معاون اول رئیس جمهور: بحران آب در ایران جدی است
۱۳۹۳ شهریور ۲۶, چهارشنبه
به گزارش خبرگزاری مهر اسحاق جهانگیری، معاون اول حسن روحانی روز سه‌شنبه (۲۵ شهریور، ۱۶ سپتامبر) در جلسه شورای عالی آب گفت که کمبود آب در سال جاری دو چندان شده است و «هر چه زمان را از دست بدهیم، وضع بدتر می شود». او اختصاص ۱۰ میلیارد دلار از صندوق توسعه ملی برای طرح‌های آب و خاک را «فرصتی طلایی» دانست که وزارت نیرو بتواند با آن برای سازماندهی درست آب برنامه ریزی کند.
«فرصت طلایی» بدون طرحی جامع؟
دولت قصد دارد ازمهرماه امسال سهم آب کشاورزی ایران را نصف کند. به گفته محمدحسین شریعتمدار، مشاور عالی وزیر جهاد کشاورزی از مهر به بعد تنها حدود ۵۰ میلیارد متر مکعب آب برای تولید محصولات کشاورزی اختصاص خواهد یافت.
اما نصف کردن سهم آب کشاورزی بدون یک برنامه جامع برای مدیریت آب از یک سو با نارضایتی کشاورزان روبرو می‌شود، و از سوی دیگر به افزایش واردات منجر می‌گردد. یک برخورد قاطع با استفاده بی‌رویه در بخش کشاورزی از آب‌های زیرزمینی و تعطیل کردن مزارعی که با استفاده از آب سدها گسترش پیدا کرده‌اند، می‌تواند با خانه خرابی صدها هزار کشاورز همراه شود.
دولت می‌خواهد با وارد کردن محصولاتی مانند گندم که تولیدشان به صرف نیست، از سرعت و شدت نابودی بیشتر منابع آبی ایران کم کند. امروز (چهارشنبه ۲۶ شهریور) حسین امیری خامکانی، عضو مجمع نمایندگان استان کرمان به خبرگزاری ایسنا گفت که قرار است از کشت و توسعه محصولات آب‌بر و پر آب جلوگیری و برای حفظ باغات موجود به خصوص پسته تلاش شود.
نتیجه سدسازی‌های بی‌رویه
یکی از موارد سوء مدیریت آب در ایران سدسازی‌های بی‌رویه‌ای است که منابع آبی را با خطر نابودی روبرو کرده و بسیاری از تالاب‌ها و دریاچهها را به خشکی کشانده است. به گفته حمید چیت‌چیان، وزیرنیرو «توسط سدهایی که تاکنون به بهره‌برداری رسیده‌اند، سالانه بیش از ۳۳ میلیارد مترمکعب آب تنظیم می‌شود و در اختیار بخش شرب، صنعت و کشاورزی قرار می‌گیرد».
بخش عمده آبی که از سدها بدست میاید، همراه با بیش از ۶۰ درصد آب‌های زیرزمینی به مصرف آبیاری زمین‌های کشاورزی می‌رسد. کشاورزی که هنوز با روش‌های قدیمی و با پرت بسیار آب ادامه دارد. برای هر تن گندم ۲۵۰۰ مترمکعب آب لازم است. در ایران از هر هکتار مزارع آبی سه تن گندم برداشت می‌شود که برابر با نصف میانگین جهانی است.
به گفته مسئولان حکومتی بیشتر استان‌های ایران با معضل خشکسالی روبرو هستند: استان‌های البرز، سمنان، خراسان شمالی، تهران و قم پنج استانی هستند که بیشترین افزایش خشکسالی را در سال جاری نسبت به میانگین بلند مدت تجربه کرده‌اند.
سعید یوسف‌پور، کارشناس محیط‌زیست "علت اصلی بروز بحران‌آب در کشور" را در درجه نخست سوء مدیریت می‌داند. او می‌گوید: « نمی‌توان تمام این بحران‌ها را به کم آبی نسبت داد، چرا که این بحران‌در حال حاضر هم در مناطق شمالی با متوسط بارندگی ۱۲۰۰ میلی‌متر در سال وجود دارد و هم در سیستان و بلوچستان با ۵۰ میلی متر بارش سالانه.»
طرح‌های پیشنهادی کارشناسان
مصطفی شریف اقتصاددان و استاد دانشگاه علامه طباطبایی به خبرگزاری تسنیم گفته است که برای مقابله با معضل کمبود آب باید اجازه کشت‌هایی که آب زیادی نیاز دارند داده نشود و به‌عنوان مثال به کشاورزان اعلام کنیم در صورتی که کشت هایی را که آب کمتری نیاز دارند انجام دهند، به آن‌ها کمک خواهیم کرد.
او هم‌چنین به راهکار تشویق و ترغیب کشاورزان اشاره کرده است: « به کشاورزان اعلام کنیم در ازای هر کاری که شما در مقابله با خشکسالی انجام دهید به شما یارانه می دهیم، بعبارت دیگر قسمتی از یارانه را بسوی اقداماتی که برای مقابله با خشکسالی انجام می گیرد، هدایت کنیم.»
در ایران درباره بکارگیری روش‌های مدرن آبیاری سخن بسیار گفته شده است. مصطفی شریف نیز بر این روش‌ها از جمله آبیاری قطره‌ای تاکید کرده است. این روش البته سال‌هاست در دیگر نقاط جهان، بویژه مناطق خشک اجرا می‌شود.
به گفته او باید برنامه‌‌ای هم برای استفاده از پساب‌های کشاورزی، صنعی، خدماتی و غیره ریخته شود که این پساب ها وارد آب های سالم نشوند، و مهم‌تر از آن ایجاد محدودیت برای کارخانه های صنعتی که آب فراوانی مصرف می کنند. این کارشناس معتقد است که دولت باید به آن‌ها اعلام کند که فقط می توانند میزان مشخصی آب مصرف کنند و سپس ( با ایجاد تاسیساتی) همین آب را بازیافت نمایند و مورد استفاده قرار دهند.