چهره‌های سیاسی و فرهنگی در خاکسپاری رضا مرزبان
۱۳۹۲ دی ۳۰, دوشنبه
مراسم خاکسپاری موقت پیکر رضا مرزبان روزنامه‌نگار، سندیکالیست و استاد پیشین دانشکده علوم ارتباطات اجتماعی تهران، سه هفته پس از درگذشت او با حضور بیش از ۳۰۰ نفر در گورستان "پرلاشز" پاریس برگزار شد.
گورستان پرلاشز سال‌ها است که دیگر محلی برای دفن اجساد تازه ندارد. به این دلیل کسب اجازه و محل دفن در آن بسیار دشوار بود. اکنون نیز پیکر روزنامه‌نگار پیش‌کسوت ایرانی در گوری موقت نگهداری می‌شود تا ظرف ۶ هفته آینده با آماده شدن گور اصلی به آنجا منتقل شود. در همان زمان، اعضای "کانون نویسندگان ایران - در تبعید" همراه با خانواده مرزبان مراسم گرامی‌داشت او را در پاریس برگزار خواهند کرد.
حضور چهره‌های آشنا
بسیاری از حاضران مراسم خاکسپاری آقای مرزبان ساکن فرانسه نبودند و از کشورهای دیگر برای وداع واپسین با مردی که نزدیک به ۷۰ سال تاریخ مطبوعات ایران را در سینه داشت، به پاریس سفر کرده بودند. از میان شخصیت‌های فرهنگی و دانشگاهی ناصر پاکدامن، باقر مومنی، داریوش آشوری، محسن یلفانی، محمدرضا فشاهی، نعمت آزرم، سروش حبیبی، حسین دولت‌آبادی، رضا دقتی، محمد جلالی چیمه، بتول عزیزپور، حسن حسام، ناصر مهاجر و مهدی استعدادی شاد در میان حاضران بودند.
هدایت‌الله متین‌دفتری، بابک امیرخسروی، خسرو شاکری، علی کشتگر، میهن جزنی، مهدی سامع، ویدا حاجبی و بسیاری دیگر از چهره‌های سیاسی آشنا نیز در میان حاضران دیده می‌شدند.
وداع واپسین با استاد
اعضای خانواده و دوستان نزدیک رضا مرزبان ابتدا در بیمارستان محل نگهداری پیکر استاد در مراسم وداع آخر با او شرکت کردند. سپس پیکر آقای مرزبان به وسیله کاروان خودروهای حاضران تا ورودی گورستان پرلاشز بدرقه شد. در آنجا، حدود ۳۰۰ نفر دیگر خودروی حامل پیکر را تا محل خاکسپاری موقت مشایعت کردند.
مراسم خاکسپاری با سخنان کوتاه محمد جلالی چیمه و نعمت آزرم آغاز شد. سپس حدود سه دقیقه از یکی از آخرین مصاحبه‌های رضا مرزبان پخش شد و دختر بزرگ و نوه اقای مرزبان در باره او به فارسی و فرانسه به کوتاهی سخن گفتند. ایراندخت انصاری از سوی جامعه زنان ایرانی برای دموکراسی در پاریس فرازهایی از زندگی پرثمر رضا مرزبان را به عنوان روزنامه‌نگار، شاعر، پژوهشگر، سندیکالیست و کنشگر سیاسی مستقل برای حاضران توضیح داد.
حضور چهره‌های فرهنگی و سیاسی متنوع از طیف‌های فکری گوناگون، نشان می‌داد که آموزگار مشفق چندین نسل از روزنامه‌نگاران ایرانی و یکی از بنیادگذاران "سندیکای نویسندگان و خبرنگاران ایران" از اعتبار و محبوبیت زیادی در میان افراد و گروه‌هایی با سلیقه‌ها و گرایش‌های فکری متفاوت برخوردار بوده است.
علاوه بر حضور متنوع افراد، احزاب سیاسی و نهادهای مدنی متعددی نیز ضمن فرستادن نمایندگان خود به مراسم، با ارسال دسته گل، یاد استاد را گرامی داشتند. کانون نویسندگان ایران در تبعید، حزب دموکرات کردستان ایران، راه کارگر، اتحادیه تاکسی‌رانان پاریس و سازمان فداییان خلق (اقلیت) در شمار ارسال‌کنندگان دسته‌گل بودند.
رضا مرزبان، از مشهد تا پاریس
رضا مرزبان، شامگاه شنبه ۲۸ دسامبر، در پاریس درگذشت. او هنگام مرگ ۸۵ سال داشت. آقای مرزبان که زاده مشهد بود، در دهه طوفانی ۱۳۲۰ با قصد تحصیل در دانشگاه به تهران رفت. در آغاز با روزنامه‌های وابسته به "حزب توده ایران" از جمله چلنگر، شهباز و "به سوی آینده" همکاری داشت.
استاد پیشین دانشکده علوم ارتباطات اجتماعی پس از کودتای ۲۸ مرداد برای دو سال به زندان افتاد و سپس به دعوت دکتر مصطفی مصباح‌زاده، مدیر و صاحب امتیاز روزنامه کیهان، همکاری با این روزنامه را آغاز کرد.
رضا مرزبان یکی از نخستین بنیادگذاران سندیکای نویسندگان و خبرنگاران ایران در دهه ۱۳۴۰ خورشیدی بود. اعضای سندیکا که تعدادشان در سال‌های آخر فعالیت به بیش از ۶۰۰ نفر رسیده بود، او را دوبار به دبیری سندیکا برگزیدند. آقای مرزبان در ایجاد کوی نویسندگان تهران با بیش از ۱۳۰ آپارتمان برای روزنامه‌نگاران نفشی تعیین‌کننده داشت.
رضا مرزبان تا زمان تعطیل فله‌ای مطبوعات در دهه ۱۳۵۰ خورشیدی، سال‌ها سردبیر روزنامه "پیغام امروز" بود که عصرها منتشر می‌شد. او همزمان در دانشکده علوم ارتباطات اجتماعی با بهره‌گیری از تازه‌ترین شیوه‌های روزنامه‌نگاری غربی، به تربیت دانشجویان در حوزه گزارش‌نویسی و تنظیم خبر پرداخت.
در آستانه انقلاب اسلامی، هنگامی که مطبوعات در اعتراض به دخالت نظامیان در کار روزنامه‌ها دست به اعتصابی ۶۴ روزه زدند، آقای مرزبان همراه با فیروز گوران مسئولیت بولتن خبری سندیکا را به عهده گرفت و همچنین از سوی هیئت مدیره وظیفه مبارزه با اعتصاب‌شکنی به وی سپرده شد. نفوذ آقای مرزبان در جامعه مطبوعات آن زمان به حدی بود که پس از آن اعتصاب استحکام بیشتری یافت.
در نخستین سال انتقال قدرت سیاسی از نظام پادشاهی به اسلام‌گرایان، روزنامه "پیغام امروز" به سردبیری رضا مرزبان به یکی از رسانه‌های جدی در عرصه مقابله با استبداد مذهبی تبدیل شد. او یکی از نخستین روزنامه‌نگاران ایرانی بود که نسبت به طنین افکندن "صدای پای فاشیسم" در ایران بارها هشدار داد. در نتیجه همین افشاگری‌ها، مرتد و "مهدورالدم" اعلام شد و ناگزیز از ایران گریخت.
رضا مرزبان ۳۵ سال از عمر ۸۵ ساله خود را در تبعید پاریس سپری کرد و از طریق فعالیت‌های فرهنگی و سیاسی مستقل به مبارزه با استبداد سیاسی و بی‌عدالتی اجتماعی ادامه داد. او که دیگر عضو هیچ حزب و سازمان سیاسی و ایدئولوژیکی نبود، در هر جمعی که برای اتحاد میان نیروهای سیاسی طرفدار دموکراسی و حقوق بشر تشکیل می‌شد، به عنوان ناظر و میهمان شرکت می‌کرد و مشوق پیوند میان ایرانیان بود.
رضا مرزبان که در تهران به "کانون نویسندگان ایران" پیوسته بود، در خارج از کشور نیز عضو فعال "کانون نویسندگان ایران در تبعید" بود و به ویژه در دوران‌های بحرانی همواره مسئولیت رفع این بحران‌ها به وی سپرده می شد. براساس آنچه در پاریس از اعضای هیئت دبیران موقت کانون (نعمت آزرم، حسین دولت آبادی، حسن حسام، اسد سیف و مهدی استعدادی شاد) شنیدم، آقای مرزبان به پسر ارشد خود (روزبه مرزبان) گفته بود که دوست دارد جسدش بر دوش اعضای کانون حمل شود. به همین دلیل مسئولیت تهیه مقدمات خاکسپاری و برگزاری مراسم بزرگداشت آتی آقای مرزبان را کانون به عهده گرفت.