واکنش‌ها به پیشنهاد "همه‌پرسی هسته‌ای" حسن روحانی
۱۳۹۳ دی ۱۵, دوشنبه
حسن روحانی صبح یکشنبه (۱۴ دی/۴ ژانویه) در نخستین کنفرانس اقتصاد ایران، امکان مراجعه به آرای عمومی مردم را یکی از اصل‌های قانون اساسی خواند که "از روز اول تا کنون" اجرا نشده است.
به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی ریاست جمهوری، روحانی در ادامه افزود: «به عنوان مسئول اجرای قانون اساسی خیلی تمایل دارم تا شرایطی فراهم شود تا یک بار هم شده آن اصل عملی شود و یک مسئله مهم اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی در قالب ماده قانونی یا برنامه به آرای عمومی مردم و همه‌پرسی گذاشته شود.»
رئیس جمهور با اشاره به این که اقتصاد ایران سال‌ها و دهه‌هاست که به سیاست یارانه می‌دهد گفت: «بیایید یک دهه هم امتحان کرده و از سیاست داخلی و خارجی به اقتصاد یارانه بدهیم تا ببینیم، وضعیت زندگی، معیشت و اشتغال جوانان چگونه خواهد شد.»
بیشتر بخوانید: روحانی: مسائل مهم را به همه‌پرسی بگذاریم
«در انزوا رشد نمی‌کنیم»
یکی از مثال‌های مورد نظر روحانی می‌تواند سیاست‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی باشد که در سال‌های گذشته باعث اعمال تحریم‌های فلج‌کننده علیه این کشور شده و اقتصاد ایران را در آستانه فروپاشی قرار داده است.
روحانی با تاکید بر شعارهای خود درباره ضرورت تعامل با کشورهای جهان گفت: «تجربه زندگی سیاسی ما نشان می‌دهد که کشور نمی‌تواند با انزوا رشد مستمر داشته باشد.»
رئیس دولت یازدهم ضمن دفاع از مذاکرات هسته‌ای با کشورهای ۱+۵ خاطر نشان کرد که مذاکره بر سر میزان غنی‌سازی اورانیوم به معنای دست‌کشیدن از آرمان‌ها نبوده و "اصول و آرمان‌ها به سانتریفیوژها وصل نیست".
این بخش از سخنان روحانی و اشاره‌ی او به همه‌پرسی از سوی محافظه‌کاران با انتقاد شدید، و در رسانه‌های نزدیک به دولت با استقبال روبرو شده است.
روزنامه ابتکار در سرمقاله روز دوشنبه خود در دفاع از سخنان روحانی نوشت: «ضرورت استفاده از رفراندوم در کشور قابل انکار نیست حتی اگر این واژه به مذاق عده‌ای خوش نیاید.»
بیشتر بخوانید: مجموعه مطالب در باره برنامه هسته‌ای ایران
طرفداران اتصال آرمان‌ها با سانتریفیوژها
در مطلب دیگری که زیر عنوان "قانون اساسی و حق مردم در همه‌پرسی" در روزنامه ابتکار منتشر شده، نویسنده از اثر مخرب مسئله هسته‌ای بر اقتصاد کشور و گره خوردن زندگی مردم با نتیجه مذاکرات سخن گفته و تاکید می‌کند که همه‌پرسی "منطقی‌ترین و عاقلانه‌ترین گزینه ممکن برای گذر از مسئله مزمن هسته‌ای است".
روز دوشنبه تیتر نخست بسیاری از روزنامه‌ها از جمله اعتماد، شرق، آرمان، شهروند، مردم‌سالاری، تعادل، مردم امروز، و روزنامه ایران، ارگان مطبوعاتی دولت به سخنان روحانی درباره همه‌پرسی اختصاص داشت.
سردبیر روزنامه جوان، وابسته به سپاه پاسداران در یادداشتی با عنوان "سانتریفیوژها عینیت آرمان‌هاست" از سخنان روحانی انتقاد کرده و می‌نویسد: «سانتريفيوژها به آرمان ما وصل است، همچنان که خاک ايران به آرمان ما وصل است.»
حسین نقوی حسینی، سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس نیز در یادداشتی که در روزنامه قانون منتشر شد نوشت: «قطعا آرمان‌های هر ملت و کشوری به قدرت ملی او مربوط می‌شود. اما این صحبت رئیس‌جمهور مبنی بر اینکه آرمان‌های ما به سانتریفیوژ وصل نیست خلاف این موضوع را نشان می‌دهد.»
بیشتر بخوانید: مصباح یزدی: اعتبار همه احکام به امضای ولی فقیه است
ولایت فقیه، سد راه همه‌پرسی
در کنار این موضع‌گیری‌های متفاوت، نکته‌ای که از نظر برخی رسانه‌ها دور نمانده انگیزه و مخاطب واقعی حسن روحانی در طرح ضرورت استفاده از همه‌پرسی برای تصمیم‌گیری‌های کلان کشور است.
در قانون اساسی جمهوری اسلامی دو جا به امکان رجوع به آرای عمومی مردم اشاره شده است؛ یکی در اصل ۱۷۷ برای بازنگری در این قانون و دیگری در اصل ۵۹ که مقرر می‌کند: «در مسائل بسیار مهم اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی ممکن است اعمال قوه مقننه از راه همه‌پرسی و مراجعه مستقیم به آرای مردم صورت گیرد.»
مطابق اصل ۱۷۷، تصمیم درباره بازنگری در قانون اساسی را رهبر جمهوری اسلامی می‌گیرد و موارد آن را پس از مشورت با مجمع تشخیص مصلحت نظام مشخص می‌کند.
در اصل ۵۹ نیز "درخواست مراجعه به آراء عمومی باید به تصویب دو سوم مجموع نمایندگان مجلس برسد". افزون بر این با فرض تصویب چنین درخواستی صدور فرمان همه‌پرسی در اصل ۱۱۰ یکی از "وظایف و اختیارات رهبر" تعریف شده است.
در ۳۵ سال گذشته یک همه‌پرسی در ایران برگزار شد که موضوع آن بازنگری در قانون اساسی بود و به افزایش چشمگیر اختیارات "ولایت مطلقه فقیه" منجر شده است.
بیشتر بخوانید: نظر سنجی؛ از رابطه با آمریکا تا مذاکرات هسته‌ای
همه‌پرسی، به چالش کشیدن خامنه‌ای؟
به این ترتیب در ساختار سیاسی جمهوری اسلامی که "ولایت مطلقه فقیه" تعیین‌کننده سیاست‌های کلان نظام است راه مستقیمی برای مراجعه به آرای عمومی برای تصمیم‌گیری درباره "مسائل بسیار مهم" وجود ندارد.
از این منظر بعید نیست مخاطب پیام روحانی رهبر جمهوری اسلامی، علی خامنه‌ای و دعوت از او به تمکین به نظر مردم در مورد مذاکره با غرب و حل مناقشه هسته‌ای باشد.
روحانی مهرماه سال ۹۲ و پس از سر و صدایی که بر سر گفت‌وگوی تلفنی تاریخی او با همتای آمریکایی‌اش به پا شد، اعلام کرد که از دو موسسه نظرسنجی خواسته نظر دقیق مردم را درباره این گفت‌وگو به عنوان گام نخست دولت برای بهبود روابط دو کشور جویا شوند.
اعلام انجام این نظرسنجی، که تا کنون از برگزاری و نتایج احتمالی آن خبر رسمی‌ای منتشر نشده، همان زمان با مخالفت‌های شدید محافظه‌کاران و حامیان خامنه‌ای روبرو شد.
سایت خبری "نامه" که گفته می‌شود به وزیر دادگستری، مصطفی پورمحمدی نزدیک است ۲۵ مهر سال پیش بدون ذکر منبع خود نوشت، ۸۰ تا ۹۰ درصد پرسش‌شوندگان تا آن تاریخ با تحول در روابط ایران و آمریکا موافق بوده‌اند.