależności od dziedziny sztuki warto zainteresować się kontaktem z instytucją specjalistyczną.

Np. stypendia i granty filmowe przechodzą generalnie przez Medienboard Berlin - Brandenburg

(http://www.medienboard.de/WebObjects/Medienboard.woa/wa/CMSshow/2607464),

Niedawno powstała tam specjalna komisja d/s współpracy polsko-niemieckiej w dziedzinie filmu.

Poza tym istnieje wiele innych grantów w tej dyscyplinie np. ceniony Nipkow-Programm http://www.nipkow.de

W dziedzinie scenariusza można się najlepiej zorientować w możliwościach mecenatu na stronie:

http://www.drehbuchautoren.de/woher-bekomme-ich-stipendien-oder-film-bzw-drehbuchf-rderung

KultTour Warszawa-Berlin [REPORTAŻ]

Literatura - Sztuki plastyczne - Muzyka

Dla artystów słowa najlepszym adresem w sprawach stypendiów i nagród w Berlinie jest Literaturport (http://www.literaturport.de/index.php?id=33), który podaje bardzo sumiennie wszystkie możliwości składania wniosków lub zgłoszenia do rożnych nagród, oraz Literarisches Colloquium Berlin.

Dla artystów plastyków, oprócz programu Senatu, który przydziela m.in. atelier w Berlinie - strona http://www.artports.com/kuenstler/wettbewerbe.php oraz Berufsverband Bildender Künstler (Związek Zawodowy Artystów Plastyków) http://www.bbk-berlin.de/con/bbk/front_content.php?idcat=38 informują na bieżąco o aktualnych terminach.

Dla muzyków np. Alfred-Töpfer-Stiftung http://toepfer-stiftung.de/concerto-musikstipendien/

lub pomoc w postaci strony Studentenlotse - http://stipendien-lotse.de/datenbank.php?DS=1552

Specjalne projekty

Wydział kultury berlińskiego Senatu obejmuje od 1999 też Hauptstadtkulturfond, (Stołeczny Fundusz Kultury), zarządzający funduszami na specjalne projekty artystyczne o szczególnej wartości dla Berlina. Fundusz operuje sumą 9,866 milionów euro rocznie i popiera duże projekty, realizowane w oparciu o instytucję berlińską (np. spektakl teatralny ma zapewnioną realizację w konkretnym teatrze, koncert muzyczny np. w filharmonii itd.)

Niewielkie sumy na konkretne projekty można uzyskać starając się o poparcie przez radę dzielnicową każdej z berlińskich dzielnic (Bezirk).

Mecenat artystyczny na dużą skalę sprawują jednak głównie fundacje i instytucje rządowe, jak Kulturstiftung des Bundes, Deutsche Klassenlotterie Berlin (Lotto) czy Stiftung Preussische Seehandlung.

Również Goethe-Institut zajmujący się - podobnie jak Instytut Adama Mickiewicza dla Polski - propagowaniem kultury niemieckiej na świecie, współpracując z konkretnymi instytucjami kulturalnymi w Niemczech przejmuje często rolę mecenasa młodej sztuki. Np. organizuje nabór stypendystów do Międzynarodowego Forum młodych artystów przy niemieckojęzycznych Spotkaniach Teatralnych (Theatertreffen Berlin).

STRONA | 3 | Pełna wersja

Prestiżowe granty

Najbardziej prestiżowe stypendia artystyczne przyznaje od lat Deutscher Akademischer Austauschdienst (DAAD), który powstał w 1965 na bazie Ford Foundation. Najsłynniejszym polskim stypendystą był bez wątpienia Witold Gombrowicz (1963-1964). Dał temu miastu powiew kosmopolityzmu i intelektualnej suady. Od tego czasu przebywało w Berlinie tysiące stypendystów, z Polski, między innymi Ryszard Kapuściński, Olga Tokarczuk, Dorota Masłowska, Katarzyna Kozyra, Paulina Ołowska, Paweł Althamer, Witold Szalonek, Wiesław Saniewski.

DAAD, a konkretnie jego pododdział Berliner Künstlerprogramm, zaprasza rocznie 20 artystów z całego świata, stypendia trwają od 6 miesięcy do roku. W dziedzinie literatury, filmu i muzyki można od niedawna składać wniosek bezpośrednio, w dziedzinie sztuk plastycznych są to w dalszym ciągu stypendia uznaniowe, tzn. jury proponuje i nominuje kandydatów. http://www.berliner-kuenstlerprogramm.de/de/stipendien.html

Granty Berliner Künstlerprogramm DAAD są atrakcyjne nie tylko finansowo, ale także ze względu na gwarantowany kontakt ze środowiskiem, który zapewniają opiekunowie. DAAD organizuje stypendyście w zależności od jego dziedziny pokazy filmowe, spotkania autorskie, koncerty zapewniając również prezencję medialną.

Akademia Sztuk Pięknych (Akademie der Künste) statutowo udziela poparcia artystom, nie tylko swoim członkom. Każda z sześciu sekcji Akademii przyznaje corocznie dwa międzynarodowe stypendia na pobyt i pracę w Berlinie.

Ponadto Akademia ma ponad 20 programów finansujących stypendia na pracę w Berlinie lub pobyty w innych miastach oraz nagrody. Jednym z takich działów jest założona w 1992 przez Güntera Grassa Fundacja Daniela Chodowieckiego wraz z nagrodą jego imienia dla polskich artystów w dziedzinie rysunku i grafiki. http://www.adk.de

Berlinale Preisverleihung Goldener Bär 2014 Berlin Silberner Bär Beste Schauspielerin
Berlinale 2014, Złoty Niedźwiedź dla Haru KurokiZdjęcie: Reuters

Projekty polsko-niemieckie i nie tylko

Fundacja Współpracy Polsko-Niemieckiej popiera finansowo projekty polsko-niemieckie m.in. w dziedzinie kultury i przyznaje wspólnie z Literarisches Colloquium Berlin miesięczne stypendium im. Albrechta Lemppa dla pisarzy z Polski i z Niemiec oraz dla tłumaczy literatury obu krajów.

Tegoroczną nagrodę dostali Tomasz Różycki i Paulina Schultz.

Poza tym Fundacja monitoruje osiem stypendiów muzycznych wspólnie z Fundacją Jütting-Stiftung. (http://www.juettingstiftung.de/de/musikstipendien.html)

Fundacja Roberta Boscha (Robert-Bosch-Stiftung) jest od lat bardzo związana z Polską i promuje polską sztukę w ramach różnych programów, m.in. np. „Voelkerverstaendigung Mitteleuropa", polsko-niemieckie Dni Medialne oraz poprzez ustanowioną w r.2010 nagrodę im. Karla Dedeciusa dla tłumaczy z języka niemieckiego.

W roku 1990 Fundacja zorganizowała kompleksowy program „Polen-Spezial" obejmujący szereg dziedzin kultury i sztuki. Fundacja działa bardzo prężnie wspierając bilateralne inicjatywy kulturalno-społeczne i polityczne krajów Europy Środkowej, Wschodniej i Południowej oraz krajów pozaeuropejskich. Obecny, bardzo pojemny program „Grenzgänger Europa und seine Nachbarn" opracowany wspólnie z Literarisches Colloquium Berlin (LCB) promuje szeroko pojęte projekty literackie (proza, scenariusze, tłumaczenia a nawet słuchowiska). Wnioski przyjmowane są dwa razy w roku.

http://www.bosch-stiftung.de/content/language1/html/1546.asp

Literarisches Colloquium Berlin przyznaje ponadto własne stypendia pobytowe dla pisarzy i tłumaczy (w przypadku cudzoziemców są to zaproszenia finansowane wspólnie przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych i Stiftung Preußische Seehandlung), organizuje warsztaty literackie i warsztaty dla tłumaczy i oczywiście spotkania autorskie. Wspaniała willa LCB położona nad jeziorem Wannsee obok American Academy jest prawdziwym centrum literackim Berlina.

http://www.lcb.de/home/

Ausstellung Gute Nachbarschaft
Bethanien, wystawa "Dobre sąsiedztwo", 2011Zdjęcie: DW

Künstlerhaus Bethanien: kiedyś zapraszano tu artystów na dłuższy pobyt dając mieszkanie i atelier (gościła tu m.in. Marina Abramovic), teraz sytuacja finansowa i lokalowa tej renomowanej galerii spowodowała zmianę statutu. Artyści plastycy promowani są tylko we współpracy z innymi krajowymi partnerami i sponsorami. Ale dyrektor Bethanien Christoph Tannert jest długoletnim przyjacielem Polski i polskiej sztuki i zawsze znajduje jakąś nową formę pomocy. Adres: www.bethanien.de

Wissenschaftskolleg Berlin wspomaga twórców i przede wszystkim naukowców udzielając stypendium do roku pobytu w Berlinie. Dokładne uzasadnienie wniosku rozpatruje komisja, która ostatecznie decyduje o wyborze kandydatów. Kolegium Naukowe koncentruje się głównie na stypendiach naukowych, ale przyjmuje również wnioski w dziedzinie kultury. http://www.wiko-berlin.de

Stypendia naukowe

Naturalna droga do zdobycia stypendium prowadzi przez uniwersytety. Z reguły są to stypendia naukowe, dotacje do studiów w Berlinie. Po ukończeniu fakultetu można starać się o stypendium doktoranckie lub inne, wspierające pracę nad projektem. Wszystkie uniwersytety i szkoły wyższe Berlina prowadzą taki program.

Dla artystów najciekawsze są wyższe szkoły artystyczne - Universität der Künste, Hochschule für Musik im. Hansa Eislera i Kunsthochschule Berlin Weißensee (grafika, design), Hochschule für Film und Fernsehen w Poczdamie, Deutsche Film- und Fernsehakademie Berlin oraz Technische Universität z dużym działem muzyki elektronicznej.

Pozostają jeszcze liczne mniejsze i większe fundacje prywatne, które najłatwiej znaleźć w tematycznych zestawach stypendiów oraz pięć fundacji partii politycznych, które również

przyznają stypendia studentom i absolwentom niemieckich uczelni.

Jeśli chodzi więc o studia artystyczne w Berlinie można zwrócić się z wnioskiem o dofinansowanie nauki do jednej z nich: Friedrich-Ebert-Stiftung (SPD), Konrad-Adenauer-Stiftung (CDU), Friedrich-Naumann-Stiftung (FDP), Heinrich-Böll-Stiftung (Zieloni) i Rosa-Luxemburg-Stiftung (Lewica).

Jagoda Engelbrecht