چگونه می‌توان دریاچه ارومیه را نجات داد؟
۱۳۹۲ مرداد ۴, جمعه
سید قریشی کارشناس زیستگاه‌های آبی اداره کل محیط زیست آذربایجان‌غربی در ۲۲ تیرماه ۱۳۹۲ گزارش داده که مساحت دریاچه ارومیه از ۵ هزارو۳۰۰ کیلومترمربع به حدود ۲هزار و۵۰۰ کیلومترمربع کاهش یافته است. به قول این کارشناس اداره محیط زیست، شوری آب این دریاچه به "وضعیت فوق‌اشباع یعنی بیش از۳۵۰ تا ۴۰۰ گرم در لیتر" رسیده است. در شرایط عادی این رقم بین ۱۸۰تا ۲۲۰ گرم در لیتر است.
پس از اظهارات این کارشناس، خبرگزاری مهر از قول نادر قاضی‌پور، نماینده ارومیه در مجلس نوشت که وزارت نیرو به تعهدات خود در قبال احیای این دریاچه عمل نکرد و اکنون باید منتظر خشک شدن این دریاچه باشیم.
باقی ماندن مصوبه‌های دولت در حد شعار
سوء مدیریت دولت برای نجات دریاچه ارومیه سبب شد که ۱۰ نماینده مجلس در۳۱ تیر ۱۳۹۲ به محمود احمدی‌نژاد رئیس جمهور تذکر کتبی بدهند و از وزارت نیرو به کمیسیون اصل ۹۰ شکایت کنند.
در نامه کتبی این نمایندگان که در صحن علنی مجلس نیز خوانده شد، تاکید می‌شود سطح آب دریاچه ارومیه کاهش پیدا کرده و توفان‌های نمکی از سطح خشک دریاچه ارومیه به سمت شرق این دریاچه شروع شده و دولت هر چه زودتر مصوبه‌های خود را اجرا کند.
عابد فتاحی، عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی هم از هجوم ریزگردهای نمکی ناشی از خشک‌شدن دریاچه ارومیه خبر داد. کارشناسان محلی به دویچه‌وله گفتند که انتظار اقدام جدی و مثبتی در چند روز مهلت باقی مانده به پایان دولت دهم را ندارند.
۶۰ هزار چاه غیر مجاز در اطراف دریاچه ارومیه
خبرگزاری ایسنا از قول علیرضا دائمی، سرپرست معاونت آب و آبفای وزارت نیرو گزارش داده است که ۱۰۴۸ چاه غیرمجاز در حوضه آبریز دریاچه ارومیه در ظرف ۳ سال گذشته بسته شده و "مسلوب‌المنفعه" اعلام شده‌اند.
در حالی‌که بر اساس مصوبه دولت وزارت نیرو مکلف بود ۳۰ هزار چاه غیرمجاز را مسدود کند. این وزارتخانه قرار بود دریچه سدهای اطراف دریاچه را نیز باز کند اما هنوز در این‌باره هیچ‌گونه اقدامی صورت نگرفته است. مقام‌های محلی همچنین از وجود ۶۰ هزار چاه غیرمجاز در اطراف دریاچه ارومیه خبر می‌دهند.
«دو سوم دریاچه ارومیه خشک شده»
ابعاد فاجعه خشک شدن دریاچه ارومیه چنان زیاد شده که خود مقام‌های دولتی به سوء مدیریت در نجات دریاچه ارومیه اذعان می‌کنند. محسن سلیمانی مدیر طرح حفاظت تالاب‌های ایران ۳۱ تير ۱۳۹۲در گفتگو با رسانه‌های کشور می‌گوید، تاکنون دستگاه‌های دولتی عزم جدی نداشته‌اند و باید یک عزم ملی، جدی و فوری صورت گیرد و مردم هم به شکل صحیح باید در اجرای این برنامه سهیم باشند.
سلیمانی اعتراف می‌کند: «هم‌اکنون دوسوم دریاچه ارومیه خشک و تبدیل به شوره‌زار شده و در نتیجه عمق متوسط این دریاچه از ۱۴متر به ۲ متر کاهش یافته است.»
مدیر طرح حفاظت تالاب‌های ایران با بیان اینکه اوضاع دریاچه ارومیه بحرانی است اظهار داشت: «وزارت نیرو باید به کمک تمام دستگاه‌ها برای بهبود وضعیت دریاچه ارومیه اقدام کند تا ما شاهد بهبود و وضعیت مناسب این دریاچه باشیم.»
بودجه احیای دریاچه ارومیه صرف سیاسی‌کاری شده است
رسانه‌های محلی خبر می‌دهند که دریاچه ارومیه از سال ۱۳۷۷ دچار خشکسالی شده و ۷۰ تا ۸۰ درصد خشک شدن آن مربوط به سد سازی غیر‌اصولی و برداشت آب و استفاده کشاورزی بوده است. برخی از نمایندگان مجلس از صرف بودجه نجات این دریاچه برای مقاصد سیاسی انتقاد می‌کنند.
نادر قاضی‌پور، نماینده ارومیه در مجلس شورای اسلامی می‌گوید، باید مشخص شود که اعتبارات احیای دریاچه ارومیه در چه کاری مورد استفاده قرار گرفته است. وی خشک شدن دریاچه ارومیه را یک "فاجعه ملی و منطقه‌ای" توصیف کرده است.
قاضی‌پور خاطرنشان می‌کند: «خشک شدن دریاچه ارومیه صدمات زیادی به افراد آن منطقه وارد می‌کند، به طوری که در وهله اول سبب کوچ بسیاری از افراد و همچنین هزاران هکتار زمین‌های اطراف دریاچه به‌طور کامل خشک خواهد شد. در مجموع نیز باید شاهد بیماریهای واگیردار و سرطانی نیز باشیم.»
تلاش یک زمین‌شناس ایرانی مقیم آلمان برای نجات دریاچه
دکتر بیژن کوشان، زمین‌شناس و کارشناس محیط‌زیست در آلمان، سال‌هاست درباره دریاچه ارومیه تحقیق می‌کند. وی چندین‌بار به دعوت سازمان محیط زیست کشور به ایران سفر کرد.
این کارشناس در توصیف وضعیت کنونی دریاچه ارومیه به دویچه‌وله می‌گوید:«من سال گذشته به استان‌های آذربایجان شرقی و غربی سفر کردم و با همکارانی از سازمان زمین‌شناسی و دانشگاه تبریز چند روزی در اطراف دریاچه گشت و گذاری داشتیم و مشاهده کردیم که دریاچه در وضعیت بسیار اسفناکی قرار دارد. دریاچه‌ای که من چند سال پیش در آن شنا می‌کردم و طبیعت بسیار زیبائی داشت اکنون در وضعیت بسیار اسفناکی قرار گرفته است. دور دریاچه را اکنون نمک انباشته کرده، از حیواناتی که در آنجا زندگی می‌کردند هم دیگر خبری نیست.»
آقای کوشان در ادامه توضیح می‌دهد که دریاچه ارومیه جزو آثار مهم محیط زیست دنیا قرار دارد. ولی اکنون به علت بالارفتن غلظت نمک در آب سخت‌پوستان دریاچه مرده و جنازه‌های آنها درنمک دفن شده‌اند و پرنده‌های کوچی نیز به دلیل نبودن این جلبک‌ها در معرض خطر نابودی قرار گرفته‌اند.
فقط چاره‌اندیشی دولت می‌تواند دریاچه را نجات دهد
بیژن کوشان خاطرنشان می‌کند که قصد دارد با تلاش همکاران خود در ایران برای نجات دریاچه ارومیه پروژه مشترکی را اجرا کند. این کارشناس محیط زیست هم هشدار می‌دهد که با وزش باد نمک‌ها حتی به تهران هم خواهد رسید.
کوشان ادامه می‌دهد وی و همکارانش درصددند یک مرکز علمی، کارشناسی و پژوهشی در ۳۰ رشته مختلف در نزدیکی دریاچه ارومیه تاسیس کنند تا از طریق نرم افزار ویژه این مرکز، اطلاعات مربوط به مقدار حجم آب، میزان تبخیر در طول سال، کارشناسی آب‌های رودهای فصلی، مقدار آب‌های زیر زمینی و فسیلی و همچنین مدرنیزه کردن فاضلاب‌های بیش از ۵ میلیون ساکنان اطراف دریاچه را ثبت کنند.
دکتر کوشان ادامه می‌دهد که اجرای این پروژه در اشتغال‌زائی، رشد اقتصادی و آگاهی دادن به مردم کمک خواهد کرد. وی همچنین تاکید می‌کند که جامعه جهانی نیز علاقمند است برای نجات دریاچه ارومیه کمک کند و سازمان ملل هم برای نجات دریاچه ارومیه بودجه‌ای درنظر گرفته است. این کارشناس نتیجه می‌گیرد که پروژه و برنامه نجات دریاچه ارومیه باید از سوی دولت پایه‌گذاری شود و با همکاری آن انجام گیرد