روز ملی یوزپلنگ ایرانی، به یاد "ماریتا"

در سال ۱۳۸۶، به ابتکار انجمن یوزپلنگ ایرانی، نهم شهریورماه روز ملی حفاظت از یوزپلنگ ایرانی نام گرفت. مرتضی اسلامی، مدیر عامل این انجمن، در مورد علت این نامگذاری توضیح می‌دهد: «چون مهم‌ترین گونه‌ای که در ایران احتیاج به حفاظت دارد، یوزپلنگ است، یک روز در سال باید به این حیوان اختصاص داده شود تا در سراسر کشور اطلاع‌رسانی شده و مردم مطلع شوند که چنین گونه‌ای در ایران زندگی می‌کند و با وضعیت آن آشنا شوند و بدانند که برای بقا چقدر به کمک احتیاج دارد».

در نهم شهریورماه ۱۳۷۳ یک یوز ماده که به همراه سه توله‌اش برای خوردن آب به نزدیکی شهر بافق آمده بود، با حمله‌ی چند غیر بومی مواجه شد. دو توله‌یوز بر اثر حمله با چوب و سنگ کشته شدند، ماده‌یوز زخمی فرار کرد و تنها یک توله با همت محیط بانان نجات یافت. نام این یوز "ماریتا" بود. ماریتا تا زمان مرگش در ۱۳۸۲ در پارک پردیسان تهران زندگی می‌کرد.

پیشینه‌ی یوزپلنگ ایرانی

یوزپلنگ ایرانی چه پیشینه‌ای دارد؟ مرتضی اسلامی می‌گوید: «یوزپلنگ ایرانی در گذشته یوزپلنگ ‌‌آسیایی بود و در قسمت‌های وسیعی از آسیا زندگی می‌کرد. این گونه در همه‌ی کشورهای آسیایی، عربستان، عراق، هندوستان و پاکستان از بین رفت و الان فقط در ایران زندگی می‌کند و به همین دلیل هم به آن می‌گوییم، یوزپلنگ ایرانی».

مدیر عامل انجمن یوزپلنگ ایرانی خاطرنشان می‌سازد که این گونه «تا چند دهه‌ی پیش در سراسر ایران یافت می‌شد اما به تدریج جمعیت این حیوان کم شد و زیست‌گاه‌هایش از بین رفت و در سال ۱۳۸۰ تنها در پنج منطقه‌ی ایران زندگی می‌کرد.».

عمده‌زیست‌گاه‌های یوزپلنگ ایرانی در استان‌های یزد، سمنان و خراسان شمالی قرار دارند. مرتضی اسلامی نتایج آگاهی‌رسانی و فعالیت در جهت حفظ این گونه را مثبت توصیف کرده و می‌گوید، همین فعالیت‌ها باعث شده که زیست‌گاه‌های یوزپلنگ ایرانی از سال ۱۳۸۰ تا کنون افزایش یابند. با وجود این، وی هشدار می‌دهد که :« با آخرین برآوردها، به نظر می‌رسد که فقط حدود ۱۰۰ قلاده یوزپلنگ ایرانی باقی مانده باشد.».

مدیر عامل انجمن یوزپلنگ ایرانی خاطرنشان می‌سازد که «برای شکار یوزپلنگ ایرانی جریمه‌ی ۱۰ میلیون‌تومانی وجود دارد». با این همه این حیوان بارها به دلیل ناآگاهی توسط انسان از بین رفته است. مرتضی اسلامی می‌گوید: «معمولا کسانی که یوزپلنگ را می‌کشند، دامداران و چوپانانی هستند که در کویر و زیست‌گاه‌های یوزپلنگ این حیوان را می‌بینند و فکر می‌کنند که خطرناک است. این حیوان در گمنامی از بین می‌رود و کسی هم نمی‌فهمد. بیشترین آمار کشتار یوزپلنگ توسط مردم محلی است که با رفتار حیوان ‌‌آشنا نیستند و فکر می‌کنند ممکن است به گله‌شان حمله کند، در حالی که یوزپلنگ چنین رفتاری ندارد و بسیار خجالتی است».

به همین دلیل وی آموزش و اطلاع‌رسانی به مردم را مهم‌ترین گامی می‌داند که باید برای حفظ یوزپلنگ برداشت: «نهم شهریور بهانه‌ای است برای این‌که تمام ارگان‌های زیست‌محیطی و دست‌اندرکاران این حوزه یک‌صدا شوند و فعالیت‌های آموزشی و تبلیغاتی در این زمینه انجام شود. هم بعد رسانه‌ای گسترده‌تری پیدا می‌کند و هم آموزش ابعاد گسترده‌تری به خودش می‌گیرد و افراد بیشتری در این زمینه آگاه می‌شوند.».

مدیر عامل انجمن یوزپلنگ ایرانی اقدامات انجمن برای نجات این گونه را بسیار مؤثر توصیف کرده و در توضیح ضرورت نجات این حیوان می‌افزاید: «این گونه، ‌گونه‌ای نادر است. ایران قبلا انقراض دو گونه ‌را تجربه کرده است، یکی ببر مازنداران که در جنگل‌های شمال کشور از بین رفت و دیگری شیر آسیایی که در ایران از بین رفت و الان فقط در هندوستان زندگی می‌کند. این دو تجربه، تجربه‌‌های تلخی است که ایران قبلا از انقراض دو گونه‌ی ارزشمند گربه‌سانان داشته و الان یوزپلنگ سومین گربه‌سانی است که در معرض خطر انقراض قرار گرفته و برای همه‌ی ایرانیان خیلی ناراحت‌کننده است که این تراژدی بخواهد دوباره اتفاق بیافتد. از طرفی هم چون ایران آخرین کشوری است که در آسیا توانسته یوزپلنگ را حفظ کند برای همین ایرانی‌ها تعصب خاصی روی یوزپلنگ دارند».

نویسنده: فریبا والیات

تحریریه: بابک بهمنش

برای شنیدن این گزارش فایل صوتی پایین صفحه را کلیک کنید.